Konstytucja RFN

Uchwalona w roku 1949 Konstytucja RFN miała być aktem tymczasowym. Składa się ze 146 artykułów zawartych w 12 rozdziałach poprzedzonych wstępem.

Zasada państwa socjalnego jest zachodnioniemiecką odmianą koncepcji państwa dobrobytupaństwo dobrobytupaństwa dobrobytu. „Niemiecka Republika Federalna jest demokratycznym i socjalnym państwem związkowym” (pkt. 1 art. 20 konstytucji) – jest to więc koncepcja zrywająca z założeniami „państwa nocnego stróża” i jednocześnie przeciwstawiająca się idei państwa socjalistycznego. Akcentując zasady subsydiarności i sprawiedliwości wyrównawczej, niemieckie prawo socjalne uznaje potrzebę pozytywnej działalności państwa, która tutaj sprowadza się do zasady niezbędnej pomocy dla jednostek i grup upośledzonych.

Zasada federalizmu polega na tym, że utworzono kraje związkowe (czyli landy) jako jednostki federacyjne (a nie tylko autonomiczne), uchwalono w nich konstytucje krajowe, przyznając władzom krajowym szeroki zakres uprawnień, powołano parlamenty i rządy krajowe. W skład federacji wchodzi 16 landów (10 z RFN i 6 z byłej NRD), które mają charakter państw o ograniczonej suwerenności. Każdy z nich ma własną konstytucję, która wymaga zatwierdzenia przez organ federacji. Kraje mają ograniczone prawo utrzymywania stosunków międzynarodowych, a ich samodzielność znajduje wyraz w organizacji władz państwowych (parlamenty, rządy i sądownictwo krajowe) oraz w kształtowaniu woli federacji.

Federalną formę państwa wyróżnia się ze względu na kryterium ustroju terytorialnego, kanclerską formę natomiast – na podstawie struktury centralnych organów władzy i ich funkcjonowania. Pozycja ustrojowa krajów jako członków federacji jest znacznie słabsza niż w innych federacjach (np. USA czy Szwajcarii).

Zasada demokratyzmu wyraża się w przekonaniu o suwerenności narodu, znajduje rozwinięcie w zasadzie rządów reprezentacyjnych oraz prawach i wolnościach obywateli. Zostało to uregulowane w I rozdziale konstytucji w 19 artykułach. Ani ustawodawca konstytucyjny, ani zwykły nie mogą uczynić niczego, co likwidowałoby w całości wymienione w konstytucji prawa. Do praw zasadniczych konstytucja zalicza przede wszystkim poszanowanie godności człowieka, wolność wyznania, sumienia, przekonań religijnych i światopoglądowych, prawo do swobodnego wypowiadania się, wolność prasy i informacji, zakaz cenzury czy wolność zgromadzeń i prawo zakładania związków i stowarzyszeń. Z zasadą urzeczywistniania demokracji w państwie ściśle wiąże się katalog praw wolnościowych. Tworzą one podstawę tego, co nazwano w art. 20 „wolnościowym, demokratycznym ustrojem”. W ustawie zasadniczej – oprócz wolności charakterystycznych dla tradycji liberalnych – położono nacisk na zasadę pluralizmu politycznego oraz rolę partii politycznych

Zasada podziału władz przyjmuje system przedstawicielski – władza sprawowana jest za pośrednictwem specjalnych organów państwowych, których funkcje podzielone są według monteskiuszowskiej zasady podziału władzmonteskiuszowski podział władzmonteskiuszowskiej zasady podziału władz. Ustawodawca odrzuca wszelkie formy demokracji bezpośredniej, przyjmuje zasadę reprezentacji, a referendum i inicjatywa ludowa dopuszczone są tylko w przypadku zmiany granic między landami.

R1WLmZxYVHBEO

Ilustracja przedstawia kartę z tekstem po niemiecku. Na górze znajduje się wytłuszczony nagłówek, a pod spodem ciąg tekstu podzielony na dwie kolumny. Treść tekstu składa się między innymi z preambuły oraz artykułów.

