Przeczytaj
Bezrobocie: czym jest, jego rodzaje, fazy oraz stopa bezrobocia
Bezrobocie to zjawisko złożone, mające wiele przyczyn i skutków – ekonomicznych, społecznych, psychologicznych. Z definicji osoba bezrobotna to osoba niezatrudniona i niewykonująca innej pracy zarobkowej, zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy, nieucząca się w szkole w systemie dziennym, zarejestrowana we właściwym powiatowym urzędzie pracy, jeżeli: ukończyła 18 lat, (z wyjątkiem młodocianych absolwentów), kobieta nie ukończyła 60 lat, a mężczyzna 65 lat, nie nabyła prawa do emerytury, renty inwalidzkiej, nie jest właścicielem lub posiadaczem nieruchomości rolnej o powierzchni powyżej 2 ha przeliczeniowych, nie jest osobą niepełnosprawną, której stan zdrowia nie pozwala na podjęcie zatrudnienia nawet w połowie wymiaru czasu pracy, nie jest osobą tymczasowo aresztowaną i nie odbywa kary pozbawienia wolności, nie uzyskuje miesięcznie dochodu w wysokości przekraczającej połowę najniższego wynagrodzenia, nie pobiera zasiłku stałego lub renty socjalnej.
Rodzaje bezrobocia
Frykcyjne
Występuje, gdy na rynku pracy można odnotować duży popyt i zbyt małą podaż pracy. Bezrobocie frykcyjne jest przejściowe i dynamiczne. Na rynku pracy liczba miejsc pracy nieustannie ulega zmianom. W bezrobociu frykcyjnym czas poszukiwania pracy to średnio 3 miesiące, dlatego bezrobocie to często nazywane jest bezrobociem krótkotrwałym.
Strukturalne
Jest bardzo podobne do bezrobocia frykcyjnego, jednak w odróżnieniu od frykcyjnego bezrobocie strukturalne utrzymuje się dłużej i dotyczy większej liczby osób. Przyczyny tego bezrobocia trudniej jest zniwelować. Osoby będące na bezrobociu strukturalnym nie mają wykształcenia oczekiwanego przez pracodawców. Bezrobocie strukturalne dotyczy obszarów geograficznych czy konkretnych branż rynku. Jak wskazuje Łukasz Arendt w opracowaniu Bezrobocie – między diagnozą a działaniem, Poradnik dla pracowników służb społecznych, bezrobocie strukturalne:
związane jest ze zmianami popytu na produkty, wdrażaniem postępu technicznego, nierównomiernym rozmieszczeniem geograficznym przedsiębiorstw, niedostosowaniem struktury kształcenia kadr do rzeczywistych potrzeb gospodarki, restrukturyzacją lub likwidacją nierentownych gałęzi produkcji. Przyczyną bezrobocia strukturalnego mogą być również zmiany w podaży zasobów siły roboczej wywołane procesami demograficznymi.
Koniunkturalne
Związane jest ze wzrostem i spadkiem gospodarczym. Jest to bezrobocie cykliczne. Jego wzrost odnotowuje się, gdy występuje spadek gospodarczy i jednoczesny wzrost bezrobocia.
Technologiczne
Jest spowodowane zmianami w przedsiębiorstwach. Innowacje technologiczne zastępują czynności wykonywane przez ludzi lub wykluczają osoby o zbyt małych umiejętnościach i zbyt niskim stanie wiedzy.
Sezonowe
Obejmuje stanowiska, które wraz ze zmianą sezonu zaprzestają działalności. Osoby zatrudniane sezonowo pracują przez kilka miesięcy w ciągu roku.
Stopa bezrobocia
Stopa bezrobocia to udział zarejestrowanych bezrobotnych w cywilnej ludności aktywnej zawodowo. Jest ona miarą bezrobocia wyrażaną jako procentowy udział bezrobotnych w liczbie ludności czynnej zawodowo.
