Czym jest globalizacja

Globalizacja to zmiany, które są widoczne w stosunkach międzynarodowych i prowadzą do pogłębiającej się integracji państw, społeczeństw, kultury i gospodarki. Charakteryzują się nasileniem takich zjawisk, jak przepływ kapitału, ludzi, dóbr i usług, technologii, wzorców kulturowych, powiązań politycznych czy przestępczości. Wszystko to dzieje się w tzw. kompresji czasoprzestrzenikompresja czasoprzestrzenikompresji czasoprzestrzeni.

Przyczyny i etapy globalizacji

Według klasycznej koncepcji mówi się o trzech etapach globalizacji:

• Etap pierwszy łączył się z epoką wielkich odkryć geograficznych i trwał od XV do początków XIX w. Związany był z zamorską działalnością wielkich kampanii handlowych, które integrowały rynki wielu krajów w związku z przepływem towarów, kapitału i ludzi.

• Etap drugi to czas od początku XIX w. do czasów II wojny światowej. Nastąpiła wówczas rewolucja przemysłowa oraz stworzenie światowego systemu kolonialnego. Bardzo to ułatwiło i upowszechniło podróżowanie dzięki rozwojowi kolei, żeglugi i przemysłu motoryzacyjnego.

• Etap trzeci rozpoczął się po II wojnie światowej i trwa do dziś. Związany jest z rozwojem technologicznym, powstaniem internetu oraz porozumieniami handlowymi i działalnością organizacji międzynarodowych. Dodatkowo rozwój globalizacji przyspieszyły zmiany polityczne, jakie zaszły na przełomie lat 80. i 90. XX wieku.

R26sWtkwuEnuB

Zdjęcie przedstawia wystającą rękę z ekranu laptopa. Wystająca ręka ściska dłoń osobie, która siedzi przed laptopem.

Konsekwencje globalizacji

Globalizacja jest procesem, który zarówno łączy, jak i dzieli: wspiera integrację państw i narodów, tworzy globalną wioskę, ale i dynamizuje skłonności dezintegracyjne, czego przykładem jest ciągłe powstawanie kolejnych państw narodowych.

Prowadzi także do asymetrycznego rozwoju świata: przepływowi kapitału nie towarzyszy przepływ siły roboczej; rynek pracy w krajach bogatych ogranicza, choć nie uniemożliwia, możliwości zatrudnienia osób będących obywatelami państw biedniejszych. W związku z tym globalizacja przynosi korzyść małej grupie osób, pomijając zdecydowaną większość. W 2017 r. według raportu Oxfam International ośmiu najbogatszych ludzi miało tyle majątku, co cała biedniejsza połowa ludności (rok wcześniej były to 62 najbogatsze osoby). Skutkiem tego może być narastanie frustracji, zawiści czy podstawowego poczucia niesprawiedliwości. Prowadzi to z jednej strony do rozwoju przestępczości i terroryzmu oraz przenoszenia lokalnych konfliktów na arenę międzynarodową, a z drugiej sprawia, że prowadzenie klasycznych wojen w warunkach deterytorializacjideterytorializacjadeterytorializacji staje się coraz mniej opłacalne.

Wzrost znaczenia międzynarodowych korporacji i organizacji prowadzi także do zmian gospodarczych i społecznych, którym nie towarzyszy w takim samym stopniu integracja polityczna. Współpraca gospodarcza i konsolidacja gospodarek krajów związane są jednocześnie z systemem współdziałających, ale autonomicznych państw narodowych. Organizacje międzynarodowe, z wyjątkiem Unii Europejskiej, nie posiadają władzy ponadnarodowej. Ludzie zaczynają utożsamiać się coraz częściej z korporacjami, w których pracują, a nie z ojczyzną.

Rxk7di6th8sJ7

Zdjęcie przedstawia budynek, na którym znajduje się logo McDonald's. Logo składa się z dwóch złotych łuków w kształcie litery M. Na słupku przed budynkiem znajduje się napis: Drive Thru i parking. Za budynkiem stoi wysoki słup z logo McDonald's.

Globalizacja daje jednak możliwość poznawania odległych dotąd kultur. Możliwość podróżowania, zmiany miejsca zamieszkania i pracy w innym państwie sprawia, że relacje międzyludzkie są coraz szersze i mają charakter międzykulturowy. 

Współpraca międzynarodowa daje biednym krajom możliwość korzystania z pomocy humanitarnej oraz pomaga pokojowo współistnieć. Ponadto interesy narodowe są efektywniej realizowane w ramach tej współpracy i przynależności do organizacji międzynarodowych. Wspólnie jest także łatwiej zwalczać międzynarodową przestępczość i terroryzm. Wpływa to na wzrost demokratyzacji i upowszechnianie praw człowieka.

Dzięki globalizacji, a szczególnie przepływowi kapitału związanemu głównie z działalnością korporacji, następuje także szybszy rozwój technologiczny i upowszechnienie się dorobku cywilizacyjnego. Można to zauważyć zwłaszcza na przykładzie szkolnictwa. Wielu mieszkańców bogatej Północy pracuje w szkołach biednego Południa (np. w krajach Afryki równikowej) jako nauczyciele, przynajmniej przez kilka tygodni. Jednocześnie coraz więcej obywateli krajów biednych decyduje się na naukę nie tylko na szczeblu podstawowym.

Entuzjaści, antyglobaliści i alterglobaliści

Globalizacja ma zarówno swoich zwolenników, jak i przeciwników.

Entuzjaści przekonują, że globalny rynek jest skuteczniejszy i bardziej innowacyjny, a ludzie stają się coraz bardziej wolni. Według nich globalizacja sprzyja rozwojowi rynku pracy i niskim cenom, ułatwia demokratyzację, a przeciwdziała autorytaryzmom. Osłabia też różnice pomiędzy państwami.

Z kolei antyglobaliści zwracają uwagę na turbokapitalizmturbokapitalizmturbokapitalizm, dominację międzynarodowego rynku gospodarczego nad rynkami lokalnymi, coraz mniejszą rolę państw narodowych, a coraz większą korporacji i organizacji międzynarodowych czy niszczenie środowiska naturalnego. Ponadto uważają, że skutkiem globalizacji jest coraz większe rozwarstwienie społeczeństwa, co oznacza bogacenie się bogatych i ubożenie, i tak już ubogiej, części ludzkości. Globalizacja spycha też na margines kulturę elitarną, a upowszechnia masową.

Alterglobaliści twierdzą natomiast, że globalizacji nie da się powstrzymać i antyglobalistyczne manifestacje nie mają sensu. Dostrzegają pozytywne strony tego zjawiska. Stawiają sobie za cel zmianę bezdusznej wersji globalizacji na tę „z ludzką twarzą”, opartą na społeczeństwie obywatelskim, przestrzeganiu praw człowieka, rodzinie, wspólnotach lokalnych i państwach narodowych.

Słownik