Anna Chudzińska-ParkosadzeZ rozważań nad zagadnieniami czasoprzestrzeni w powieści Michaiła Bułhakowa „Mistrz i Małgorzata”
R1VEVLKWWvWyS1
Czarno‑biała fotografia przedstawiająca mężczyznę w sile wieku z lewego półprofilu. Twarz mężczyzny jest spokojna. Jego włosy są ciemne, krótkie i zaczesane do tyłu. Jego oczy są ciemne, nos prosty. Mężczyzna ubrany jest w jasną marynarkę, ciemny krawat i białą koszulę. Na fotografii znajduje się odręczny zapis w języku rosyjskim.
Michaił Bułhakow (1891‑1940)
Źródło: domena publiczna.
Mistrz i Małgorzata, jedna z najbardziej znanych powieści XX wieku, do dziś wzbudza zachwyt wirtuozerią kreacji świata fantastycznego, przenikliwością przemyśleń ontologicznychontologiaontologicznych oraz harmonią współistnienia bytów niższych, pośrednich i wyższych. Jest oczywiście wiele powodów, dla których to arcydzieło literatury światowej można cenić. Fenomen tego tekstu polega także na tym, że budząc szerokie zainteresowanie wśród czytelników i badaczy literatury, będąc przedmiotem niezliczonych analiz i interpretacji, ciągle kryje w sobie tajemnicę i pozostawia wiele istotnych pytań bez odpowiedzi. Niewątpliwie utwór ten należy zaliczyć do gatunku powieści z kluczem.
8 Źródło: Anna Chudzińska-Parkosadze, Z rozważań nad zagadnieniami czasoprzestrzeni w powieści Michaiła Bułhakowa „Mistrz i Małgorzata”, „Acta Neophilologica ”, t. 15/1, s. 239.
Jednym z tych kluczy może być motyw miłości między mistrzem i Małgorzatą.
Miłość silniejsza niż śmierć
RZjNlvweei48y1
Grafika przedstawia czarny zarys głowy mężczyzny ukazanej od tyłu. Jego głowa obejmowana jest przez kobiecą dłoń. Prawa ręka kobiety oparta jest na plecach mężczyzny. Lewa ręka oparta jest na karku i głowie. Paznokcie kobiety są pomalowane na czerwono. Tło grafiki jest różowe.
Źródło: domena publiczna.
Miłość i jej różne oblicza to jeden z najczęściej powracających w literaturze tematów. Zarówno w największych powieściach, jak i drobnych utworach lirycznych znajdziemy uczucia platoniczneplatonicznyplatoniczne, ale też płomienne wyznania kochanków i tragedie miłosne. Natomiast w powieści Mistrz i Małgorzata odnajdujemy miłość absolutną, która przezwycięża nawet śmierć.
Wątek miłosny opiera się na spotkaniu mistrza i Małgorzaty. Mistrz jest pisarzem, którego życie upływa na tworzeniu powieści o Piłacie. W czasie jednego ze spacerów poznaje kobietę, „którą kochał całe życie” – jest nią Małgorzata. Zauważa ją pośród innych ludzi. Mistrza uderza niesłychana samotność bijąca z oczu kobiety.
Miłość ta prowadzi jednak do tragicznych konsekwencji, osłabiając kruchą psychikę mistrza, w wyniku czego trafia on do szpitala psychiatrycznego. Małgorzata, by go ratować, zaprzedaje duszę złu.
Miłość w czasach zła
Moskwa lat 30. XX wieku, rządy totalitarne, bieda, rozbudowany system donosicielstwa. Wszystko to nie sprzyjało rozwojowi miłosnych uczuć między ludźmi.
Robert Nęcek, Anna ZiębaFormy przezwyciężania zła w powieści „Mistrz i Małgorzata" Michaiła Bułhakowa
Chaos – który panuje w Moskwie w latach trzydziestych XX wieku – jest konsekwencją wyrzucenia ze swego życia Boga; głoszenia bezmyślnych poglądów, że On nie istnieje, a człowiek jest panem swego losu. Owe przekonania są tragiczne w skutkach. Mieszkańcy Moskwy są tak bardzo przyzwyczajeni do otaczającego ich zła oraz tak bardzo ślepi na jego przejawy w ich życiu, że nie zauważają przybyłego do stolicy osobowego zła wraz ze swymi towarzyszami. Celem zawitania do miasta dziwnej ekipy z Lucyferem na czele jest m.in. zorganizowanie swoistego sprawdzianu z miłości. Jak wiadomo, niewielu obywateli zdaje ten egzamin. Większość ludzi w Moskwie daje się złapać w pułapkę zastawioną przez diabła i jego świtę. Nie zwyciężają oni mocy szatana; nie znajdują spokoju, ponieważ brak w nich miłości.
7 Źródło: Robert Nęcek, Anna Zięba, Formy przezwyciężania zła w powieści „Mistrz i Małgorzata" Michaiła Bułhakowa, „Studia Salvatoriana Polonica ” 2013, t. 7, s. 264.
platoniczny
o uczuciu: duchowe, pozbawione aspektu zmysłowego i seksualnego
Miłość jako przeznaczenie i nadzieja
Michaił BułhakowMistrz i Małgorzata
Miłość napadła na nas tak, jak napada w zaułku wyrastający spod ziemi morderca, i poraziła nas oboje od razu. Tak właśnie razi grom albo nóż bandyty! Ona zresztą utrzymywała później, że to nie było tak, że musieliśmy się kochać już od dawna, jeszcze się nie znając i zanim się jeszcze spotkaliśmy, i że ona żyła z innym mężczyzną... a ja, tam, wtedy... z tą, no, jakże jej... (...) z Manią... nie, z Warią...
9 Źródło: Michaił Bułhakow, Mistrz i Małgorzata, tłum. Irena Lewandowska, Witold Dąbrowski, Warszawa 2001, s. 192.
Mistrza i Małgorzatę łączy uczucie, którego siła jest dla bohaterów niezrozumiała. Jawi im się jako mistycznamistykamistyczna tajemnica, która odkrywa się przed nimi nagle i niespodziewanie. Od momentu spotkania wiedzą, że kochają się i pozostają sobie oddani nawet wtedy, gdy ich drogi się rozchodzą. Miłość jest zatem ukazana nie tylko jako uczucie między dwojgiem ludzi, ale jako siła, która rządzi ich życiem. Miłość jest ich losem i przeznaczeniem. Uczucie Mistrza i Małgorzaty jest też rodzajem nadziei, która utrzymuje ich przy życiu, ponieważ rezygnują ze śmierci by oddać się sobie. W powieści Bułhakowa miłość, przeznaczenie i nadzieja są ze sobą nierozerwalnie związane.
Słownik
mistyka
mistyka
(gr. mystikós) – termin określający różnorodne przeżycia religijne oparte na indywidualnej więzi z rzeczywistością pozazmysłową, Bogiem
ontologia
ontologia
(gr. on óntos – będący, byt; óntos on – rzeczywiście będący, istniejący; lógos – słowo, nauka, teoria) dział filozofii, nauka o bycie, naturze i postaciach bytu