W Polsce od 2013 roku stopa bezrobocia sukcesywnie spada. Jest to zjawisko bardzo pozytywne, gdyż świadczy o rozwoju naszego kraju. W grudniu 2019 roku Polska wg danych Eurostatu była w pierwszej piątce krajów o najniższej stopie bezrobocia w UE.
Główne przyczyny bezrobocia
Niski poziom wykształcenia części społeczeństwa, np. po upadku Państwowych Gospodarstw Rolnych (PGR), sprawił, że wielu ludzi w wieku produkcyjnymwieku produkcyjnym, często słabo wykształconych, pozostało bez pracy.
Szybki rozwój nowych technologii – wielu pracodawców chce uniknąć dużych kosztów pracy, inwestując w nowoczesne, pracooszczędne technologie.
Wysokie koszty pracy dla pracodawców – wysokie podatki, obowiązkowe świadczenia pracodawców zniechęcają ich do tworzenia nowych miejsc pracy.
Brak poszukiwanych przez pracodawców umiejętności u kandydatów.
Wejście na rynek pracy pokolenia wyżu demograficznego, w wyniku czego chętnych do pojęcia pracy jest zbyt wielu.
Niedostosowanie systemu edukacji do potrzeb rynku pracy – szkoły nie zawsze dostrzegają aktualne potrzeby rynku i kształcą specjalistów o wąskich kwalifikacjach, niepotrafiących przestawić się na inny rodzaj pracy.
Wysokie zasiłki dla bezrobotnychbezrobotnych, pomoc socjalna.
Niedopasowanie terytorialne miejsca zapotrzebowania na pracę i miejsca zamieszkania potencjalnych pracowników.
Nagłe zmniejszenie zapotrzebowania na dany produkt lub usługę.
Gospodarka państwa nastawiona na import, czyli spadek zapotrzebowania na produkty wykonywane w Polsce.
Sezonowe zmiany w rodzaju i skali zatrudnienia.
Skutki bezrobocia
Bezrobocie dotyka wielu dziedzin życia i różnych aspektów funkcjonowania państwa. Przynosi ze sobą zarówno negatywne, jak i pozytywne skutki, choć te pierwsze zdecydowanie przeważają.
Negatywne ekonomiczne skutki bezrobocia
Spadek poziomu produkcji.
Rozwój szarej strefy, zmniejszanie się wpływów i deficyt budżetowy.
Większe wydatki państwa na pomoc socjalną i walkę z bezrobociem.
Utrata umiejętności i kwalifikacji wśród osób bezrobotnych.
Negatywne społeczne skutki bezrobocia
Poczucie wykluczenia ze społeczeństwa, osoby, które nie zarabiają, często są izolowane społecznie, bo nie mogą pozwolić sobie np. na zakup lub korzystanie z niektórych produktów i usług.
Utrata statusu społecznego.
Pogarszające się relacje z rodziną i bliskimi.
Pogarszanie się stanu zdrowia społeczeństwa.
Patologie społeczne, czyli alkoholizm, agresja, często wobec najbliższych, skutkujące pogarszającymi się relacjami z rodziną i bliskimi i rozpadem rodzin.
Bieda i ubóstwo. Wynika to z faktu, że osoby, które nie posiadają pracy, nie mogą zaspokoić swoich podstawowych potrzeb życiowych.
Emigracja zarobkowa. Osoby, które nie mogą znaleźć pracy w Polsce, emigrują w poszukiwaniu zatrudnienia do innych krajów.
Odkładanie decyzji o założeniu rodziny. Brak pracy i stałych dochodów sprawia, że wielu ludzi nie stać na utrzymanie rodziny, co sprzyja starzeniu się społeczeństwa i wpływa na niski przyrost naturalny.
Negatywne psychologiczne skutki bezrobocia
Obniżenie samooceny i wiary w siebie.
Niski poziom zadowolenia z życia.
Stres, depresja i zaburzenia emocjonalne.
Myśli i próby samobójcze.
Zrezygnowanie i niechęć do poszukiwania pracy.
Czy wiesz, że…
Brak pracy jest bardzo dużym obciążeniem psychicznym dla człowieka. Brak płynności finansowej, poczucie beznadziejności oraz spadek samooceny opisano w literaturze jako psychologiczne fazy bezrobocia.
