Ćwiczenia

W powtórkowych lekcjach skupimy się na części poświęconej pytaniom. Odnoszą się one do wielu różnych materiałów źródłowych (nie tylko tekstów oraz ilustracji, ale również map, tabel czy wykresów itp.). Przede wszystkim musisz dokładnie zapoznać się z materiałami źródłowymi, ale także zwrócić uwagę na polecenia. Poniżej przybliżamy, jak rozumieć polecenia w zadaniach różnego typu:

RAmy0nWs0M2VC
wyjaśnij twoim zadaniem jest zrekonstruowanie związku przyczynowo‑skutkowego, opisanie od początku do końca, o co chodzi i dlaczego;, scharakteryzuj należy przeanalizować genezę, przebieg oraz konsekwencje danego procesu czy zjawiska, wymieniając uczestników wydarzeń (postacie, organizacje) lub inne istotne elementy;, porównaj twoim zadaniem jest zestawienie wydarzeń, zachodzących procesów, danych itp. pod kątem występujących między nimi podobieństw oraz różnic;, rozstrzygnij w tym wypadku oczekiwana odpowiedź jest jedna: „tak” lub „nie” - oczywiście wraz z uzasadnieniem, ale bez formułowania własnych ocen;, rozważ należy tu sformułować zarówno argumenty, jak i kontrargumenty, czyli „za” i „przeciw”, wartościując słuszność danego rozumowania;, oceń to polecenie pozwala ci przedstawić własną, subiektywną opinię na temat opisywanych zjawisk i procesów;
każda przedstawiona ocena – o ile będzie dobrze uzasadniona – zostanie uznana, dlatego też kluczową rolę odgrywa umiejętność budowania argumentacji;, udowodnij w poleceniu tym zawarta jest teza, a twoim zadaniem jest stworzenia krótkiej narracji z podaniem argumentów na rzecz jej prawdziwości;, uzasadnij zadanie podobne jak powyżej, ale w tym przypadku powinno się określić sposób rozumowania, który umożliwia postawienie danej tezy;, wykaż należy tu wykazać prawdziwość lub nieprawdziwość związków przyczynowo‑skutkowych, odnoszących się do tezy; podaj, wymień, wskaż – takie polecenia występują w zadaniach półotwartych, w których jest miejsce na twoją odpowiedź; podajesz wtedy pojęcie, nazwę własną (pełną, bez skrótów), imię i nazwisko osoby itp.

Pamiętajcie, że odpowiedź musi odnosić się do źródła – błędem jest bazowanie wyłącznie na swojej wiedzy i zignorowanie podanego źródła. Chodzi bowiem o to, aby osoba odpowiadająca na pytanie umiejętnie połączyła analizę materiału źródłowego z własną wiedzą. Nie bójcie się korzystać z posiadanych informacji i zawsze odwołujcie się do podanych źródeł. Pamiętajcie również o tym, by wczytywać się w polecenia – czasem wiedza własna nie jest potrzebna, czasem tekst to tylko inspiracja, a innym razem należy połączyć wiedzę z interpretacją tekstu.

Postępowanie karne

Postępowanie karne dzieli się na następujące etapy:

R16OCpeE0QRgN
Pionowa oś czasu.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Uczestnicy postępowania karnego

W postępowaniu karnym biorą udział:

  • organy (uczestnicy wyposażeni w uprawnienia władcze);

  • strony;

  • inni uczestnicy.

Podczas postępowania podejmowane są czynności procesowe. W ich wyniku zapadają orzeczenia (wyroki i postanowienia) oraz zarządzenia.

Ciekawostka

W postępowaniu wyróżnia się następujące terminy:

  • termin zawity: termin, po którego upływie czynność procesowa jest bezskuteczna, ale można wnosić o jej przywrócenie (np. przez złożenie apelacji);

  • termin prekluzyjny: termin nieprzekraczalny;

  • termin instrukcyjny: jego przekroczenie nie powoduje bezskuteczności.

