Konfliktem zbrojnym nazywamy użycie siły i przemocy zbrojnej wobec innych ludzi i państw, by osiągnąć określone cele. To właśnie dążenie do tych zakładanych celów jest jedną z podstawowych przyczyn powstawania konfliktów na świecie.

Bardzo często dany konflikt jest wywołany przez kilka przyczyn, które się na siebie nakładają. Przykładem może być jeden z najdłużej trwających sporów na świecie – konflikt palestyński, który ma przyczyny religijne, etniczne, terytorialne, surowcowe (dostęp do wody), polityczne i strategiczne. Doszła do tego ingerencja innych państw, co doprowadziło do eskalacji konfliktu. Innym przykładem może być konflikt cypryjski, między Grekami cypryjskimi i Turkami, którego źródeł można się doszukiwać w różnicach religijnych, etnicznych, politycznych, terytorialnych, surowcowych i innych.

Konflikty zbrojne w Europie

Na obszarze nieunijnej Europy można wyróżnić kilka punktów zapalnych, w których może nastąpić eskalacja konfliktu:

• konflikt gruzińsko‑abchaski wywołany próbami oddzielenia się Abchazji od Gruzji, rozpoczął się w 1992 r. i doprowadził do uzyskania przez Abchazję suwerenności pod zwierzchnością Gruzji; w czasie walk obie strony dopuściły się zbrodni wojennych przeciwko ludności cywilnej; napięcie w Abchazji trwa cały czas;

• konflikt albańsko‑macedoński trwał w Macedonii od 22 stycznia 2001 r. do 12 listopada 2001 r., zakończył się rozejmem;

• wojna domowa w Kosowie w latach 1998–1999 została wywołana agresją Serbii oraz zamieszki w Kosowie w latach 2004–2013, które były spowodowane niepokojami na tle etnicznym z Serbami;

• konflikt w Adżarii, która od 1991 r. była autonomiczną republiką na terenie Gruzji, rządzoną autorytarnie przez Asłana Abaszydze, dopiero w 2004 r. Gruzja obaliła jego rządy i przywróciła kontrolę nad zbuntowaną republiką;

• konflikt w Osetii Południowej (należącej formalnie do Gruzji) z 2008 r. doprowadził do jej usamodzielnienia się za sprawą ingerencji Rosji; jest to obecnie kolejne państwo nieuznawanepaństwa nieuznawane, quasi‑państwa, parapaństwapaństwo nieuznawane przez większość społeczności międzynarodowej;

• Inguszetia to autonomiczna republika wchodząca w skład Federacji Rosyjskiej na obszarze Kaukazu; po nieudanej próbie wybicia się na niepodległość toczy spory terytorialne z Czeczenią;

• wojna o Górski Karabach między Azerbejdżanem i Armenią to jeden z największych konfliktów na terenie postsowieckim po tym, jak doszło do upadku ZSRS; konflikt rozpoczął się w 1992 r., kiedy Azerowie odebrali Górskiemu Karabachowi zamieszkiwanemu przez Ormian status obwodu autonomicznego; po krwawych walkach w 1994 r. zachowano status quo, co jednak nie rozwiązało problemu, który regularnie doprowadza do lokalnych konfliktów między Azerami i Ormianami;

• konflikty z Państwem Islamskim na terenie Kaukazu;

R1Bd2K8Z8Rg0j

Mapa polityczna regionu Kaukazu. Kolorem różowym zaznaczono Federację Rosyjską, a kolorem jasnoróżowym republiki autonomiczne w Rosji. Są to: Adygeja, Kałmucja, Dagestan, Czeczenia, Inguszetia, Osetia Północna, Kabardo‑Bałkaria, Karaczajo‑Czerkiesja. Kolorem jasnofioletowym zaznaczono Gruzję. Pasami fioletowo‑białymi zaznaczono państwa de facto niepodległe na terytorium Gruzji. Są to: Abchazja, Osetia Południowa. Kolorem białym zaznaczono republikę autonomiczną Gruzji, jest to Adżaria. Kolorem szarym zaznaczono Azerbejdżan. Szaro‑białymi pasami zaznaczono państwo de facto niepodległe na terytorium Azerbejdżanu, jest to Arcach. Kolorem jasnoszarym zaznaczono republikę autonomiczną Azerbejdżanu, jest to Nachiczewań.

