Między ścianą ciała a narządami wewnętrznymi u większości zwierząt (w tym człowieka) znajduje się przestrzeń zwana jamą ciała. U niektórych bezkręgowców niższych jej miejsce wypełnione jest tkanką łączną – parenchymąparenchymaparenchymą.

Blastocel jest szczelinowatą przestrzenią w zarodku będącym w stadium blastuliblastulablastuli. Jama ta powstaje w wyniku rozsunięcia się blastomerówblastomeryblastomerów. Jest ograniczona blastodermą i wypełniona płynem wydzielanym przez blastomery. W przeciwieństwie do wtórnej jamy ciała (celomy) blastocel nie ma własnej nabłonkowej wyściółki.

Występuje we wczesnych stadiach rozwoju wszystkich zwierząt. U większości z nich jest utworem przejściowym, który ulega przekształceniu na dalszych etapach rozwoju zarodka.

Celoma to przestrzeń o charakterze narządu występująca w mezodermiemezodermamezodermie u zarodka zwierząt trójwarstwowychtrójwarstwowce trójwarstwowych: kręgowców i wielu bezkręgowców. Rozwija się pod koniec gastrulacjigastrulacjagastrulacji. Wyściela ją własny, cienki nabłonek i wypełnia płyn. Stanowi hydrostatyczny szkielet. Jej funkcją jest oddzielanie mięśni ciała od przewodu pokarmowego, co umożliwia dużą sprawność ruchową oraz pozwala na różnicowanie się strukturalne i funkcjonalne jelita. U ssaków celoma rozwija się w jamę otrzewnową, jamę osierdziową i jamę opłucną.

Ze względu na obecność lub brak wtórnej jamy ciała zwierzęta dzielą się na acelomatyczne, pseudocelomatyczne, celomatyczne.

Cechuje je brak wtórnej jamy ciała – między endodermąendodermaendodermą a ektodermąektodermaektodermą występuje parenchyma.

Do zwierząt aceolmatycznych należą m.in. płazińce (Platyhelminthes).

R1AVWSXCGbGpC

Ilustracja przedstawia dno morza, a na nim spłaszczone czarne ciało płazińca morskiego z kolorową czerwoną obwódką. Ciało porusza się, falując. Z przodu jest bardziej uniesione, z tyłu przylega do piaszczystego podłoża.

Między endodermą a ektodermą występuje u nich jama ciała, która nie jest w całości otoczona mezodermą, a wypełnia ją płyn tworzący szkielet hydrauliczny. Ten typ jamy ciała jest nazywany pseudocelomą lub schizocelem.

Do zwierząt pseudocelomatycznych należą m.in. wrotki (Rotifera) i nicienie (Nematoda).

RYN16JMcti8j1

Ilustracja przedstawia organizm wrotka o podłużnym ciele. Z jednej strony, w górnej części ma szerszy otwór, na dole węższy. Ciało jest półprzezroczyste.

Typowa celoma (wtórna jama ciała) powstaje między warstwami komórek mezodermy. Może rozwijać się na dwa sposoby:

• schizocelia – występuje u pierwoustych; polega na rozstępowaniu się litych smug mezodermalnych, między którymi zawarta jest celoma;

• enterocelia – występuje u wtóroustych; polega na tworzeniu się uwypukleń mezodermy, które po oderwaniu od ścian prajelita tworzą odrębne woreczki (somity), których światło zamyka się, tworząc celomę.

Do zwierząt celomatycznych należą m.in.: pierścienice (Annelida), stawonogi (Arthropoda), mięczaki (Mollusca), szkarłupnie (Echinodermata), kręgowce (Vertebrata).

Stawonogi nie mają typowej wtórnej jamy ciała, a tzw. miksocel. U tych zwierząt w trakcie rozwoju zarodkowego wyodrębniają się worki mezenchymatycznemezenchymamezenchymatyczne, których wnętrze łączy się z przestrzenią pierwotnej jamy ciała.

R1J04U27w0qJL

Ilustracja przedstawia pływającą rybę. Ryba ma ciało bocznie spłaszczone. Jest kolorowa - niebieska z żółtymi i pomarańczowymi dodatkami.

Słownik