Dowody

Źródłem dowodu jest osoba (dowody osobowe) lub rzecz (dowody rzeczowe). Środkami dowodowymi są nośniki informacji o fakcie. Czynnością dowodową jest ujawnienie treści środka dowodowego.

źródło dowodowe

środek dowodowy

czynność dowodowa

oskarżony

wyjaśnienia

przesłuchanie, odczytanie

świadek

zeznania

przesłuchanie, odczytanie

biegły

opinie

odczytanie, przesłuchanie

Czego nie wolno dowodzić?

Czym nie wolno dowodzić?

Jak nie wolno dowodzić?

  • ponownie przestępstwa już osądzonego

  • przesłuchiwanie obrońcy (oskarżonego);

  • przesłuchiwanie duchownego co do treści spowiedzi;

  • przesłuchiwanie biegłego i lekarza w kwestii przyznania się oskarżonego.

  • w warunkach wyłączających swobodę wypowiedzi;

  • przy zastosowaniu metod hipnozy, narkoanalizy, wariografu.

Świadek

R1dlStHpFJqFk
Obowiązki
  • stawiennictwo na wezwanie;
  • złożenie zeznań;
  • mówienie prawdy;
  • niezatajanie prawdy.
, Ważniejsze uprawnienia
  • odmowa składania zeznań – jeśli świadek jest osobą najbliższą dla oskarżonego (np. małżonkowie, nawet po rozwiązaniu związku);
  • odmowa odpowiedzi na pytanie – jeżeli mogłoby to narazić świadka lub osobę dla niego najbliższą na odpowiedzialność karną lub karno-skarbową.

Środki przymusu

RgYJHzdTNBlwL1
Mapa myśli. Lista elementów: Nazwa kategorii: środki przymusuElementy należące do kategorii środki przymusuNazwa kategorii: zatrzymanieNazwa kategorii: środki zapobiegawczeNazwa kategorii: środki wymuszające[br] spełnienie obowiązkówElementy należące do kategorii środki wymuszające[br] spełnienie obowiązkówNazwa kategorii: kary[br] procesoweKoniec elementów należących do kategorii środki wymuszające[br] spełnienie obowiązkówNazwa kategorii: środki wymuszające[br] zachowanie porządku[br] podczas rozprawyKoniec elementów należących do kategorii środki przymusu
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Tymczasowe aresztowanie może zastosować sąd (rejonowy) na wniosek prokuratora prowadzącego postępowanie przygotowawcze. Może być wykonane jedynie wtedy, gdy zebrane dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo popełnienia przestępstwa przez podejrzanego oraz gdy zachodzi przynajmniej jedna przesłanka szczególna: obawa ucieczki; obawa, że oskarżony będzie nakłaniał do składania fałszywych zeznań (matactwo) lub utrudniał postępowanie; obawa, że może popełnić zbrodnię lub ciężki występek.

Od tymczasowego aresztowania obowiązują następujące okoliczności zakazujące:

  • zagrożenie życia lub zdrowia oskarżonego;

  • wyjątkowo dotkliwe skutki, jakie tymczasowe aresztowanie wywarłoby na oskarżonym lub jego najbliższej rodzinie;

  • gdy czyn, o który się go podejrzewa, jest zagrożony karą do roku pozbawienia wolności;

  • gdy można przypuszczać, że sąd orzeknie karę z zawieszeniem lub łagodniejszą;

  • gdy sprawca się ukrywa.

Tymczasowe aresztowanie jest środkiem nadzwyczajnym. Można go zastąpić innymi nieizolacyjnymi środkami:

  • poręczeniem majątkowym;

  • poręczeniem społecznym, np. od pracodawcy, dyrektora szkoły, zespołu pracowniczego, osoby godnej zaufania;

  • dozorem policyjnym;

  • zakazem i nakazem określonego zachowania;

  • zakazem opuszczania kraju;

  • listem żelaznym – umowa z oskarżonym przebywającym za granicą, że gdy stawi się w kraju, będzie odpowiadać przed sądem z wolnej stopy.

Oskarżony ma prawo złożyć do sądu rejonowego wniosek o uchylenie lub zmianę środka zapobiegawczego.

