Przeczytaj
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej
Podział władz funkcjonujący w polskim prawodawstwie umożliwia istnienie dualistycznej władzy wykonawczej. EgzekutywaEgzekutywa składa się z PrezydentaPrezydenta RP i Rady Ministrów, co odpowiada istocie parlamentarno‑gabinetowego systemu rządów. Zgodnie z tym systemem funkcjonuje założenie, że rząd personalnie i politycznie jest związany z większością sejmową. Zależność rządu od głowy państwa jest bardzo ograniczona. Tylko w przypadku zakłócenia normalnego funkcjonowania sejmu i rządu Prezydent RP ma pełnić funkcję arbitrażową. W świetle konstytucji prezydent jest najwyższym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej i gwarantem ciągłości władzy państwowej. Stoi na straży konstytucji, suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium.
Wybory prezydenckie
Od noweli konstytucyjnej z 27 września 1990 roku Prezydent RP jest wybierany w sposób bezpośredni przez naród. Taka bezpośrednia forma wyboru ma liczne zalety i wady. Do zalet zaliczamy:
wzmocnienie legitymizacji Prezydenta RP, wzrost jego autorytetu i nadanie mu stosunkowo silnej pozycji w systemie władzy; zostaje on wybrany, podobnie jak parlament, z woli suwerena, którym jest naród;
powszechne wybory prezydenckie często prowadzą do powstania dwóch dużych bloków politycznych skupiających najsilniejsze partie polityczne;
wybory bezpośrednie są bardziej korzystne niż wybór prezydenta przez Zgromadzenie Narodowe lub inny powołany w tym celu organ, ponieważ wyrażają wolę całego społeczeństwa, które tego aktu wyborczego dokonuje;
wyborcy głosują na kandydata, z którym są w jakiś sposób emocjonalnie związani, co prowadzi do personalizacji wyborów;
nawiązuje to do tradycyjnej demokracji ateńskiej, gdzie wybór był bezpośredni.
Wady bezpośredniej formy wyborów prezydenta |
|---|
Powstaje iluzja programu wyborczego, żaden prezydent nie jest w stanie samodzielnie, bez pomocy większości parlamentarnej, realizować swojego programu wyborczego. |
Pozycja Prezydenta po wygranych wyborach jest konkurencją dla rządu i jego programu. |
Powszechna elekcja daje szansę na włączenie się do walki o urząd głowy państwa osób przypadkowych, które wykorzystują bezpłatny dostęp do mediów. |
Organizacja powszechnych wyborów prezydenckich wpływa na partie polityczne, które wystawiają swoich kandydatów, i na system partyjny, wymuszając aktywność polityczną. |
Wybory powszechne powodują pojawianie się kandydatów bezpartyjnych, którzy nie są powiązani z żadną partią. Wokół nich tworzą się często przypadkowe koalicje wyborcze, które łączy doraźny interes. Taki kandydat w przypadku wygranej będzie pozbawiony zaplecza politycznego, co wpłynie negatywnie na sprawowanie urzędu. |
Wybory prezydenckie ogłasza marszałek sejmu. Kandydatem do urzędu może zostać osoba, która:
jest obywatelem polskim;
w dniu wyborów ma ukończone 35 lat;
korzysta z pełni praw wyborczych do Sejmu RP.
Prezydent jest wybierany na pięcioletnią kadencję i może być ponownie wybrany tylko raz.
Na Prezydenta RP zostaje wybrany ten kandydat, który otrzymał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów. Ważność wyborów stwierdza Sąd Najwyższy.
Pozycja ustrojowa Prezydenta RP
Prezydent RP nie ponosi odpowiedzialności politycznej przed sejmem. Jego pozycja ustrojowa wynika z art. 126 Konstytucji RP, gdzie zapisano, że wykonuje on swoje zadania w zakresie i na zasadach określonych w ustawie zasadniczej i innych ustawach. Akty wydawane przez Prezydenta RP dla swojej ważności wymagają podpisu Prezesa Rady Ministrów, który kontrasygnująckontrasygnując je, ponosi za nie odpowiedzialność przed sejmem. Drugim rodzajem uprawnień Prezydenta RP są prerogatywyprerogatywy, czyli akty urzędowe, które nie wymagają kontrasygnaty. Wzmacniają one pozycję szefa państwa i wskazują na samodzielne atrybuty jego władzy. Prerogatywy wynikają z art. 144 ust. 3 Konstytucji RP i składają się z 30 aktów urzędowych.
Prerogatywy Prezydenta RP:
Kompetencje Prezydenta RP 1
Konstytucja nie klasyfikuje kompetencji prezydenckich ani też ich wszystkich nie wymienia, odsyłając na mocy art. 126 ust. 3 do szczegółowych uregulowań ustawowych. Najczęściej kompetencje Prezydenta RP dzieli się na te, które przysługują „głowie państwa”, i te, które wskazują na jego związki z organami władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej.