• konflikt na Ukrainie w latach 2013–2014 wywołany zawieszeniem prac nad umową stowarzyszeniową między Ukrainą a Unią Europejską, doprowadził do odsunięcia od władzy prezydenta Wiktora Janukowycza; spowodowało to wzrost separatyzmu rosyjskiego we wschodniej Ukrainie oraz rozpoczętą 26 lutego 2014 r. aneksję Krymu; następnie prorosyjscy separatyści podjęli próbę przyłączenia Donbasu do Federacji Rosyjskiej, co dało początek rosyjskiej agresji na Ukrainę i doprowadziło do regularnej wojny;

RSArbp2G3XF2F

Mapa Wschodniej Ukrainy. Zaznaczone są tu północne i zachodnie tereny kontrolowane przez władze Ukrainy oraz południowe i wschodnie tereny kontrolowane przez rosyjskie siły zbrojne, w tym rosyjskie jednostki proxy z samozwańczych republik: Donieckiej Republiki Ludowej i Ługańskiej Republiki Ludowej.

• konflikty, które wybuchły na terenie byłej Jugosławii na obszarze Bałkanów, wojny w Bośni i Czarnogórze, będące bezpośrednią konsekwencją rozpadu Jugosławii;

• konflikty wywołane działaniami emancypacyjnymi diaspory albańskiej w Kosowie, Macedonii i południowej Serbii;

• problemy z węgierską diasporą w Rumunii i na Słowacji;

• problemy z Romami wynikające z braku integracji ludności cygańskiej w większości państw Europy Środkowej i Południowo‑Wschodniej.

Konflikty w Afryce

Afryka jest bardzo niestabilnym politycznie kontynentem, co jest powodem wybuchania tam wielu sporów międzynarodowych oraz wewnętrznych. Do największych konfliktów afrykańskich w XX/XXI w. zaliczamy:

• konflikt między Etiopią i Erytreą w 1998 r. o przebieg linii granicznej doprowadził do wojny, która oprócz ofiar walk zbrojnych przyczyniła się do wielkiej klęski humanitarnej wywołanej suszą, w wyniku której zmarło około 8 mln osób; konflikt w 2000 r. zakończyło zawieszenie broni;

• w Rwandzie w 1994 r. wybuchł konflikt o podłożu etnicznym między plemionami Tutsi i Hutu, w czasie którego doszło do trwającej 100 dni masakry Tutsi i w efekcie zamordowania około miliona ludzi;

• arabska wiosnaarabska wiosnaarabska wiosna – to kilka rewolucji, które przetoczyły się w latach 2011–2013 przez muzułmańskie państwa Północnej Afryki oraz Bliskiego Wschodu; ich przyczyną było rosnące niezadowolenie z warunków życia, braku przestrzegania praw człowieka, korupcji, nepotyzmu oraz autorytarnych reżimów sprawujących władzę; do zamieszek doszło w: Tunezji, Algierii, Egipcie, Libanie, Libii, Maroku, Mauretanii, Somalii, Sudanie oraz państwach Bliskiego Wschodu – Arabii Saudyjskiej, Bahrajnie, Iraku, Kuwejcie, Jemenie, Jordanii, Omanie, Palestynie, Syrii; konsekwencją tych wystąpień były zmiany we władzach państw (Tunezja, Algieria, Libia, Sudan, Egipt, Somalia), demokratyzacja sceny politycznej, obniżki cen żywności (Algieria, Libia), zwiększenie świadczeń społecznych (Mauretania), reformy polityczne (Liban), destabilizacja państwa, zamieszki i wojskowy zamach stanu w Egipcie 3 lipca 2013 r., a w Maroku ograniczenie władzy króla;

• wojna w Somalii, która toczyła się w latach 2006–2009; konflikt o podłożu religijnym i politycznym między fundamentalistycznymi ugrupowaniami islamistycznymi a Somalijskim Rządem Tymczasowym i jego sojusznikami w Etiopii; ostatecznie islamiści zostali pokonani i przeszli do walki partyzanckiej.

Konflikty w Azji

Na obszarze Azji również dochodziło do konfliktów zbrojnych, które wielokrotnie przeistaczały się w krwawe wojny. Największe z nich to:

• wojna koreańska, która wybuchła w latach 1950–1953 na Półwyspie Koreańskim między komunistyczną Koreańską Republiką Ludowo‑Demokratyczną i demokratyczną Republiką Korei; Koreańska Republika Ludowo‑Demokratyczna zaatakowała południe i doprowadziła do wojny, w której po jej stronie opowiedzieli się chińscy ochotnicy, zaś po stronie Republiki Korei - USA; walki zakończyły się podziałem Półwyspu Koreańskiego wzdłuż 38 równoleżnika i wrogością dwóch państw koreańskich, która trwa po dziś dzień;

