Pojęcie nazwynazwanazwy

Nazwą określamy w logice takie słowo, które może sensownie wystąpić w zdaniu jako jego podmiot lub orzecznik w zdaniu atomowymzdanie atomowezdaniu atomowym (o konstrukcji A jest x, gdzie x jest orzecznikiem). Zdaniem atomowym nazywamy zdanie, które nie zawiera kwantyfikatorów ani spójników, czyli w którym podmiot jest określony („ten A”), oraz które jest zdaniem niezłożonym z większej liczby zdań niż jedno. Nazwy mogą być proste – jeżeli składają się z jednego słowa, oraz złożone – jeśli obejmują więcej niż jedno słowo. W sensie gramatycznym nazwą jest najczęściej rzeczownik, ale może nim być też przymiotnik lub imiesłów (zastępujące wówczas określane rzeczowniki) lub zaimek. Nazwą np. jest Piotr, i to zarówno gdy mamy na myśli określonego Piotra, jak też gdy mówimy o wszystkich osobach o tym imieniu lub jakiejś osobie o imieniu Piotr. Nazwą może być także samo to imię w wyrażeniu: „imię Piotr”.

RvBaAJL8SHibW1

Zdjęcie przedstawia czarnoskóre dziecko, które stoi w wodzie po kostki. W rękach trzyma sandały. Na ramieniu ma zawieszoną torbę.

Nazwą jest również słowo uczeń, które odnosi się do każdego ucznia. W zdaniu: Każdy uczeń się uczy, ale myślący uczy się tak, by zrozumieć, w drugim zdaniu składowym funkcję nazwy pełni imiesłów myślący. W zdaniu: Uczniowie wykonują zadania, najzdolniejsi z nich wykonują także zadania o podwyższonym stopniu trudności,  wyrażenie najzdolniejsi z nich, zawierające przymiotnik i zaimek, jest nazwą w drugim zdaniu składowym. Jest także przykładem nazwy złożonej. W zdaniu: Ten jest mądry, kto się uczy na błędach, funkcję nazwy pełnią zaimki ten i kto.

DesygnatemdesygnatDesygnatem nazwy jest każdy przedmiot, do którego nazwa się odnosi, czyli każdy przedmiot, o którym za pomocą tej nazwy można zgodnie z prawdą orzec (czyli w którym nazwa ta może być orzecznikiem prawdziwego zdania atomowego). Np. desygnatem nazwy Piotr jest każdy człowiek, który nosi to imię, bo o każdym z nich można orzec: Ten człowiek to Piotr. Desygnatem nazwy uczeń jest każdy uczeń, bo o każdym uczniu można orzec: Ten człowiek jest uczniem. Relację pomiędzy nazwą a przedmiotem nazywamy oznaczaniem (desygnowaniem). Zbiór wszystkich desygnatów nazwy w jej określonym znaczeniu stanowi jej denotacjędenotacja (zakres)denotację, czyli zakres. Gdy słowo jest wieloznaczne, każdemu ze znaczeń odpowiada inny zakres. Np. słowo zamek, które oznacza warowny, okazały budynek i część drzwi służącą do ich zamykania, ma jeden zakres odpowiadający wszystkim warownym, okazałym budynkom oraz drugi zakres zawierający wszystkie części drzwi służące do ich zamykania. Zakres nazwy może być ostry lub nieostry. O ostrym mówimy wtedy, gdy można precyzyjnie orzec, czy dany desygnat jest oznaczany przez określoną nazwę, tj. czy da się ostro wyznaczyć zakres zbioru desygnatów tej nazwy.

Podział nazw

Ze względu na rodzaj przedmiotów, do których nazwy się odnoszą, możemy je podzielić na:

• konkretne – odnoszące się do pojedynczych, określonych przedmiotów lub osób, np. krzesło (przy moim biurku), (ten uczeń o imieniu) Piotr;

• abstrakcyjne – odnoszące się do zjawisk lub cech, czyli bytów, które nie są konkretne (fizyczne), zatem nie można ich po prostu wskazać (np. miłość, biel, „3” w znaczeniu liczby jako takiej).

Ze względu na liczbę desygnatów przynależnych do zakresu określonej nazwy możemy je podzielić na:

• puste – brak desygnatów, np. król Polski w latach 2000‑2020;

• jednostkowe (indywidualne) – posiadające tylko jeden desygnat, są to wszystkie nazwy własne, odnoszące się zarówno do przedmiotów istniejących, jak nieistniejących, np. Władysław Łokietek, Harry Potter;

• ogólne (generalne) – odnoszące się do wszystkich desygnatów danego typu; nazwa ogólna nie jest tym samym, co nazwa abstrakcyjna; w zdaniu: Uczeń to młody człowiek, który chodzi do szkoły, nazwa uczeń odnosi się do abstrakcyjnego pojęcia ucznia, które nie istnieje w rzeczywistości empirycznej – jest jedynie zbiorem cech ucznia wyabstrahowanym z fizycznie istniejących przedmiotów; w zdaniu: Uczeń ma obowiązek kulturalnego zachowania, nazwa uczeń dotyczy zbioru wszystkich uczniów.

RHuUnUxM27be5

Ilustracja przedstawia dokument z napisami w języku hebrajskim i angielskim.

W funkcji podmiotu lub orzecznika sensownego zdania atomowego może wystąpić nazwa indywidualna lub ogólna.
Ze względu na strukturę desygnatów możemy podzielić nazwy na:

• zbiorowe (kolektywne) – dotyczące konkretnych zbiorów określonych elementów (stanowiących pewną określoną całość), np. „nasza klasa” (w znaczeniu ogółu uczniów klasy tratowanych jako jedna całość), „nasza szkoła” (w znaczeniu członków społeczności szkolnej, stanowiących tę społeczność)

• niezbiorowe (niekolektywne) – niedotyczące zbioru stanowiącego jakąś całość.
  W sensie gramatycznym rzeczowniki (lub inne części mowy go zastępujące) mogą wystąpić w liczbie pojedynczej i mnogiej, ale nie przesądza to o kategorii nazwy ze względu na liczbę desygnatów. Np. w zdaniu „Klasa I A jest bardzo zdolna” podmiot tego zdania jest nazwą zbiorową, ale nie dotyczy poszczególnych lub wszystkich uczniów. Natomiast w zdaniu: „Uczeń naszej szkoły ma obowiązek samodzielnie pracować” nazwa „uczeń” ma charakter ogólny, dotyczy zbioru wszystkich uczniów szkoły.

Słownik