Najważniejsze stanowiska

Prezydent federalny

R1Rjq2mXXumEs1

Zdjęcie przedstawia portret starszego mężczyzny. Ma szeroką, prostokątną twarz ze zmarszczkami, wydatny nos oraz małe oczy. Ma krótkie, zaczesane na bok siwe włosy. Mężczyzna lekko się uśmiecha, ma założone okulary w czarnych oprawkach. Ubrany jest w garnitur z czerwonym krawatem.

Funkcję głowy państwa w RFN pełni prezydent federalny, ale większość jego kompetencji nie ma poważniejszego znaczenia politycznego. Prezydent RFN zajmuje pozycję republikańskiej głowy państwa i wyposażony jest w kompetencje wynikające z reguł systemu parlamentarno‑gabinetowego. Przedstawia Bundestagowi kandydata na kanclerza, a na wniosek kanclerza powołuje i odwołuje ministrów. Poza tym konstytucyjna rola prezydenta jest niewielka i w praktyce sprowadza się do funkcji reprezentacyjnych. Zgodnie z parlamentarną tradycją większość aktów rządowych podpisywanych przez prezydenta podlega kontrasygnacie kanclerza lub właściwego ministra. Wyjątek stanowi art. 58 ustawy zasadniczej, zgodnie z którym kontrasygnata nie dotyczy mianowania i odwołania kanclerza oraz rozwiązania Bundestagu.

Kompetencje prezydenta federalnego to przede wszystkim funkcje reprezentacyjne — mianuje on ambasadorów, przyjmuje listy uwierzytelniające, odbywa spotkania z dyplomatami z innych krajów, zawiera umowy międzynarodowe, nadaje odznaczenia, dysponuje prawem łaski. Prezydent nie może być członkiem rządu ani członkiem ustawodawczego ciała związku lub kraju. Nie ponosi on odpowiedzialności politycznej (parlamentarnej) i nie można go odwołać za polityczny kierunek jego działań; spoczywa na nim jedynie odpowiedzialność konstytucyjna za naruszenie prawa (umyślne naruszenie konstytucji lub ustawy związkowej). W takim przypadku z oskarżeniem może wystąpić Bundestag lub Bundesrat, rozstrzygnięcie zaś należy do Związkowego Trybunału Konstytucyjnego, który może orzec pozbawienie prezydenta stanowiska.

Pozycja głowy państwa wobec parlamentu jest znacząca w sytuacji kryzysu konstytucyjnego, tzn. kiedy w Bundestagu zabraknie bezwzględnej większości popierającej osobę urzędującego kanclerza. Prezydent ma prawo rozwiązać parlament, jeżeli ten nie jest w stanie wybrać kanclerza lub odmówi wyrażenia kanclerzowi wotum zaufania. W dotychczasowej praktyce ustrojowej RFN tylko dwukrotnie (w 1972 i 1983 r.) doszło do rozwiązania parlamentu; w obu przypadkach  prezydent był tylko wykonawcą decyzji uzgodnionej wcześniej przez partie rządzące i opozycję. Głowie państwa przysługuje też prawo do wprowadzenia stanu wyższej konieczności ustawodawczej wobec określonego projektu ustawy.

Prezydent jest symbolem władzy państwowej i reprezentantem państwa na zewnątrz. W przypadku zwolnienia się urzędu prezydenta (lub czasowej niezdolności do sprawowania tego urzędu) jego funkcje do momentu wyboru nowej głowy państwa przejmuje przewodniczący Bundesratu.

Kanclerz federalny

R1Qv5SGESWncB1

Zdjęcie przedstawia starszą kobietę. Ma prostokątną twarz ze zmarszczkami i drugim podbródkiem. Ma krótkie, jasne włosy z grzywką opadającą na czoło. Kobieta lekko się uśmiecha. Ubrana jest w niebieską garsonkę. Ma założony naszyjnik z niebiesko‑szarymi koralikami. Za kobietą znajduje się kamienna ściana.

Kluczową rolę w organach wykonawczych RFN odgrywa kanclerz federalny. Pozostaje on głównym podmiotem zaufania i odpowiedzialności parlamentarnej. Utrata poparcia bezwzględnej większości członków Bundestagu powoduje zazwyczaj jego dymisję oraz powołanie nowego rządu. Ministrowie, mimo iż Bundestag sprawuje w różnych formach kontrolę nad ich działalnością, nie ponoszą odpowiedzialności parlamentarnej.

