Vernon J. Bourke Historia etyki

Dobro oznacza wszystko, co jest przedmiotem jakiegokolwiek ludzkiego pożądania lub pragnienia, zło jest przedmiotem ludzkiej odrazy. A zatem Hobbesowską regułę egoizmu można wyrazić następująco: „Dla każdego indywiduum jest czymś naturalnym, a więc słusznym, dążyć jedynie do własnego przetrwania lub przyjemności”. Rozróżnienie dobra i zła zależy więc od relacji przedmiotów pożądania do człowieka, który ich pragnie bądź nienawidzi. […]

Hobbes nauczał, że człowiek pozostający w stanie natury, zanim zgodzi się utworzyć jakąkolwiek zorganizowaną społeczność, jest całkowicie samolubny. W stanie tym trwa bellum omnium contra omnes [łac. ‘wojna każdego z każdym’], co – zdaniem Hobbesa – daje początek pierwszemu „prawu natury”: „że każdy człowiek winien dążyć do pokoju, jak dalece tylko ma nadzieję go osiągnąć, a gdy go osiągnąć nie może, wolno mu szukać środków i rzeczy dlań korzystnych w wojnie i ich używać”Indeks górny 1hobb11 Indeks górny koniec^1hobb11. […] Człowiek może ograniczyć to egoistyczne roszczenie. Wynika stąd nie tylko Hobbesowska teoria umowy, na której opiera się społeczeństwo, ale także drugi nakaz prawa natury: „Że człowiek winien być gotów, jeśli inni są również gotowi, zrezygnować z tego uprawnienia do wszelkich rzeczy, jak dalece będzie to uważał za konieczne dla pokoju i dla obrony własnej; i winien zadowolić się taką miarą wolności w stosunku do innych, jaką gotów jest przyznać innym ludziom w stosunku do samego siebie”Indeks górny 2hobb22 Indeks górny koniec^2hobb22.

O nakazie tym Hobbes ma tak wysokie mniemanie, że nazywa go „prawem ewangelicznym” i złotą regułą. […] Negatywnym sformułowaniem złotej reguły [jest zasada]: „nie czyń drugiemu tego, czego byś nie chciał, iżby ten drugi czynił tobie”.

bourke Źródło: Vernon J. Bourke, Historia etyki, tłum. A. Białek, 1994, s. 135–137.

Immanuel Kant Uzasadnienie metafizyki moralności

Przedstawienie obiektywnej zasady, o ile ona wolę zmusza, nazywa się nakazem (rozumu), a formuła nakazu zwie się imperatywem. Wszystkie imperatywy wyrażają powinność i wskazują przez to na stosunek obiektywnego prawa rozumu do woli, której co do jej subiektywnej własności prawo to nie określa z koniecznością (wskazują na przymus). Mówią one, że byłoby dobrze coś uczynić lub czegoś zaniechać, ale mówią to woli, która nie zawsze dlatego coś czyni, że przedstawia się jej, iż dobrze jest tak postąpić. […] Wszelkie imperatywy nakazują albo hipotetycznie, albo kategorycznie. W pierwszym wypadku przedstawiają praktyczną konieczność możliwego czynu jako środka prowadzącego do czegoś innego, czego chcemy (albo przynajmniej możemy chcieć). Kategorycznym byłby imperatyw, który przedstawiałby czyn jako sam w sobie, bez względu na inny cel, jako obiektywnie konieczny. […] Gdyby czyn był dobry tylko jako środek do czegoś innego, w takim razie imperatyw jest hipotetyczny; jeżeli przedstawiamy sobie czyn jako dobry sam w sobie, a więc jako koniecznie [występujący] w woli zgodnej samej przez się z rozumem jako jej zasadą, to imperatyw jest kategoryczny. […] Kategoryczny imperatyw jest więc tylko jeden i brzmi następująco: postępuj tylko według takiej maksymy, dzięki której możesz zarazem chcieć, żeby stała się powszechnym prawem.

kant Źródło: Immanuel Kant, Uzasadnienie metafizyki moralności, tłum. M. Wartenberg. Cytat za: Barbara Markiewicz, Filozofia dla szkoły średniej. Wybór tekstów, Warszawa 1988, s. 244.

John Stuart Mill Utylitaryzm

Nauka, która przyjmuje jako podstawę moralności użyteczność, czyli zasadę największego szczęścia, głosi, że czyny są dobre, jeżeli przyczyniają się do szczęścia, złe, jeżeli przyczyniają się do czegoś przeciwnego. Przez szczęście rozumie się przyjemność i brak cierpienia; przez nieszczęście – cierpienie i brak przyjemności. Ażeby przedstawić jasno kryterium moralne sformułowane przez tę teorię, wiele należałoby jeszcze powiedzieć, a zwłaszcza, co się rozumie przez przyjemność i przykrość i na ile tę sprawę można zostawić jako otwartą. Te dodatkowe wyjaśnienia jednak nie wpływają na teorię życia, na której opiera się ta teoria moralności, mianowicie na teorię głoszącą, że przyjemność i brak cierpienia są jedynymi rzeczami pożądanymi jako cele i że wszystko, co pożądane (a jest tego równie dużo w systemie utylitarystycznym jak w każdym innym) jest pożądane bądź dlatego, że samo jest przyjemne, bądź dlatego, że stanowi środek zapewniania przyjemności i zapobiegania cierpieniu.

mill Źródło: John Stuart Mill, Utylitaryzm, tłum. M. Ossowska. Cytat za: Barbara Markiewicz, Filozofia dla szkoły średniej. Wybór tekstów, Warszawa 1988, s. 296.