• wojna wietnamska to konflikt, który toczył się na Półwyspie Indochińskim między komunistyczną Demokratyczną Republiką Wietnamu (Wietnam Północny) i  Republiką Wietnamu; rozpoczął się w 1955 r. i trwał do 1975 r.; przerodził się w spór o charakterze międzynarodowym, będący elementem rywalizacji Wschód – Zachód; Wietnam Północny uzyskał poparcie ZSRS i Chin, zaś Republika Wietnamu została wsparta przez USA, Koreę Południową, Australię, Nową Zelandię i Filipiny; mimo zaangażowania militarnego USA wojna zakończyła się klęską Republiki Wietnamu i zjednoczeniem tego państwa pod rządami komunistycznej Demokratycznej Republiki Wietnamu;

• I wojna w Zatoce Perskiej, która rozpoczęła się 2 sierpnia 1990 r. agresją Iraku na Kuwejt w celu opanowania złóż roponośnych; doprowadziło to do interwencji międzynarodowej koalicji i operacji „Pustynna Burza”, która zakończyła się klęską Iraku oraz zniszczeniem szybów naftowych;

• II wojna w Zatoce Perskiej to konflikt, do którego doszło 20 marca 2003 r. po interwencji sił koalicji międzynarodowej w ramach walki z terroryzmem oraz z powodu podejrzeń, że Irak ma broń masowego rażenia; doprowadziło to do krwawej wojny i upadku rządu Saddama Husajna, licznych ofiar, wyniszczenia kraju oraz próby demokratyzacji życia politycznego;

• arabska wiosna – spowodowała zmiany rządów (Jordania, Oman, Jemen, Syria, Irak), obniżki cen żywności (Jordania), podwyżki płac (Oman), chaos w kraju i wybuch wojny domowej (Jemen); jej efektem były także liczne ofiary (zbrodnie przeciwko ludzkościzbrodnie przeciwko ludzkościzbrodnie przeciwko ludzkości) oraz krwawe represje w Syrii, która stała się państwem upadłym, a jej terytorium częściowo znalazło się pod kontrolą Państwa Islamskiego, co spowodowało interwencję międzynarodowej koalicji wojskowej pod przewodnictwem USA; w Iraku doszło do uwolnienia więźniów, destabilizacji państwa, co doprowadziło do ekspansji terytorialnej Państwa Islamskiego;

• wojna domowa w Syrii – wybuchła w konsekwencji wystąpień arabskiej wiosny, kiedy to zbuntowano się przeciwko autorytarnym rządom Baszszara al‑Asada; demonstracje zostały krwawo stłumione przez siły bezpieczeństwa, co doprowadziło do wojny domowej i licznych zbrodni wojennych oraz użycia broni chemicznej; spowodowało to migrację ludności, prześladowania chrześcijan oraz umiędzynarodowienie konfliktu (USA dokonały ataków powietrznych na Syrię); konflikt trwa do dziś.

Podsumowanie

Wraz ze zmieniającym się światem dochodzi do zmian w toczących się konfliktach zbrojnych, które przez to zyskują nowy wymiar.

• Doszło do całkowitego wygaszenia konfliktów pozasystemowych, czyli prowadzonych między państwem i stroną poza państwową, co nastąpiło w 1975 r., kiedy ostatecznie zakończyły się wojny kolonialne.

• Doszło do zmniejszenia się liczby konfliktów międzypaństwowych.

• Wzrosła liczba konfliktów wewnętrznych, które mają tendencję do procesu umiędzynarodowienia przez angażowanie się strony trzeciej.

• Wzrosła liczba ofiar wśród ludności cywilnej, która w wielu konfliktach jest głównym celem ataków przeciwnika. Przykładem mogą być ataki terrorystyczne, których celem jest zastraszenie społeczeństwa oraz przykłady ludobójstwaludobójstwoludobójstwa.

• Wykształcił się rodzaj wojen hybrydowychwojna hybrydowawojen hybrydowych prowadzonych przy zastosowaniu niekonwencjonalnych metod prowadzenia działań skierowanych przeciwko wrogowi. W wojnie hybrydowej wykorzystuje się działania terrorystyczne, przestępcze, aby dokonać dezorganizacji funkcjonowania państwa, z którym jest się w konflikcie. Ważną rolę odgrywa internet, który służy sianiu propagandy i dezinformacji oraz atakowaniu stron instytucji państwowych; przykład konfliktu hybrydowego występuje między Ukrainą a Rosją, która wykorzystuje tzw. czwartą kolumnę oraz możliwości cybernetyczne.

Słownik