R1GHJuWXbdSC7

Zdjęcie przedstawia most nad Wisłą w Grudziądzu. Na pierwszym planie widać brzeg rzeki, trawy i krzewy na nim rosnące. W oddali miasto.

Ile jest wody do dyspozycji w Polsce – zasoby wodne

Przeciętne zasoby wódzasoby wodnezasoby wód powierzchniowych Polski wynoszą około 62 km³, przy czym w bardzo suchym roku mogą spaść poniżej 40 km³, natomiast mokry rok może przynieść więcej niż 90 km³. To całe zasoby, jakimi dysponujemy. Muszą one wystarczyć nam jako woda pitna oraz do celów przemysłowych, rolniczych i usługowych. Tę wodę gromadzimy w zbiornikach retencyjnych, korzystamy z niej w jeziorach i rzekach, współdzielimy z innymi organizmami żywymi.

Bilans wodny

Bilans wodny to nic innego jak zestawienie przychodów oraz ubytków wody dla danego obszaru. Po stronie przychodów umieszcza się opady atmosferyczne, a po stronie rozchodów – odpływy wód do morza i parowanie. Bilans można przedstawić za pomocą następującego wzoru:

P = H + E, gdzie:

P – opad atmosferyczny,

H – odpływ powierzchniowy i podziemny,

E – parowanie.

Dla całego globu przyjmuje się, że bilans jest zerowy, czyli tyle samo wód odpływa i paruje, co spada w postaci opadów. Dla mniejszych obszarów bilans może być dodatni lub ujemny. Dodatni występuje wtedy, gdy na dany obszar spadnie więcej opadów, niż ubędzie wody (P > H + E), ujemny natomiast, gdy ubytki będą większe niż przychód (P < H + E).

Bilans wodny w Polsce

Ry8c1AKQ2UDTl

Diagram przedstawia bilans wodny w Polsce, czyli przychód i rozchód. Przychód (192,4 km sześciennych): 97,3% to opady (187,2 km sześciennych), 2,7% to dopływy rzekami spoza granic Polski (5,2 km sześciennych). Rozchód (192,4 km sześciennych): 30,6% to odpływ rzekami do morza (58,6 km sześciennych), 69,4% to parowanie terenowe, transpiracja i zużycie gospodarcze (133,8 km sześciennych).

Polska ze względu na swoje położenie geograficzne po stronie przychodów ma głównie opady, a po stronie rozchodów parowanie. Obydwa elementy zależne są od pogody, dlatego zasoby wodne Polski cechuje duża zmienność sezonowa, zależna przede wszystkim od zróżnicowania ilości opadów atmosferycznych. W niektórych okresach obserwuje się nadmiar opadów, w innych niedobór wody. Dodatkowo zaznacza się także nierównomierne rozmieszczenie opadów na obszarze kraju. Nakłada się na to intensywne parowanie po stronie rozchodów. W efekcie Polska narażona jest jednocześnie na powodzie i susze.

Zróżnicowanie odpływu na obszarze Polski

Podobnie jak zróżnicowane są opady na terenie kraju, tak samo zmienny jest współczynnik odpływu, czyli procentowy udział odpływu w ilości wód opadowych i dopływów spoza granic Polski. Średnio wynosi on 30,6%. Na pojezierzach i w obszarach górskich (Karpaty, Sudety) jest większy i dochodzi do 30–40%. Najmniejszy odpływ charakterystyczny jest dla dorzecza Odry – 20‑25%. Tak niskie wartości są rezultatem parowania i można je porównać z wartościami występującymi na obszarach stepowych i półsuchych. Na Kujawach i we wschodniej Wielkopolsce odpływ jednostkowyodpływ jednostkowyodpływ jednostkowy spada do 2 l/s/km². Ze względu na bardzo małą ilość wody na tych obszarach nie może utworzyć się regularna sieć rzeczna. Istniejące rzeki niosą wody tranzytowe, pochodzące z obszarów bardziej zasobnych w wodę – przede wszystkim z Karpat, Pojezierza Pomorskiego i Sudetów, gdzie odpływ jednostkowy osiąga wartości powyżej 10 l/s/km². Wiąże się to z ryzykiem powodzi w tych częściach Polski.

Zmiany zasobności wody i zapobieganie niekorzystnym tendencjom

W ostatnim czasie coraz częściej można usłyszeć o niedoborze wody w skali całej Polski. W przemyśle stosuje się zatem technologie mniej wodochłonne, podobna tendencja występuje w gospodarstwach domowych. Zwiększające się koszty wody zmuszają do oszczędności. Pomimo racjonalnej gospodarki wodnej i uwrażliwienia społeczeństwa na problem zmniejszania się zasobów wody, lokalnie mogą występować deficyty. Takimi miejscami są duże aglomeracje: Trójmiasto, Szczecin, Zielona Góra, Wrocław, Łódź, Radom, Kielce, Lublin, okolice Krakowa, obszary u podnóża Sudetów i obszar Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego.

Podejmuje się działania zmierzające do zwiększenia retencji. Jest to tak zwana mała retencja, czyli budowa zbiorników na niewielkich ciekach. W założeniu pozwoli to na zatrzymanie 10% wód opadowych – dwukrotnie więcej niż obecnie. Działania te w ostatnich latach podejmowane są bardzo intensywnie, gdyż pogłębiający się deficyt może doprowadzić do niekorzystnych zmian składu gatunkowego lasów. Brak wody ogranicza odnawianie się lasów liściastych. Obniżanie się poziomu wód w zbiornikach i rzekach może również przyspieszyć eutrofizacjęeutrofizacjaeutrofizację i zmniejszyć różnorodność biologiczną, niekorzystnie wpływając także na człowieka i jego gospodarkę.

Słownik