Sztuka kompromisu

Zwycięstwo angielskich kolonistów nad Brytyjczykami w wojnie, która do historii przeszła pod nazwą wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych (1775–1783), umożliwiło im utworzenie własnego państwa, uznawanego na arenie międzynarodowej. Poszczególne stanystanstany (byłe brytyjskie kolonie) dzieliły głębokie różnice ustrojowe, gospodarcze i społeczne. Ich współpracę gwarantowały Artykuły konfederacjikonfederacjakonfederacji i wieczystej unii przyjęte przez Kongres w listopadzie 1777 r. Powstał wtedy sojusz, którego celem była wspólna walka o niezależność od metropolii, przy czym poszczególne stany zachowały niezależność w prowadzeniu polityki celnej, podatkowej i walutowej.

Po podpisaniu pokoju z Brytyjczykami w 1783 r. należało ustalić zasady przyszłej współpracy i nadać nowemu państwu ustrój. Przez trzy i pół miesiąca – od 25 maja do 17 września 1787 r. – przedstawiciele 12 stanów (bez Rhode Island) obradowali w Filadelfii pod przewodnictwem Jerzego Waszyngtona, głównego dowódcy Armii Kontynentalnej z czasów wojny o niepodległość. Wszyscy zgromadzeni byli zdania, że rządy w ich kraju powinny mieć charakter republikański. Tematem spornym był natomiast stopień samodzielności poszczególnych stanów. Separatyści (antyfederaliści) sprzeciwiali się skupieniu władzy w rękach Kongresu. Obawiali się dyktatu władz centralnych i dążyli do ujęcia w ustawie zasadniczej podstawowych praw obywatelskich. Federaliści byli z kolei zdania, że stworzenie silnej władzy centralnej zapewni unii jedność i bezpieczeństwo. Ostatecznie 39 spośród 55 delegatów przyjęło kompromisowy projekt konstytucji, którego pierwszy szkic przygotował James Madison, już przez ówczesnych nazywany „ojcem Konstytucji”.

RTg4uwcOL3jh5

Portret przedstawia mężczyznę w średnim wieku. Ma kupioną Mina, niebieskie oczy, lekko wydatny nos i wąskie usta. Ubrany jest w czarną marynarkę i białą koszulę. Ma siwe włosy zaczesane do tyłu.

Fundamenty

Konstytucja Stanów Zjednoczonych weszła w życie 4 marca 1789 r., po tym, jak ratyfikowałoratyfikacjaratyfikowało ją 11 stanów (później, jako ostatnie, zrobiły to Karolina Północna oraz Rhode Island), i obowiązuje do dziś. Ustawa zasadnicza przekształciła konfederację państw (stanów) w federacjęfederacjafederację. Kompetencje władz centralnych i stanowych co do zasady miały się uzupełniać i równoważyć, przy czym stany zachowały dużą samodzielność w zakresie wprowadzania praw na swoim terenie, sądownictwa i administracji. Miały (i mają) też własne skarby i policję. Organy centralne (federalne) decydują o polityce zagranicznej, wojnie i pokoju, wielkości armii oraz podatkach. Ustrój opiera się na monteskiuszowskim trójpodziale władz: legislatywalegislatywalegislatywa, egzekutywaegzekutywaegzekutywa i sądownictwo zostało powierzone niezależnym od siebie ciałom, kontrolującym się wzajemnie.

Pierwsze słowa Konstytucji „My, naród” wskazują, że źródłem władzy (suwerenem) są wszyscy Amerykanie posiadający prawa obywatelskie. Każdy stan oddzielnie decydował, komu one przysługiwały, ale cechą wspólną wszystkich ordynacjiordynacja wyborczaordynacji było wprowadzenie cenzusu majątkowegocenzus majątkowycenzusu majątkowego. Oznaczało to, że w życiu politycznym udział mogły wziąć osoby wolne i płacące podatki, z tym że limit dochodu uprawniającego do udziału w wyborach mógł być różny w zależności od stanu. Prawa polityczne nie obejmowały również połowy populacji, jaką stanowiły kobiety. Twórcy Konstytucji spierali się, ilu reprezentantów w organach centralnych powinny mieć poszczególne stany. Politycy ze stanów północnych chcieli pominąć pozbawionych praw obywatelskich niewolników przy ustalaniu liczby deputowanych. Było to rozwiązanie niekorzystne dla stanów południowych, które uznawały niewolnictwo (miałyby mniej przedstawicieli w Kongresie), dlatego wyraziły sprzeciw. Ostatecznie postanowiono, że w izbie wyższej Kongresu zasiadać będzie po dwóch senatorów z każdego stanu, a liczba deputowanych do izby niższej uzależniona zostanie od wielkości populacji, którą obliczano „dodając do ogólnej liczby osób wolnych, łącznie z osobami zobowiązanymi do służby przez czas określony w latach, ale z wyłączeniem nieopodatkowanych Indian, trzy piąte ogółu pozostałych osób”. W praktyce pominięto więc ludność rdzenną, a niewolnika liczono jako 3/5 statystycznej osoby.

Legislatywa i egzekutywa

Władza ustawodawcza Stanów Zjednoczonych należy do dwuizbowego Kongresu (parlamentu), składającego się z Senatu i Izby Reprezentantów. Kongres dysponuje szerokim zakresem kompetencji: wprowadza podatki, ustala zasady nabywania amerykańskiego obywatelstwa, emituje pieniądze i określa ich wartość, tworzy sądy niższe w stosunku do Sądu Najwyższego, wypowiada wojnę, odpowiada za wielkość i zaopatrzenie wojsk.