Faza szoku: po utracie pracy pierwszymi silnymi emocjami są agresja i złość lub stany lękowe. Bezrobotny ma silne poczucie klęski.
Faza pseudooptymizmu: tzw. efekt urlopu, człowiek cieszy się wolnym czasem, który poświęca na rekreację. Ma wrażenie, że znajdzie bardzo szybko nową pracę.
Faza pesymizmu: występuje po bezowocnych poszukiwaniach pracy (zazwyczaj jest to pół roku). Bezrobotny odczuwa frustrację, bezsilność, bardzo często pojawia się też zazdrość względem pracujących znajomych.
Faza fatalizmu: dłuższy okres bezrobocia (powyżej roku) powoduje wkroczenie w fazę fatalizmu. Bezrobotny ma poczucie beznadziei swojej sytuacji i tego, że nic nie da się zrobić, iż skazany jest na życie bez pracy. Jeśli przy tym wszystkim rodzina doświadcza trudności finansowych, bezrobotny może mieć poczucie życiowej porażki. Pojawiają się choroby psychosomatyczne, depresja. Faza fatalizmu jest niezwykle destrukcyjna dla psychiki, zmienia zachowanie człowieka na tyle, że nawet jeśli w poprzednich fazach bezrobocia po rozmowie kwalifikacyjnej otrzymałby pracę, to w fazie fatalizmu jego zachowanie oraz podejście do życia i pracy może uniemożliwić znalezienie zatrudnienia.
Pozytywne skutki bezrobocia
Chociaż bezrobocie wydaje się jedynie negatywnym zjawiskiem, może mieć także pozytywne skutki.
Większa konkurencyjność na rynku pracy, która stymuluje pracowników do zdobywania specjalistycznego wykształcenia i nowych umiejętności.
Większa motywacja, dyscyplina, zaangażowanie i efektywność pracowników.
Zainteresowanie elastycznymi formami pracy.
Łatwiejsza walka z inflacją (mniejsza presja na podnoszenie pensji).
Szukanie nowych ścieżek kariery i przemyślane wyznaczanie celów zawodowych.
Krótkotrwała migracja zarobkowa pozwalająca lepiej poznać inne kultury.
W Polsce stopa bezrobociastopa bezrobocia, czyli stosunek liczby bezrobotnych do liczby osób aktywnych zawodowoosób aktywnych zawodowo, wynosi 5,5% (według danych GUS za luty 2020). Największe bezrobocie notuje się w województwach: warmińsko‑mazurskim, kujawsko‑pomorskim, podkarpackim i świętokrzyskim, najniższe w województwach: wielkopolskim i śląskim.
Obecnie najbardziej poszukiwanymi pracownikami są: programiści aplikacji, lektorzy języków obcych, agenci i administratorzy nieruchomości, specjaliści do spraw sprzedaży, kierowcy operatorzy wózków jezdniowych oraz magazynierzy.
Słownik
wszyscy pracujący zawodowo oraz zarejestrowani bezrobotni
część społeczeństwa, którą stanowią osoby w wieku powyżej 15 lat, niepracujące i niebędące bezrobotnymi
osoba niezatrudniona i niewykonująca innej pracy zarobkowej, zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy lub innej pracy zarobkowej
wielkość statystyczna opisująca nasilenie zjawiska bezrobocia w danej populacji; najczęściej definiuje się stopę bezrobocia jako stosunek liczby osób bezrobotnych do liczby ludności aktywnej zawodowo
ludność wykonująca pracę przynoszącą dochód oraz bezrobotni; według metodologii Głównego Urzędu Statystycznego w wieku produkcyjnym znajdują się: mężczyźni pomiędzy 18. a 64. rokiem życia, kobiety pomiędzy 18. a 59. rokiem życia; wiek produkcyjny dzielony jest dalej na: wiek mobilny – 18–44 lata mężczyźni i kobiety i wiek niemobilny – 45–64 lata mężczyźni i 45–59 lat kobiety