Kanclerz wzmocniony jest dodatkowo przez wybory, ponieważ wyborca (suweren) wie, że głosując na partię i jej kandydata, oddaje również swój głos za powierzeniem urzędu kanclerskiego liderowi tej partii (w praktyce występuje też funkcja wicekanclerza, ale jest to stanowisko honorowe). Po oficjalnym wyborze kanclerza przez Bundestag (potwierdzonym przez prezydenta federalnego) rozpoczyna się proces tworzenia rządu. Proces ten kończy się wraz z przedstawieniem przez kanclerza odpowiednich wniosków personalnych prezydentowi federalnemu. Według art. 62 konstytucji rząd związkowy składa się z kanclerza związkowego oraz ministrów związkowych.

Odpowiedzialność parlamentarna rządu odnosi się jedynie do kanclerza. Opiera się ona na konstruktywnym wotum nieufności. Oznacza to, że parlament może wyrazić kanclerzowi wotum nieufności tylko wówczas, gdy równocześnie dokona wyboru jego następcy głosami bezwzględnej większości swych członków. Są to oryginalne rozwiązania, charakterystyczne dla kanclerskiej formy rządów w Niemczech.

Kanclerz dysponuje też prawem do przedstawiania Bundestagowi wniosku o wyrażenie mu wotum zaufania. W przypadku odrzucenia wniosku możliwe jest:

• zwrócenie się kanclerza do prezydenta z prośbą o rozwiązanie Bundestagu i zarządzenie przedterminowych wyborów (art. 68 konstytucji);

• wystąpienie rządu do prezydenta (art. 81 konstytucji) o proklamowanie za zgodą Bundesratu stanu wyższej konieczności ustawodawczej, który dopuszcza, by każdy projekt ustawy odrzucony lub zmieniony przez Bundestag wbrew stanowisku rządu mógł być wprowadzony w życie za zgodą Bundesratu (stan taki nie może trwać dłużej niż sześć miesięcy i być ponowiony w czasie trwania kadencji tego samego kanclerza).

Parlament

Bundestag

Bundestag (Parlament Związkowy) to jedyny ogólnofederalny organ przedstawicielski, dlatego odgrywa on pierwszoplanową rolę w systemie federalnych organów państwowych. Konstytucja RFN nie określa liczby posłów do Parlamentu Związkowego, pozostawiając to ustawie wyborczej. Ustawowa liczba ulega zmianom.  Kadencja Bundestagu trwa cztery lata i liczy się od dnia pierwszego posiedzenia. Bundestag działa permanentnie. Ustawa mówi tylko o sesji nowo wybranego parlamentu, który zbiera się najpóźniej w 30 dni po wyborach. Wewnętrznymi organami Bundestagu są: Przewodniczący Izby, jego zastępcy, Rada Seniorów, komisje i sekretarze.

R1LlQCfWCkbv5

Zdjęcie przedstawia duży, neorenesansowy budynek. Jego elewacja składa się z piaskowca, wysokich kolumn oraz okien. Do wejścia prowadzi portyk z płaskorzeźbą. Budynek wieńczy szklana, nowoczesna kopuła. Przed budynkiem znajdują się kamienne schody oraz maszt z niemiecką flagą. Przed budynkiem znajdują się także grupy ludzi.

Przewodniczący Bundestagu wybierany jest na okres kadencji na pierwszym posiedzeniu nowo wybranego parlamentu – w głosowaniu tajnym – bezwzględną większością głosów (tradycyjnie funkcję tę pełni reprezentant najsilniejszej frakcji). Jest on najwyższym reprezentantem Bundestagu na zewnątrz, kieruje jego pracami i obradami. Z punktu widzenia protokolarnego jest drugą po prezydencie RFN osobą w kraju, ale w praktyce znaczenie tego stanowiska jest mniejsze niż wynikałoby to z przepisów prawa. Dysponuje on jednak szeregiem kompetencji dyscyplinarno‑porządkowych.

Zastępcy przewodniczącego Bundestagu wywodzą się z pozostałych frakcji parlamentarnychfrakcja parlamentarnafrakcji parlamentarnych. Wraz z przewodniczącym tworzą oni Prezydium Parlamentu Federalnego. Liczba zastępców nie jest określona w regulaminie. Prezydium jako ciało kolegialne ma jednak ograniczone kompetencje.