RcOnWpVgFiCJA

Zdjęcie przedstawia budynek Kapitolu znajdujący się w Waszyngtonie, w Stanach Zjednoczonych. Przed budynkiem znajduje się ogromny ogród oraz deptak. Do budynku Kapitolu prowadzą bardzo szerokie i długie schody. Budynek jest stosunkowo niski. Natomiast w centralnej części znajduje się jego charakterystyczny element architektoniczny, czyli ogromna kopuła. Na jej szczycie znajduje się rzeźba mężczyzny.

Wybory do Kongresu odbywają się co dwa lata. Tyle właśnie trwa kadencja członków Izby Reprezentantów (co nie przeszkadza im kandydować ponownie; rekordzista John Dingell Jr. wygrał wybory 30 razy, między 1955 a 2012 r.). Kadencja Senatu trwa sześć lat, jednak co dwa lata część mandatów wygasa i obywatele wybierają nowych senatorów (1/3 całego składu). Tu rekordzistą jest Robert Byrd, który zasiadał w Senacie od 3 stycznia 1959 r. do 28 czerwca 2010 r. W Senacie każdy stan ma dwóch przedstawicieli, natomiast liczba kongresmenów (czyli członków Izby Reprezentantów) sumuje się do 538. Ich podział między stany zależy od liczby ludności każdego z nich i jest korygowany po każdym spisie powszechnym. Na przykład dziś Kalifornia ma 55 kongresmenów, a Wyoming tylko trzech.

Władza wykonawcza należy do prezydenta, wybieranego co cztery lata w wyborach pośrednich i dwustopniowych: każdy stan wybiera elektorów, którzy następnie dokonują wyboru prezydenta i wiceprezydenta. Liczba elektorów jest równa liczbie kongresmenów przypadających na dany stan. W większości stanów głosów elektorskich się nie dzieli, tylko zwycięska partia dysponuje wszystkimi.

Prezydent jako głowa państwa reprezentuje je na zewnątrz, jak również jest zwierzchnikiem sił zbrojnych. Ponadto powołuje i odwołuje sędziów, ministrów, dyplomatów oraz wyższych urzędników. Jego administracja przygotowuje treść traktatów międzynarodowych, które ratyfikuje Kongres. Prezydent posiada inicjatywę ustawodawcząinicjatywa ustawodawczainicjatywę ustawodawczą, a także prawo weta zawieszającegweto zawieszająceweta zawieszającego wobec ustaw Kongresu. Może on zostać usunięty z urzędu na wypadek postawienia przez Izbę Reprezentantów w stan oskarżenia (procedura impeachmentuimpeachmentimpeachmentu) i skazania za zdradę, przekupstwo lub inne ciężkie przestępstwo. Pierwszym prezydentem w 1789 r. został Jerzy Waszyngton.

RsyRsBGFHiysE

Zdjęcie przedstawia budynek Białego Domu. To neoklasycystyczny, piętrowy budynek z fasadą opartą na czterech kolumnach. Przed budynkiem znajduje się klomb z kwiatami i niewielka fontanna. Na budynku, na maszcie powiewa flaga Stanów Zjednoczonych.

Władza sądownicza

Mianowani przez prezydenta sędziowie Sądu Najwyższego czuwają nad niezależnością wymiaru sprawiedliwości. Ich głównym zadaniem jest orzekanie o zgodności prawa z Konstytucją, rozstrzyganie konfliktów pomiędzy różnymi stanami oraz między Stanami Zjednoczonymi a obcymi państwami (lub ich obywatelami). Sędziów Sądu Najwyższego mianuje prezydent dożywotnio, ale mogą też sami zrezygnować z pełnienia urzędu, np. jeżeli z powodu choroby lub starości nie czują się zdolni do wypełniania swoich obowiązków. Jako że zwykle sędziowie pozostawali aktywni do śmierci, mianujący ich prezydenci nie tylko w trakcie, ale również po zakończeniu swoich kadencji mieli możliwość kontaktowania się z nimi, a co za tym idzie – wpływania na sprawy państwowe. Pierwszych jedenastu sędziów Sądu Najwyższego mianował Jerzy Waszyngton.

R7h0Tt4P0Lop1

Grafika przedstawia pieczęć Sądu Najwyższego USA. W centralnej części okręgi znajduje się brązowy orzeł z rozpostartymi skrzydłami. Głowę ma skierowaną w swoją prawą stronę. Na piersi orła widnieje pole herbowe w barwach flagi amerykańskiej, ale bez gwiazd. Na polu tym są naprzemiennie pasy białe (7pasów) i pasy czerwone (6 pasów), a także niebieskie pole łączące się z pasami. Orzeł trzyma w swoim prawym pazurze zieloną gałązkę, w lewym pazurze garść strzał. Ponad orłem znajduje się chmura, w której wpisane jest 13 gwiazd.

Słownik

Słowa kluczowe

Konstytucja Stanów Zjednoczonych, Kongres, prezydent USA, proces legislacyjny w USA, federalizm, antyfederalizm

Bibliografia

Bartnicki A., Michałek K., Rusinowa I., Encyklopedia historii Stanów Zjednoczonych Ameryki : dzieje polityczne (od Deklaracji Niepodległości do współczesności), Warszawa 1992.

Katz H., Historia Stanów Zjednoczonych Ameryki, Wrocław 1971.

Rozbicki M., Narodziny Narodu. Historia Stanów Zjednoczonych do 1861 roku, Warszawa 1991.