Ćwiczenia

W powtórkowych lekcjach skupimy się na części poświęconej pytaniom. Odnoszą się one do wielu różnych materiałów źródłowych (nie tylko tekstów oraz ilustracji, ale również map, tabel czy wykresów itp.). Przede wszystkim musisz dokładnie zapoznać się z materiałami źródłowymi, ale także zwrócić uwagę na polecenia. Poniżej przybliżamy, jak rozumieć polecenia w zadaniach różnego typu:

Pamiętajcie, że odpowiedź musi odnosić się do źródła – błędem jest bazowanie wyłącznie na swojej wiedzy i zignorowanie podanego źródła. Chodzi bowiem o to, aby osoba odpowiadająca na pytanie umiejętnie połączyła analizę materiału źródłowego z własną wiedzą. Nie bójcie się korzystać z posiadanych informacji i zawsze odwołujcie się do podanych źródeł. Pamiętajcie również o tym, by wczytywać się w polecenia – czasem wiedza własna nie jest potrzebna, czasem tekst to tylko inspiracja, a innym razem należy połączyć wiedzę z interpretacją tekstu.

Dokumenty Unii Europejskiej dotyczące praw człowieka

Troska o prawa człowieka została uwzględniona w podstawowych dokumentach UE: Traktacie lizbońskimtraktat lizbońskiTraktacie lizbońskim oraz w Karcie praw podstawowychKarta praw podstawowych Unii EuropejskiejKarcie praw podstawowych. Ponadto w 2012 r. przyjęto Ramy strategiczne Unii Europejskiej w obszarze praw człowieka i demokracji. Na podstawie tych dokumentów UE ma za zadanie:

• promować wolność słowa, w tym wolność wypowiedzi i wolność wyrażania opinii;

• promować wolność zgromadzeń i stowarzyszeń;

• włączać się w działania organizacji międzynarodowych na rzecz ochrony praw człowieka;

• przeciwdziałać wszelkiej dyskryminacji;

• przeciwstawiać się wszelkim represjom;

• promować wizję bezstronnego wymiaru sprawiedliwości;

• działać na rzecz zniesienia kary śmierci;

• działać na rzecz zniesienia stosowania tortur;

• wspierać politycznie i finansowo obrońców praw człowieka.

Instytucje i mechanizmy ochrony praw człowieka w ramach Unii Europejskiej

Wszystkie państwa Unii Europejskiej są jednocześnie członkami Rady EuropyRada EuropyRady Europy, dzięki czemu ich obywatele są chronieni przez system prawny tej organizacji. Szczególną rolę odgrywa tu Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu. Organ ten rozpatruje skargi na państwa, którym zarzuca się łamanie praw gwarantowanych przez - obowiązującą od 1953 r. - Konwencję o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.

Prawa obywatelskie w UE chronione są nie tylko środkami sądowymi, ale również metodami pozasądowymi.

Obywatele UE i wszystkie osoby fizyczne i prawne lub mające siedzibę na obszarze państwa członkowskiego UE mogą złożyć do Parlamentu Europejskiego skargę lub petycję w sprawach objętych zakresem działalności UE. W działalności parlamentu można też dostrzec próbę opracowania właściwego dla Unii Europejskiej katalogu wolności i praw człowieka, czego przykładem może być przyjęcie przez tę instytucję w 1989 r. Deklaracji podstawowych praw i wolności.

Traktat o Unii Europejskiej przewiduje możliwość zawieszenia przez Radę Europejską - kwalifikowaną większością głosów - pewnych praw wobec państwa, które w sposób uporczywy i stały nie przestrzega praw człowieka. Na wniosek Komisji Europejskiej lub ⅓ państw członkowskich Rada Europejska może jednomyślnie, za zgodą Parlamentu Europejskiego, odebrać takiemu państwu nawet prawo głosowania w Radzie.

Trybunał Sprawiedliwości UE w Luksemburgu

R1bZAMMFV5bXV1

Zdjęcie przestawia duży, nowoczesny budynek i jego najbliższe otoczenie (chodniki i trawniki wokół).