Rada Seniorów (uznawana za najwyższy organ kierowniczy parlamentu) składa się z przewodniczącego Bundestagu, jego zastępców oraz 23 posłów delegowanych przez frakcje z dużym doświadczeniem. Ciało to dokonuje najważniejszych uzgodnień dotyczących planu pracy Bundestagu, procedury prawnej oraz porozumień na temat podziału stanowisk przewodniczących komisji.

Dużą rolę w pracy Bundestagu odgrywają komisje: stałe, nadzwyczajne i powoływane do załatwienia określonych spraw. Liczbę komisji i liczbę ich członków każdorazowo określa Bundestag. Członkowie komisji są delegowani i odwoływani przez frakcje parlamentarne, a ich liczba w poszczególnych komisjach jest ustalana proporcjonalnie do liczebności frakcji. Komisje parlamentarne dzielą się na kilka kategorii: stałe, nadzwyczajne, dochodzeniowo‑śledcze i ankietowe.

Komisje stałe realizują swe zadania jako pomocnicze organy Parlamentu Związkowego i w tym charakterze przestawiają mu opinie, wnioski i projekty uchwał w sprawach im przekazanych.

Do rozpatrywania określonych zadań wycinkowych powoływane są komisje nadzwyczajne, ankietowe oraz śledcze. Ich powołanie następuje na wniosek co najmniej 1/4 ogółu deputowanych. Na początku każdej kadencji parlamentu powołuje się Komisję Wspólną, składającą się w 2/3 z członków z Parlamentu Związkowego i w 1/3 z członków Rady Związkowej. Pracami tej komisji kieruje Przewodniczący Bundestagu. W przypadku proklamowania stanu wojennego komisja przejmuje funkcje ustawodawcze i kontrolne obu izb.

Jednoosobowym organem pomocniczym Bundestagu jest pełnomocnik do spraw wojskowych, który uczestniczy w sprawowaniu parlamentarnej kontroli nad armią.

Zasadnicze znaczenie dla sprawnego wypełniania funkcji Bundestagu ma działalność frakcji parlamentarnych. Są to tzw. organizacje zrzeszające posłów według przynależności partyjnej. To właśnie przez nie partie mają możliwość realizowania swoich celów i na nich opiera się koalicja rządząca. Obecnie frakcjami są zrzeszenia, które obejmują co najmniej 5% ogólnej liczby posłów do Parlamentu Federalnego, należących do tej samej partii lub do takich ugrupowań politycznych, które ze względu na zbieżność celów politycznych nie rywalizują ze sobą w żadnym kraju RFN. Tworzenie frakcji nie jest obligatoryjne, ale z drugiej strony pozycja posła niezwiązanego z żadną frakcją jest bardzo słaba. Frakcje stanowią organizacyjną formę aktywności partii politycznych w Bundestagu.

Kompetencje Bundestagu

Do zakresu działań Bundestagu należy m.in.:

• sprawowanie kontroli nad rządem;

• uchwalanie ustaw;

• uchwalanie budżetu i kontrola jego wykonania;

• wybór własnych organów;

• współudział w powoływaniu kanclerza i Trybunału Konstytucyjnego;

• uprawnienia w zakresie zmiany konstytucji.

Uprawnienia ustawodawcze Bundestagu określone są w rozdziale VII Konstytucji RFN z 1949 roku – Ustawodawstwo związkowe. Z uwagi na federalną strukturę państwa występuje podział ustawodawstwa między związek a kraje. Prawo inicjatywy ustawodawczej mają: rząd związkowy, posłowie do parlamentu lub Rada Związkowa. Rząd i Rada Związkowa mają tzw. związane prawo inicjatywy, które polega na tym, że rządowe projekty ustaw rozpatrywane są wstępnie przez Radę Związkową, a projekty Rady są opiniowane przez rząd. Tak więc projekt rządowy kierowany jest najpierw do Bundesratu, który w ciągu sześciu tygodni zajmuje wobec niego stanowisko, a następnie – wraz z opinią Bundesratu oraz stanowiskiem rządu wobec tej opinii – przesyłany jest do przewodniczącego Bundestagu.