Tymczasowe aresztowanie trwa do trzech miesięcy. Może zostać przedłużone przez sąd właściwy do rozpoznania sprawy najdłużej do roku. Wyjątkowo o dalszym przedłużeniu na czas oznaczony może zdecydować sąd apelacyjny.

Postępowanie przygotowawcze

Celem postępowania przygotowawczego jest ustalenie, czy doszło do popełnienia przestępstwa, a jeśli tak, to kto, kiedy i w jaki sposób się go dopuścił. Ponadto niezbędne jest ustalenie wszystkich osób pokrzywdzonych i zastosowanie takich środków, które zabezpieczą ich interesy (zabezpieczenie majątkowe).

Postępowanie wszczynane jest zasadniczo z urzędu przez oskarżyciela publicznego lub na wniosek (np. pokrzywdzonego). Wszczęcie postępowania na wniosek ma miejsce np. w przypadku zniesławienia.

Postępowanie przygotowawcze prowadzone jest w formie śledztwa (we wszystkich sprawach o zbrodnie, o występki i innych określonych w ustawie) lub dochodzenia. Śledztwo prowadzi prokurator lub policja w zakresie powierzonym przez prokuratora. Dochodzenie natomiast prowadzi policja (Straż Graniczna, ABW) lub prokurator, jeżeli postanowi je przejąć. Nadzór nad postępowaniem przygotowawczym sprawuje prokurator i sąd.

Postępowanie przygotowawcze

etapy

  1. Postępowanie w sprawie – gdy nie jest jeszcze znana osoba podejrzanego.

  2. Postępowanie przeciwko osobie – rozpoczyna się po wydaniu postanowienia o przedstawieniu zarzutów podejrzanemu.

uczestnicy

  1. Organ: prokurator, policja lub inny organ upoważniony do prowadzenia postępowania, np. urząd skarbowy, Straż Graniczna.

  2. Strony: pokrzywdzony, oskarżony, obrońca.

możliwe zakończenia

  1. Wniesienie aktu oskarżenia do sądu (w przypadku gdy prokurator jest przekonany o winie i zebrano wystarczający materiał dowodowy).

  2. Wniesienie aktu oskarżenia wraz z wnioskiem o wydanie wyroku bez przeprowadzenia rozprawy za zgodą oskarżonego.

  3. Złożenie wniosku do sądu o warunkowe umorzenie postępowania, co jest jednoznaczne z przypisaniem winy oskarżonemu i jest formą poddania go próbie; dotyczy spraw zagrożonych karą nie wyższą niż trzy lata (wyjątkowo nie wyższą niż pięć lat w wypadku pojednania pokrzywdzonego ze sprawcą i naprawienia szkód).

  4. Złożenie wniosku do sądu o umorzenie postępowania i zastosowanie środków zabezpieczających (gdy czyn został popełniony w warunkach pełnej niepoczytalności i istnieją podstawy do zastosowania środków zabezpieczających).

  5. Umorzenie, jeżeli brak podstaw do wniesienia aktu oskarżenia.

bg‑green

Akt oskarżenia zawiera m.in. dokładne określenie zarzucanego czynu, kwalifikację prawną, uzasadnienie, listę osób, których wezwania żąda prokurator, oraz wykaz innych dowodów do przeprowadzenia podczas rozprawy.

Postępowanie główne

Uczestnikami postępowania sądowego w postępowaniu głównym są:

  • organ: sąd;

  • strony: oskarżyciel publiczny (prokurator), oskarżyciel posiłkowy, oskarżyciel prywatny; obrońca, oskarżony;

  • pełnomocnicy;

  • rzecznicy interesu publicznego;

  • osobowe źródła informacji: świadkowie, biegli;

  • pomocnicy organów procesowych: protokolanci, woźni.

Właściwy do rozpatrywania sprawy jest sąd, w którego okręgu dokonano przestępstwa.