Kompetencje Prezydenta RP związane z funkcjonowaniem Parlamentu
Zarządzanie wyborów do Sejmu RP i Senatu RP.
Zwoływanie pierwszego posiedzenia Sejmu RP i Senatu RP.
Wyznaczanie marszałka seniora w Sejmie RP i Senacie RP.
Skracanie kadencjikadencji Sejmu RP, a w konsekwencji całego parlamentu.
Przejawianie inicjatywy ustawodawczej.
Zgłaszanie poprawek do przedłożonych przez siebie projektów ustaw.
Stosowanie weta ustawodawczego.
Występowanie z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności ustawy z Konstytucją RP.
Podpisanie ustawy.
Zarządzanie ogłoszenia ustawy w „Dzienniku Ustaw RP”.
Zwracanie się z orędziem do Sejmu RP, Senatu RP lub Zgromadzenia Narodowego.
Zarządzanie referendum ogólnokrajowego.
Występowanie do sejmu z wnioskiem o powołanie Prezesa NBP.
Kompetencje Prezydenta RP związane z funkcjonowaniem władzy wykonawczej
Kompetencje związane z powoływaniem Rady Ministrów i przyjmowaniem jej dymisji.
Występowanie do Sejmu RP z wnioskiem o pociągnięcie do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu członka Rady Ministrów.
Zwoływanie Rady Gabinetowej.
Wydawanie – na podstawie szczegółowych upoważnień ustawowych i w celu wykonania ustaw – rozporządzeń wykonawczych.
Wydawanie – na podstawie ustaw – zarządzeń.
Wydawanie – na wniosek Rady Ministrów – rozporządzeń z mocą ustawy; akty te mogą być stanowione wyłącznie w czasie trwania stanu wojennego w sytuacji, gdy sejm nie może się zebrać na posiedzenie.
Zarządzanie – na wniosek premiera – powszechnej lub częściowej mobilizacji i użycia sił zbrojnych do obrony Rzeczypospolitej.
Pełnienie funkcji najwyższego zwierzchnika polskich sił zbrojnych.
Mianowanie szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego i dowódców rodzajów sił zbrojnych.
Mianowanie – na wniosek premiera – naczelnego dowódcy sił zbrojnych RP.
Nadawanie stopni wojskowych na wniosek ministra obrony narodowej.
Powoływanie i odwoływanie członków Rady Bezpieczeństwa Narodowego.
Określanie kierunków rozwoju sił zbrojnych RP – na wniosek ministra obrony narodowej.
Powoływanie dwóch członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji.
Powoływanie prokuratora generalnego spośród kandydatów zgłoszonych przez Krajową Radę Sądownictwa i Krajową Radę Prokuratury.
Zlecanie przeprowadzenia kontroli Najwyższej Izby Kontroli.
Nadawanie statutu Kancelarii Prezydenta RP oraz powoływanie i odwoływanie jej szefa.
Kompetencje Prezydenta RP związane z funkcjonowaniem władzy sądowniczej
Słownik
(z łac. cadentia – upadek); określony przez prawo okres pełnienia danej funkcji (urzędu) przez urzędnika lub organ pochodzący z wyboru
(z łac. contra – przeciw, signum – znak); dodatkowe podpisanie aktu prawnego (ustawy bądź rozporządzenia) przez drugą osobę, potwierdzające jego ważność i przenoszące pełną odpowiedzialność polityczną i prawną na podpisującego; w systemie rządów parlamentarno‑gabinetowych oznacza najczęściej podpisanie aktu urzędowego wydanego przez głowę państwa dodatkowo przez premiera lub ministra odpowiedniego resortu
(z łac. praerogativa – przywilej); uprawnienie wynikające z zajmowanego stanowiska; w systemach parlamentarnych kompetencje głowy państwa są wyłączone spod kontroli organu przedstawicielskiego, czyli w praktyce nie wymagają kontrasygnaty
(z łac. praesidens – zasiadający na czele); najwyższy urząd w państwie będącym republiką, zazwyczaj jednoznaczny z pełnieniem funkcji jednoosobowej głowy państwa; jest najwyższym przedstawicielem państwa, który gwarantuje ciągłość władzy państwowej, czuwa nad przestrzeganiem konstytucji oraz stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa; w systemie prezydenckim prezydent jest również szefem rządu
działalność polegająca na wykonywaniu zadań państwowych mających na celu realizację praw; w Rzeczypospolitej Polskiej organami egzekutywy są Prezydent RP i Rada Ministrów