RCJPxjmlt31H71

Obraz przedstawia portret dojrzałego mężczyzny. Jego długie, siwe, układające się włosy sięgają mu niemal do ramion. Twarz mężczyzny jest pociągła. Jego nos jest długi, haczykowaty. Oczy są osadzone głęboko. Na twarzy mężczyzny widoczne są lekko zarysowane zmarszczki.

Nowożytny nurt brytyjskiego empiryzmu odegrał ważną rolę w pejzażu filozoficznym XVII i XVIII w. i wyznaczył nowe szlaki myślowe, po których filozofia porusza się do dziś. To na jego gruncie, przede wszystkim dzięki Locke’owi, teoria poznania zyskała pierwszoplanowe znaczenie filozoficzne, dzieląc się przy tym na problematykę psychologiczną i epistemologicznąepistemologiaepistemologiczną. To Locke wystąpił przeciwko panującemu dość powszechnie na kontynencie natywizmowinatywizmnatywizmowi i przyznał doświadczeniu zmysłowemu źródłową funkcję poznawczą. Nie rezygnował przy tym z przysługującej człowiekowi władzy rozumu, ale pojmował ją raczej w kategoriach zdrowego rozsądku niż rozumu spekulatywnego. Tym samym pogodził epistemologiczną zasadę empiryzmu ze światopoglądowo ugruntowaną postawą racjonalistyczną, polegającą choćby na niechęci do wszelkich autorytetów i na krytycyzmie. Locke, przyjmując jednak reprezentacjonistyczną teorię ideiideaidei, musiał (i chciał) pozostawić w swej filozofii nienaruszony przez empiryzm, choć bardzo zminimalizowany obszar metafizykimetafizykametafizyki (znajdujący wyraz w ogólnym pojęciu substancji, w idei własnego Ja i w idei Boga). Analityczna metoda, którą Locke konsekwentnie stosował, wychodząc od refleksji nad rolą języka w myśleniu, doprowadziła go jednak do trzeźwych i umiarkowanych wniosków w kwestii roszczeń ludzkiej wiedzy do prawdy absolutnej: wiedza w najpoważniejszej swej części może aspirować tylko do prawdopodobieństwa. Te właśnie wyniki, w połączeniu z rewolucjonizującą przez swój liberalny, egalitarnyegalitarnyegalitarny i presocjalistyczny charakter koncepcją umowy społecznej sprawiły, że John Locke stał się jednym z głównych filarów nadciągającej epoki oświecenia.

RPX9gn7fu5eNH1

Obraz przedstawia portret mężczyzny. Ma owalną twarz, drugi podbródek i półdługie, kręcone włosy. Ubrany jest w obszerny strój z podłużnym kołnierzem.

Z kolei George Berkeley przez swój konsekwentny nominalizmnominalizmnominalizm zradykalizował wymogi analizy empirystycznej, co doprowadziło go na pozycje immaterializmu, przeczącego konieczności przyjęcia tezy o istnieniu ciał „zewnętrznych”. Cofnął się jednak przed zastosowaniem analizy fenomenalistycznejfenomenalizmfenomenalistycznej do substancji duchowej. Pozostawił zatem w swej filozofii residuum metafizyki, przyjmując wykraczającą poza dane doświadczenia, racjonalistycznie uzasadnianą tezę o istnieniu substancjalnego umysłu (ducha) postrzegającego oraz Boga. Z jednej strony zatem Berkeley zajął metafizyczne stanowisko monizmumonizmmonizmu ontologicznegoontologiaontologicznego (istnieje tylko jeden rodzaj substancji), ale z drugiej – wskazał drogę rozwiązywania problemów ontologicznych (np. kryteriów istnienia) poprzez weryfikację empiryczną i analizę językową znaczenia używanych terminów, którą to drogą poszli na przykład współcześni neopozytywiści.

R1EHOXzE20laH1

Obraz przedstawia portret mężczyzny w średnim wieku. Jego twarz jest owalna, widać zarysowany drugi podbródek. Mężczyzna ma wyraziste brwi. Ma krótkie włosy z lokami po bokach. Ubrany jest w surdut.

David Hume wyciągnął z przesłanek empiryzmuempiryzmempiryzmu ostateczne konsekwencje. Zastosował analizę fenomenalistyczną do wszelkich sfer rzeczywistości, przyjął konsekwentne stanowisko nominalistyczne i doprowadził do wykluczenia z obszaru rzeczywistej wiedzy wszelkich tez metafizycznych, dotyczących istnienia obiektów poza bezpośrednimi danymi doświadczenia. Odwołując się do zdrowego rozsądku, impet swej krytyki skierował przeciwko teologicznym spekulacjom i nieracjonalnym przesądom oraz zaproponował laickąlaickilaicką wizję człowieka z wyraźnym akcentem utylitarystycznym – z tego też względu zajął poczesne miejsce w ramach myśli oświeceniowej. Jednocześnie, opowiedziawszy się za umiarkowanym sceptycyzmem, stanął przed tajemnicą natury ludzkiej i zakwestionował wiarę w siłę rozumu, czyniąc go niewolnikiem uczuć. Wyprowadził stąd emotywną (z „oddźwiękiem uczuciowym”) koncepcję moralności, ale tym samym wykazał, że w sprawach najdonioślejszych dla człowieka liczy się przede wszystkim praktyka życiowa, a nie wiedza. Te elementy filozofii Hume’a wskazują, że wykraczała ona już poza horyzonty standardowej myśli oświeceniowej i zapoczątkowywała jej faktyczną destrukcję, znajdując późniejsze historyczne rozwinięcia i w filozofii praktycznej Kanta, i w programie pozytywizmu, a nawet w hasłach tzw. filozofii czynu. Cała formacja intelektualna brytyjskiego empiryzmu stała się bogatym źródłem tematów i inspiracji dla późniejszych pokoleń filozofów.

Słownik