Sąd właściwy ze względu na kwalifikację prawną przestępstwa:

RZtubtBF23CBW
Sąd rejonowy Działa jako sąd pierwszej instancji właściwy do rozpatrywania wszystkich spraw nieprzekazanych przez ustawę innym sądom., Sąd okręgowy Działa jako:
– sąd pierwszej instancji w sprawach o zbrodnie, występki (wyczerpująco wyliczone w art. 25 pkt 2 Kodeksu karnego) i inne wypadki z mocy innych przepisów;
– sąd drugiej instancji (odwoławczy) dla spraw rozpatrywanych w pierwszej instancji przez sąd rejonowy., Sąd apelacyjny Działa jako sąd drugiej instancji (odwoławczy) w sprawach, w których w pierwszej instancji właściwy był sąd okręgowy., Sąd Najwyższy Organ, który rozpatruje kasacje od wyroków sądów okręgowych i apelacyjnych jako instancji odwoławczych.

Ważniejsze prawa oskarżonego:

  • do obrony, do posiadania obrońcy z wyboru lub obrońcy z urzędu;

  • do porozumiewania się z obrońcą;

  • nie ma obowiązku dowodzenia swojej niewinności;

  • do składania wniosków (np. dowodowych) i oświadczeń;

  • do przeglądania akt sprawy;

  • do zadawania pytań przesłuchiwanym;

  • do składania wyjaśnień oraz do ich odmowy oraz do odmowy odpowiedzi na pytanie;

  • do wygłoszenia ostatniego słowa;

  • do wnoszenia środków odwoławczych;

  • do żądania od Skarbu Państwa odszkodowania za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie;

  • w imieniu nieletniego wszystkie czynności procesowe na jego korzyść może podejmować przedstawiciel ustawowy.

Ważniejsze obowiązki oskarżonego:

  • oddanie się oględzinom i innym badaniom (bez naruszania integralności ciała; można jednak pobrać wymazy, włos, krew i inne wydzieliny);

  • poddanie się badaniom psychologicznym lub psychiatrycznym;

  • stawienie się na każde wezwanie sądu;

  • posiadanie obrońcy (jeśli oskarżony jest nieletni, głuchy, niemy, niewidomy lub jeżeli nie włada językiem polskim);

  • udział w rozprawie głównej;

  • poniesienie kosztów sądowych (chyba że sąd postanowi inaczej).

Przebieg rozprawy

Przebieg rozprawy głównej

R10r9UxpnonxE1
Pionowa oś czasu.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Postępowanie odwoławcze

Stronom przysługują następujące środki odwoławcześrodek odwoławczyśrodki odwoławcze:

  • środki zwyczajne – apelacja;

  • środki nadzwyczajne – kasacja.

Apelacja

  • może być wniesiona zarówno na korzyść oskarżonego, jak i na jego niekorzyść;

  • może być złożona jedynie od orzeczeń nieprawomocnych;

  • musi być uzasadniona jedną z następujących przyczyn:

  1. obraza przepisów prawa materialnego;

  2. obraza przepisów postępowania;

  3. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, jeśli mógł mieć wpływ na treść orzeczenia;

  4. rażąca niewspółmierność kary (lub niesłuszne zastosowanie albo niezastosowanie środka zabezpieczającego lub innego środka).

Przebieg postępowania apelacyjnego

Rozprawa w postępowaniu apelacyjnym jest zbliżona do rozprawy w sądzie pierwszej instancji. Istnieje jednak kilka odstępstw: przewód rozpoczyna ustne sprawozdanie złożone sędziemu sprawozdawcy o dotychczasowym postępowaniu i treści środków zaskarżenia. Sąd w tym postępowaniu nie może przeprowadzić postępowania co do istoty sprawy, a jedynie na zasadzie wyjątku przeprowadza dowód uzupełniający. W rozprawie nie musi uczestniczyć oskarżony. Strony zabierają głos w kolejności wyznaczonej przez przewodniczącego sądu, z tym że jako pierwsza wypowiada się strona skarżąca.