Parlament uchwala ustawy w trzech czytaniach. Po uchwaleniu ustawy prezydent Parlamentu Związkowego przekazuje ją niezwłocznie Radzie Związkowej. Rola Rady Związkowej w procesie ustawodawczym zależy od tego, czy jest to tzw. ustawa federacyjna, czy też nie. Na uchwalenie ustawy federacyjnej zgoda Bundesratu jest bowiem konieczna. Celem tego przepisu było dążenie do zabezpieczenia systemu federacyjnego i niedopuszczenie do przesunięć w układzie sił między federacją a krajami. W praktyce jednak procedurę ustawodawczą kształtuje się tak, aby doprowadzić do rozwiązania kompromisowego. Dużą rolę w osiąganiu kompromisu pełni komisja mediacyjna powołana do uzgadniania projektów, co do których Rada Związkowa ma zastrzeżenia.

Konstytucja nakłada obowiązek przesłania przez Radę Związku do komisji mediacyjnej projektu ustawy przed wniesieniem przez nią sprzeciwu oraz w przypadku ustaw, na które wymagana jest jej zgoda. Jeżeli komisja mediacyjna zaproponuje zmianę projektu ustawy, wówczas Parlament Związkowy musi rozpatrzyć go na nowo i podjąć stosowną uchwałę. Ostatni etap drogi ustawowej zawsze stanowi promulgacja ustawy przez prezydenta federalnego. Akt ten podlega kontrasygnacie kanclerza lub właściwego ministra.

Oprócz funkcji ustawodawczej obie izby parlamentu RFN spełniają również w stosunku do egzekutywy funkcję kontrolną. Główny ciężar kontrolowania rządu przypada na Bundestag. Służą temu debaty parlamentarne, wystąpienia kanclerza i ministrów, sprawozdania z wykonywania budżetu oraz z prac nad projektami innych ważnych ustaw.

R1dpMvymmAYAM

Ilustracja przedstawia schemat blokowy. Główne hasło schematu to Bundestag. Do tego hasła dochodzi blok: Rząd federalny (numer 3‑inicjatywa ustawodawcza Bundestagu i 2‑inicjatywa ustawodawcza Bundestagu) - od którego odchodzi kolejny blok: Bundesrat (numer 1‑inicjatywa ustawodawcza rządu federalnego, 2‑inicjatywa ustawodawcza Bundesratu i 1‑inicjatywa ustawodawcza rządu federalnego) Od głównego hasła Bundestag odchodzi blok Bundestag - pierwsze czytanie na plenum; prace w komisjach; drugie czytanie na plenum; trzecie czytanie na plenum. Od bloku Bundestag odchodzi blok Bundesrat z ukierunkowaniem na odrzucenie ustawy i uchwalenie ustawy. Od bloku Bundestar odchodzą bloki: - (z ukierunkowaniem na ustawy proste): Komisja mediacyjna; Bundestag; Bundesrat; Bundestag (z ukierunkowaniem na odrzucenie ustawy); - (z ukierunkowaniem na ustawy wymagające uzgodnienia); Komisja mediacyjna; Bundestag, Bundesrat (z ukierunkowaniem na odrzucenie ustawy) -Rząd federalny: kontrasygnata ministra i kanclerza. Od bloku Rząd federalny odchodzi blok: Prezydent federalny: podpisanie Od bloku Prezydent federalny odchodzi blok: Rząd federalny: opublikowanie Bundesgesetzblatt. Opis legendy: Numery 1,2 i 3 to kolejne fazy inicjatywy ustawodawczej pogrubiona linia - inicjatywa ustawodawcza rządu federalnego cienka linia - inicjatywa ustawodawcza Bundesratu linia przerywana - inicjatywa ustawodawcza Bundestagu .

Bundesrat

Rada Związkowa (Bundesrat) nie jest organem kadencyjnym – jej skład zależy od zmiany rządów krajowych, a o jej obliczu decydują wyniki wyborów do parlamentów krajowych. Wybory w poszczególnych krajach odbywają się w różnym czasie, poza tym każdorazowo rząd krajowy (wyłoniony w wyniku wyborów) wyznacza swoich kandydatów do Bundesratu i może ich w dowolnym momencie odwołać. Obowiązuje zasada incompatibilitas, zgodnie z którą deputowany Bundesratu nie może piastować stanowiska w Rządzie Związkowym. Członkowie Bundesratu są związani instrukcjami własnych rządów i głosują stosownie do uchwał swoich gabinetów (obowiązuje zasada jednolitego głosowania wszystkich reprezentantów danego kraju), a nie według własnego przekonania, stąd też mandat członka izby wyższej ma charakter imperatywny. Członków izby wyższej nie chroni immunitet parlamentarny.

