Przeczytaj
Układ krwiotwórczy człowieka odpowiada za produkcję komórek krwi. Wszystkie elementy morfotyczneelementy morfotyczne powstają z komórek pochodzących od jednej embrionalnej, niezróżnicowanej komórki macierzystej. Aktywność tego układu zależy od wielu czynników i zmienia się wraz ze zmianą stanu organizmu, np. w przypadku niedotlenienia szpik kostnyszpik kostny produkuje więcej erytrocytów, a w infekcjach tworzy więcej leukocytów. Z kolei w niektórych stanach patologicznych (po napromieniowaniu, po przyjmowaniu leków mielotoksycznychmielotoksycznych) szpik kostny zanika, przez co zostaje osłabiona produkcja wszystkich tych komórek.
Narządy układu krwiotwórczego
Komórki krwi
-
Źródło: Rogeriopfm, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.
Grafika 3D przedstawiająca erytrocyt (krwinkę czerwoną).
Erytrocyty (norma od 3,5 do 5 mln na 1 μl krwi u KOBIET, od 4,2 do 5,4 mln na 1 μl krwi u MĘŻCZYZN) Erytrocyty, czyli krwinki czerwone, powstają w szpiku kostnym czerwonym. Krążą we krwi przez 30 do 120 dni, a następnie obumierają i ulegają rozkładowi (tzw. hemolizie) w śledzionie, wątrobie i węzłach limfatycznych. U człowieka, tak jak u wszystkich ssaków (z wyjątkiem lamy i wielbłąda), mają kształt dysków. Dojrzałe erytrocyty człowieka są pozbawione jądra komórkowego, aparatu Golgiego i centrioli. Zawierają hemoglobinę, mającą zdolność do nietrwałego wiązania tlenu i dwutlenku węgla. -
Źródło: El*Falaf, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.
Zdjęcie przedstawia leukocyt (neutrofil) (w centrum) otoczony przez erytrocyty. Obraz spod mikroskopu świetlnego, powiększenie 400x.
Leukocyty (norma od 4 do 10 tys. na 1 μl krwi) Leukocyty, czyli krwinki białe, powstają w szpiku kostnym czerwonym, a dojrzewają w rożnych narządach układu limfatycznego, np. śledzionie lub grasicy. W zależności od rodzaju leukocyty żyją od kilku dni do kilkudziesięciu lat. Zawierają jądro komórkowe (zachodzi u nich metabolizm i mają możliwość́ podziału), a w cytoplazmie niektórych rodzajów krwinek białych (granulocytów) występują charakterystyczne ziarnistości. Leukocyty pozbawione ziarnistości zwane są agranulocytami. Granulocyty dzielą się na: neutrofile, bazofile i eozynofile, natomiast agranulocyty na: monocyty i limfocyty. Zadaniem leukocytów jest ochrona organizmu przed patogenami. -
Źródło: Tleonardi, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.
Zdjęcie przedstawia rozmaz krwi. W centrum znajdują się trombocyty (płytki krwi). Obraz spod mikroskopu świetlnego, powiększenie 100x. Trombocyty (norma od 150 do 400 tys. na 1 μl krwi) Trombocyty, czyli płytki krwi, są najmniejszymi, bezjądrowymi elementami morfotycznymi krwi, fragmentami cytoplazmy megakariocytów (dużych komórek występujących w szpiku kostnym) otoczonymi błoną komórkową. Powstają w szpiku kostnym z megakariocytów. Odgrywają podstawową rolę w procesie krzepnięcia krwi.
Hemopoeza
HemopoezaHemopoeza to proces powstawania i różnicowania się komórek hemolimfy bezkręgowców i komórek krwi kręgowców, zachodzący u zarodków i osobników dorosłych.
Miejsce powstawania komórek krwi kręgowców kilkakrotnie zmienia się w trakcie rozwoju organizmu. W początkowym okresie rozwoju zarodkowego (ok. 1 miesiąca życia płodowego) komórki krwi powstają w wyspach krwi znajdujących się w okolicy pęcherzyka żółtkowego (hemopoeza pozazarodkowa). W późniejszym okresie komórki krwi powstają w wątrobie (od 1 miesiąca życia płodowego do końca ciąży) i śledzionie (od 2 miesiąca życia płodowego do 7) (hemopoeza wątrobowo‑śledzionowa), a następnie (od 4 miesiąca do końca życia) w czerwonym szpiku kostnym znajdującym się w kościach płaskich i nasadach kości długich (hemopoeza szpikowa). Jedynie limfocyty różnicują się i dojrzewają w narządach limfatycznych.
Słownik
składniki krwi będące komórkami lub fragmentami komórek; wszystkie powstają w szpiku kostnym
narząd występujący u wszystkich kręgowców żuchwowych; gruczoł dokrewny wchodzący w skład układu chłonnego; odgrywa ważną rolę w tworzeniu mechanizmów odpowiedzi immunologicznej
czerwona hemoproteina występująca w erytrocytach kręgowców i hemolimfie niektórych bezkręgowców, zdolna do odwracalnego łączenia się z tlenem i dwutlenkiem węgla i dzięki temu pełniąca funkcję przenośnika tlenu w organizmie
rozpad krwinek czerwonych z uwolnieniem zawartej w nich hemoglobiny, spowodowany uszkodzeniem błony komórkowej
proces powstawania i różnicowania się komórek krwi kręgowców
największe komórki szpiku kostnego, z których w wyniku fragmentacji cytoplazmy powstają płytki krwi
toksyczny wpływ na szpik kostny; zostaje on uszkodzony, a produkcja elementów morfotycznych krwi osłabiona lub całkowicie zahamowana
tkanka krwiotwórcza wypełniająca jamy szpikowe kości długich, kręgów oraz kości płaskich (mostka, kości czaszki, miednicy, żeber)
narząd związany z układem krwionośnym, u człowieka leżący w jamie brzusznej, w okolicy lewego podżebrza