RswQ8X1UuCNZS1
Mapa myśli. Lista elementów: Nazwa kategorii: sąd odwoławczy Elementy należące do kategorii sąd odwoławczy Nazwa kategorii: nie możeElementy należące do kategorii nie możeNazwa kategorii: orzec[br] na niekorzyść[br] oskarżonego,[br] jeżeli apelacji[br] nie wniósł [br]oskarżycielNazwa kategorii: skazać oskarżonego,[br] jeżeli [br]został uniewinniony[br] w pierwszej instancjiNazwa kategorii: zaostrzyć kary[br] przez wymierzenie[br] dożywotniego[br] pozbawienia wolnościKoniec elementów należących do kategorii nie możeNazwa kategorii: wydając wyrok, orzekaElementy należące do kategorii wydając wyrok, orzekaNazwa kategorii: utrzymanie w mocy[br] zaskarżonego [br]orzeczeniaNazwa kategorii: uchylenie wyroku[br] (w części lub w całości)[br] i przekazanie sprawy[br] do ponownego[br] rozpatrzenia przez sąd[br] pierwszej instancjiNazwa kategorii: zmianę orzeczeniaKoniec elementów należących do kategorii wydając wyrok, orzekaKoniec elementów należących do kategorii sąd odwoławczy
Kompetencje sądu odwoławczego
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ważne!

Kasacja to nadzwyczajny środek zaskarżenia wyroku sądu drugiej instancji kończącego postępowanie w danej sprawie w zakresie błędów i uchybień proceduralnych. Nie jest dopuszczalna kasacja od orzeczenia wysokości kary. W wyniku rozpatrzenia kasacji może zapaść jeden z następujących wyroków:

  • oddalenie kasacji i utrzymanie wyroku w mocy;

  • uchylenie wyroku sądu drugiej instancji i przekazanie sprawy sądowi okręgowemu lub apelacyjnemu do rozpoznania;

  • uchylenie wyroków sądu okręgowego i rejonowego oraz przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania w całości.

Postępowanie wykonawcze

Ostatnim etapem postępowania w sprawie karnej jest postępowanie wykonawcze. Rozpoczyna się ono niezwłocznie po uprawomocnieniu wyroku wydanego przez sąd.

Postępowanie to regulowane jest przez ustawę Kodeks karny wykonawczy z dnia 6 czerwca 1997 r. i odbywa się pod kontrolą sądu.

RHJ5cZZZhVZy71
Mapa myśli. Lista elementów: Nazwa kategorii: funkcje[br] postępowania karnegoElementy należące do kategorii funkcje[br] postępowania karnegoNazwa kategorii: egzekucyjna:[br] wykonywanie [br]prawomocnych[br] wyroków skazującychNazwa kategorii: likwidacyjna:[br] prawne usuwanie[br] skutków skazania[br] lub łagodzenie[br] jego efektówKoniec elementów należących do kategorii funkcje[br] postępowania karnego
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Słownik

akt oskarżenia
akt oskarżenia

pismo wnoszone do sądu przez oskarżyciela z żądaniem wszczęcia sprawy przeciwko oskarżonemu

oskarżony
oskarżony

osoba, przeciwko której zostało wniesione oskarżenie do sądu lub prokurator wystąpił z wnioskiem o warunkowe umorzenie postępowania

oskarżyciel publiczny
oskarżyciel publiczny

państwowy organ, który wnosi do sądu akt oskarżenia – w sprawach karnych najczęściej jest nim prokurator

podejrzany
podejrzany

osoba, w sprawie której prokurator podjął postanowienie o przedstawieniu zarzutów; strona postępowania karnego

postępowanie odwoławcze
postępowanie odwoławcze

postępowanie przed organem państwa II instancji, uruchamiane wskutek skargi uprawnionej osoby, mające na celu skontrolowanie poprawności pod względem faktycznym i prawnym decyzji lub rozstrzygnięcia wydanego przez organ państwa w I instancji

środek odwoławczy
środek odwoławczy

środek prawny służący stronie w postępowaniu sądowym lub administracyjnym, którego celem jest doprowadzenie do zmiany lub uchylenia orzeczenia