Trybunał ten na mocy traktatu z Maastricht wydaje orzeczenia o zgodności aktów przyjmowanych przez Parlament Europejski, Radę Europejską, Komisję Europejską i Europejski Bank Centralny z pierwotnym prawem wspólnotowym, w tym z prawami podstawowymi. Ponadto bada w tym zakresie akty prawne państw członkowskich, wydawane w celu wykonania prawa wspólnotowego. Każda osoba fizyczna i prawna może wnieść do Trybunału skargę na naruszenie traktatów – składa się ją w sprawie decyzji, które danej osoby bezpośrednio dotyczą.

Trybunał przyjął koncepcję praw człowieka jako integralnej części prawa wspólnotowego. Uznał też, że cały system ochrony praw człowieka wywodzi się z tradycji konstytucyjnych wspólnych dla państw członkowskich, a ochronę tych praw należy zapewnić w ramach UE. Trybunał nie może więc uznać za legalne przepisów, które są sprzeczne z prawami człowieka zapisanymi w konstytucjach poszczególnych krajów członkowskich. Uznał też, że treść Europejskiej konwencji praw człowieka - interpretowana przez Europejski Trybunał Praw Człowieka - jest właściwym standardem ochrony praw człowieka dla UE.

Trybunał poprzez swoje orzecznictwo sformułował zestaw praw człowieka, który stał się częścią wiążącego państwa członkowskie zbioru praw zwanego acquis communautaire. Należy do niego m.in. wolność słowa i przekonań religijnych, równość płci, prawo własności, prawo do nietykalności mieszkania, prawo do rzetelnego procesu sądowego, prawo do poszanowania życia prywatnego, życia rodzinnego, nazwiska i godności, prawo do nauki, do wyboru zawodu, do zakładania związków zawodowych, do obrony, prawo wyborcze, prawo swobodnego poruszania się i osiedlania na terytorium krajów UE.

Ombudsman: Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich

RzSdT2jsTR76J1

Zdjęcie przedstawia dojrzałą kobietę, siedzącą na krześle przy stole. Kobieta ma szczupłą, pociągłą twarz, proste blond włosy sięgające do ramion. Ubrana jest w żakiet, na szyi ma zawieszoną apaszkę. Na stole, przed kobietą stoi filiżanka z kawą.

Powoływany na mocy traktatu z Maastricht, zwany początkowo mediatorem, Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich jest wybierany na 5‑letnią kadencję po każdych wyborach do Parlamentu Europejskiego. Po raz pierwszy został powołany w 1995 r. w związku z wprowadzeniem obywatelstwa europejskiego. Jego siedziba mieści się w Strasburgu.

Kompetencje Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich:

• przyjmuje i bada skargi obywateli UE, a także innych osób, również prawnych, przebywających na terenie UE, dotyczące nieprawidłowego funkcjonowania instytucji i organów Wspólnot Europejskich (z wyjątkiem skarg na działalność Trybunału Sprawiedliwości UE);

• ma prawo przeprowadzenia kontroli w instytucjach, przeciw którym została wniesiona skarga;

• może przeprowadzić kontrolę przestrzegania praw człowieka z własnej inicjatywy;

• przedstawia Parlamentowi Europejskiemu roczne sprawozdanie ze swej działalności.

Zakres badanych skarg lub petycji:

• opieszałość działania administracji Unii Europejskiej;

• brak dostępu do informacji;

• nieprawidłowości w prowadzeniu konkursów kwalifikacyjnych na stanowiska pracy i innych spraw związanych z relacją pracodawca – pracownik w instytucjach UE;

• nieprawidłowości umów instytucji europejskich z firmami prywatnymi.

Po rozpatrzeniu skargi lub petycji Rzecznik może:

• zasugerować zaskarżonej instytucji rozwiązanie problemu w sposób polubowny i naprawę szkody;

• zarekomendować sposób rozwiązania problemu;

• sporządzić raport, przedstawiając go Parlamentowi Europejskiemu.

Słownik