R1cmIbtblHliA

Zdjęcie przedstawia dwupiętrowy budynek z jasnego piaskowca. Posiada wysokie okna oraz portyk z płaskorzeźbą nad wejściem. Przed budynkiem znajduje się wysoki, metalowy płot oraz trzy maszty. Na dwóch z nich znajdują się flagi Unii Europejskiej oraz Niemiec.

Najważniejsze zadania Bundesratu polegają na reprezentowaniu interesów poszczególnych krajów związkowych. Do najistotniejszych uprawnień należy zaliczyć konieczność udzielania przez Bundesrat zgody na rozporządzenia wykonawcze rządu lub ministrów, o ile dotyczą one spraw podlegających administracji federalnej, a są realizowane w krajach. Bundesrat zbiera się z reguły na krótkie posiedzenia plenarne w celu podjęcia określonych decyzji. Skład liczbowy Rady Związkowej konstytucja uzależnia od liczby głosów przysługujących danemu krajowi, ta zaś z kolei zależna jest od liczby zamieszkującej go ludności. Obecnie w składy Rady wchodzi 68 członków (każdy kraj ma co najmniej trzy głosy, kraje liczące ponad 2 mln mieszkańców – cztery głosy, powyżej 6 mln mieszkańców – pięć głosów, a powyżej 7 milionów – sześć głosów).

Funkcję Przewodniczącego Bundesratu (który wybierany jest na okres roku) sprawują kolejno szefowie rządów krajowych wybierani przez Bundestag według ustalonego klucza. Do istotnych jego uprawnień należy - oprócz kierowania obradami - przejmowanie funkcji Prezydenta Republiki Federalnej, jeżeli ten z jakichś powodów nie może ich sprawować. Przewodniczący wraz z wiceprzewodniczącymi tworzą organ kolegialny kierujący pracami Bundesratu (Prezydium).

Stała Rada Doradcza składa się z pełnomocników poszczególnych krajów przy władzach federalnych. Są oni zazwyczaj członkami rządów krajowych i członkami Rady Związkowej. Stała Rada Doradcza przygotowuje tok pracy Rady Związkowej, ponadto utrzymuje roboczy kontakt z rządem federalnym.

Bundesrat nie dzieli się na frakcje. Ciężar pracy Bundesratu spoczywa na komisjach (stałych nadzwyczajnych). Komisje stałe tworzone są na podstawie kryteriów resortów krajowych. Spełniają one przede wszystkim funkcję opiniodawczą, przygotowując merytorycznie teksty uchwał podejmowanych przez Bundesrat.

RXdq93atPAMTZ

Ilustracja przedstawia schemat blokowy. Głównym hasłem schematu jest Elektorat. Od tego hasła odchodzą 2 bloki: (powszechne, bezpośrednie, wolne, równe i tajne wybory) Parlament Związkowy (Bundestag), Parlamenty Krajowe Od bloku Parlamenty Krajowe odchodzą 2 bloki: Rada Związkowa (16) (Bundesrat), Zgromadzenie Federalne (Bundesversammlung) Do bloku Zgromadzenie Federalne (Bundesversammlung) dochodzą 2 bloki: -(wszyscy deputowani) Parlament Związkowy (Bundestag), Rady krajowe (16). Od bloku Zgromadzenie Federalne (Bundesversammlung) odchodzi blok: (wybór na 5 lat) Prezydent federalny (Bundesprasident). Od bloku Prezydent federalny (Bundesprasident) odchodzą 2 bloki: (mianowanie) Kanclerz federalny (Bundeskanzler), Ministrowie.

Związkowy Trybunał Konstytucyjny

Trybunał Konstytucyjny to samodzielny i niezawisły sąd federalny złożony z dwóch ośmioosobowych senatów. Połowę składu sędziów Trybunału Konstytucyjnego wybierają obie izby parlamentu na 12 lat (bez możliwości ponownego wyboru). Wybór sędziów wymaga poparcia bezwzględnej większości 2/3 ustawowej liczby członków danej izby. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają charakter wiążący w odniesieniu do Bundestagu, Bundesratu, rządu, prezydenta, władz krajowych i organów im podporządkowanych.

Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc wyroków powszechnie wiążących, a w wielu wypadkach – moc ustawy. Obecnie Trybunał Konstytucyjny stał się nie tylko jednym z najważniejszych organów państwowych, ale także istotnym czynnikiem stabilizacji ustroju RFN.

System prawa wyborczego

Wybory prezydenta federalnego

Prezydentem federalnym może zostać obywatel Niemiec, który ma ukończone 40 lat. Kadencja trwa 5 lat (z możliwością jednorazowej reelekcji). Prezydenta federalnego wybiera w głosowaniu tajnym Zgromadzenie Federalne (Bundesversammlung) składające się z posłów Bundestagu oraz z takiej samej liczby członków powoływanych przez parlamenty krajowe, proporcjonalnie do liczby mieszkańców poszczególnych landów i siły frakcji partyjnych w parlamencie danego landu. Posiedzenie Zgromadzenia Federalnego zwołuje i prowadzi przewodniczący Bundestagu. Jeśli w pierwszym lub drugim głosowaniu żaden ze zgłoszonych kandydatów nie uzyskał wymaganej bezwzględnej większości głosów, przewodniczący zarządza niezwłocznie trzecie głosowanie, w którym wybór następuje zwykłą większością.

R169vqz4biipk

Ilustracja przedstawia schemat blokowy wyboru Kandydata.  Głównym hasłem schematu jest Zgromadzenie Parlamentarne. Od tego hasła odchodzi blok: 1 tura wyborów.  Od bloku 1 tura wyborów odchodzi blok: Absolutna większość.  Od bloku Absolutna większość odchodzą bloki:  1. (w przeciwnym razie) 2 tura wyborów  2. Wybrany Prezydent Federalny  Do bloku Wybrany Prezydent Federalny dochodzą bloki:   Absolutna większość (od którego dochodzi blok [w przeciwnym razie] 3 tura wyborów; i do którego dochodzi blok 2 tura wyborów). Oraz. Względna większość wystarczy (do którego dochodzi blok 3 tura wyborów).

Wybory kanclerza federalnego

Sprawę wyboru kanclerza przesądza wyborcze zwycięstwo jednej z głównych partii politycznych, która zdobyła co najmniej bezwzględną większość mandatów w Bundestagu. Kanclerza wybiera izba niższa na wniosek prezydenta federalnego. Jeżeli kandydat zaproponowany przez prezydenta nie uzyska wymaganej bezwzględnej większości, to Bundestag w ciągu 14 dni może wybrać kanclerza z własnej inicjatywy, ale również bezwzględną większością. Po upływie tego terminu Bundestag może wybrać kanclerza zwykłą większością (tzw. kanclerz mniejszościowy).

W praktyce jednak wybór kanclerza to tylko zwykła formalność. Mimo trzech konstytucyjnych możliwości wyboru kanclerza (bezwzględną większością z inicjatywy prezydenta, bezwzględną większością przez parlament oraz wybór kanclerza mniejszości), w dotychczasowej praktyce odbywało się to zawsze z inicjatywy prezydenta. Ten tryb wyboru spowodowany był układem sił koalicyjnych w parlamencie, który po wyborach dzielił się na koalicję rządzącą i opozycję. Prezydent wysuwał natomiast kandydata na kanclerza zgodnie z ustaleniami partii tworzącej koalicję rządzącą.

RytSsTWmYGZFb

Ilustracja przedstawia schemat blokowy. Głównym hasłem schematu jest Zgromadzenie Parlamentarne. Od tego hasła odchodzi blok: kandydat na kanclerza. Od bloku kandydat na kanclerza odchodzi blok Bundestag. Od bloku Bundestag odchodzą bloki (1 tura wyborów):  1 absolutna większość - do którego dochodzi blok Zgromadzenie Parlamentarne (musi nominować). 2 względna większość.  Od bloku względna większość odchodzi blok Bundestag (Bundestag może zaproponować w ciągu 14 dni własnego kandydata).  Od bloku Bundestag odchodzą 2 bloki (2 tura wyborów):  1 absolutna większość - do którego dochodzi blok Zgromadzenie Parlamentarne (musi nominować). 2 względna większość (po 14 dniach nowy kandydat). Od bloku względna większość odchodzą bloki (3 tura wyborów): 1 absolutna większość - do którego dochodzi blok Zgromadzenie Parlamentarne (musi nominować). 2 względna większość. Do bloku względna większość dochodzi blok Zgromadzenie Parlamentarne (może nominować). Od bloku względna większość odchodzi blok: rozwiązać Bundestag.  Do bloku rozwiązać Bundestag dochodzi blok Zgromadzenie Parlamentarne (albo w ciągu 7 dni).  Od bloku rozwiązać Bundestag odchodzi blok Nowe wybory do Bundestagu.  

Wybory do Bundestagu

Wybór do Bundestagu ma charakter powszechny, równy, bezpośredni i tajny. Czynne prawo wyborcze przysługuje pełnoletnim niemieckim obywatelom (którzy mają ukończone 18 lat), stale zamieszkującym na terytorium RFN. Wybrany może zostać każdy, kto ukończył 21 lat (art. 38 konstytucji). Zasady prawa wyborczego zawarte są w ustawie wyborczej, którą uzupełnia ordynacja wyborcza regulująca szczegółowo procedurę wyborów (ustawa z 1 września 1975 r. w brzmieniu tekstu jednolitego z 21 września 1990 r., uzupełnionego 19 października 1990 r.). Ordynacja wyborcza stanowi skomplikowany system wyborczy, będący kompromisem między brytyjskim systemem większościowymsystem większościowysystemem większościowym (proponowanym przez CDU/CSU) a systemem proporcjonalnymsystem proporcjonalnysystemem proporcjonalnym (preferowanym przez SPD i FDP).

Wyborca dysponuje dwoma głosami, z których pierwszy oddaje na jednego z kandydatów zgłoszonych w jednomandatowym okręgu wyborczym, drugi natomiast na jedną z krajowych list kandydatów. Głosy nie są ze sobą powiązane, wyborca może więc dysponować nimi swobodnie, co w praktyce oznacza, że dopuszcza się oddanie pierwszego głosu na przedstawiciela jednej z biorących udział w wyborach partii, drugi natomiast na listę krajową innej partii. O mandaty ubiegać się mogą kandydaci wysunięci przez partie polityczne lub indywidualnych wyborców (czyli tzw. wolne grupy wyborców). W okręgu wyborczym mandat zdobywa kandydat z największą liczbą uzyskanych głosów (wymóg większości względnej). Mandaty z list krajowych rozdziela się proporcjonalnie do liczby zdobytych głosów. Obowiązująca klauzula zaporowaklauzula zaporowaklauzula zaporowa polega na tym, że partia, która nie osiągnęła dolnej granicy 5% ogólnej liczby ważnie oddanych głosów w skali federacji (lub jej kandydaci nie zwyciężyli w co najmniej trzech okręgach jednomandatowych), traci wszystkie oddane na nią „głosy drugie”. Niekiedy zdarza się, że określona partia zdobędzie więcej mandatów bezpośrednich niż wypada na nią mandatów według podziału proporcjonalnego. Te tzw. mandaty nadwyżkowe zachowuje. Natomiast o liczbę mandatów nadwyżkowych zwiększa się liczebność posłów w Bundestagu.

Prawo zgłaszania kandydatów przysługuje partiom politycznym i grupom wyborczym. Partie polityczne reprezentowane w parlamencie federalnym lub kraju związkowego (przez co najmniej 5 posłów) zgłaszają kandydatów z mocy ustawy. Pozostałe ugrupowania, które chcą zgłosić kandydatów muszą uprzednio zostać uznane za partie przez Federalną Komisję Wyborczą (FKW).

Procedura zgłaszania kandydatów przez listy krajowe przysługuje wyłącznie krajowym zarządom partii parlamentarnych i pozaparlamentarnych (w tych ostatnich wymagane jest poparcie 1% wyborców danego landu) i uznanych przez FKW. Obowiązuje również zasada, że tego samego kandydata można zgłosić zarówno w okręgu wyborczym, jak i na liście krajowej.

Słownik