Przeczytaj
Ćwiczenia
W powtórkowych lekcjach skupimy się na części poświęconej pytaniom. Odnoszą się one do wielu różnych materiałów źródłowych (nie tylko tekstów oraz ilustracji, ale również map, tabel czy wykresów itp.). Przede wszystkim musisz dokładnie zapoznać się z materiałami źródłowymi, ale także zwrócić uwagę na polecenia. Poniżej przybliżamy, jak rozumieć polecenia w zadaniach różnego typu:
każda przedstawiona ocena – o ile będzie dobrze uzasadniona – zostanie uznana, dlatego też kluczową rolę odgrywa umiejętność budowania argumentacji;, udowodnij w poleceniu tym zawarta jest teza, a twoim zadaniem jest stworzenia krótkiej narracji z podaniem argumentów na rzecz jej prawdziwości;, uzasadnij zadanie podobne jak powyżej, ale w tym przypadku powinno się określić sposób rozumowania, który umożliwia postawienie danej tezy;, wykaż należy tu wykazać prawdziwość lub nieprawdziwość związków przyczynowo‑skutkowych, odnoszących się do tezy; podaj, wymień, wskaż – takie polecenia występują w zadaniach półotwartych, w których jest miejsce na twoją odpowiedź; podajesz wtedy pojęcie, nazwę własną (pełną, bez skrótów), imię i nazwisko osoby itp.
wyjaśnij
twoim zadaniem jest zrekonstruowanie związku przyczynowo‑skutkowego, opisanie od początku do końca, o co chodzi i dlaczego;
scharakteryzuj
należy przeanalizować genezę, przebieg oraz konsekwencje danego procesu czy zjawiska, wymieniając uczestników wydarzeń (postacie, organizacje) lub inne istotne elementy;
porównaj
twoim zadaniem jest zestawienie wydarzeń, zachodzących procesów, danych itp. pod kątem występujących między nimi podobieństw oraz różnic;
rozstrzygnij
w tym wypadku oczekiwana odpowiedź jest jedna: „tak” lub „nie” - oczywiście wraz z uzasadnieniem, ale bez formułowania własnych ocen;
rozważ
należy tu sformułować zarówno argumenty, jak i kontrargumenty, czyli „za” i „przeciw”, wartościując słuszność danego rozumowania;
oceń
to polecenie pozwala ci przedstawić własną, subiektywną opinię na temat opisywanych zjawisk i procesów;
każda przedstawiona ocena – o ile będzie dobrze uzasadniona – zostanie uznana, dlatego też kluczową rolę odgrywa umiejętność budowania argumentacji;
udowodnij
w poleceniu tym zawarta jest teza, a twoim zadaniem jest stworzenia krótkiej narracji z podaniem argumentów na rzecz jej prawdziwości;
uzasadnij
zadanie podobne jak powyżej, ale w tym przypadku powinno się określić sposób rozumowania, który umożliwia postawienie danej tezy;
wykaż
należy tu wykazać prawdziwość lub nieprawdziwość związków przyczynowo‑skutkowych, odnoszących się do tezy; podaj, wymień, wskaż – takie polecenia występują w zadaniach półotwartych, w których jest miejsce na twoją odpowiedź; podajesz wtedy pojęcie, nazwę własną (pełną, bez skrótów), imię i nazwisko osoby itp.
Pamiętajcie, że odpowiedź musi odnosić się do źródła – błędem jest bazowanie wyłącznie na swojej wiedzy i zignorowanie podanego źródła. Chodzi bowiem o to, aby osoba odpowiadająca na pytanie umiejętnie połączyła analizę materiału źródłowego z własną wiedzą. Nie bójcie się korzystać z posiadanych informacji i zawsze odwołujcie się do podanych źródeł. Pamiętajcie również o tym, by wczytywać się w polecenia – czasem wiedza własna nie jest potrzebna, czasem tekst to tylko inspiracja, a innym razem należy połączyć wiedzę z interpretacją tekstu.
Frekwencja wyborcza
Frekwencja wyborczaFrekwencja wyborcza jest niezwykle istotnym wskaźnikiem rozwoju demokracji i legitymizacji władzy. Jak jednak można zachęcić społeczeństwo do udziału w wyborach? Zjawisko absencji wyborczejabsencji wyborczej występuje w wielu państwach, w różnym stopniu nasilenia. Niewątpliwie na partycypację wyborczą ma wpływ wiele czynników.
-
czynniki wpływające[br] na udział w wyborach{color=#c91771}
-
typ ustroju[br] politycznego{color=#ffa500}{value=35}
-
ugruntowana[br] tradycja demokratycz-[br]nego społeczeństwa,[br] w którym aktywność[br] obywatelska to[br] podstawowy przywilej[br] i równocześnie[br] obowiązek[br] obywatelski{value=38}
-
w młodych[br] demokracjach[br]– niestabilność sceny[br] politycznej, która może[br] powodować zagubienie;[br]– niemożność identyfikacji[br] z programem istniejących[br] partii;[br]– brak odpowiedniego[br] kandydata{value=38}
-
-
typ systemu[br] partyjnego{color=#922932}{value=35}
-
w państwach,[br] w których działają[br] partie masowe[br] o rozbudowanych[br] strukturach,[br] aktywność wyborców[br] jest większa{id=2}{value=35}
-
-
rodzaj systemu[br] wyborczego{value=35}{color=#77b804}
-
w systemach[br] proporcjonalnych[br] frekwencja wyborcza[br] jest często wyższa[br] niż w systemach[br] większościowych[br] z powodu większej[br] reprezentatywności[br] elektoratu[br] w parlamencie{value=38}
-
-
kontekst wyborów{color=#163e39}{value=35}
-
waga konkretnych[br] wyborów dla [br]danego społeczeństwa{value=35}
-
kontekst społeczny:[br]mobilność społeczna,[br]świadomość obywatelska,[br]styl życia,[br]poglądy wyborców{value=35}
-
charakter[br] kampanii wyborczej,[br] nasilenie rywalizacji[br] politycznej,[br] częstotliwość wyborów{value=35}
-
-
organizacja wyborów{value=35}{color=#0b8ef0}
-
dostępność[br] lokali wyborczych{value=35}
-
czas trwania[br] wyborów[br] (jeden dzień[br] czy dwa dni){value=35}
-
godziny i dni[br] otwarcia lokali[br] wyborczych[br] (dni wolne od pracy[br] czy powszednie){value=35}
-
dostępność[br] alternatywnych form [br]głosowania (głosowanie[br] przez pełnomocnika,[br] przez internet, korespon-[br]dencyjne, wcześniejsze[br] głosowanie){value=35}
-
termin wyborów{value=35}
-
-
prawo[br] wyborcze{color=#502692}{value=35}
-
istnienie[br] przymusu wyborczego,[br] czyli obowiązku[br] głosowania{value=35}
-
-
W badaniach nad kondycją systemów politycznych frekwencja wyborcza jest istotnym elementem wskaźnika demokracji (ID – Index of Democracy), obok powszechności i równości prawa wyborczegoprawa wyborczego, wolnych i uczciwych wyborów parlamentarnych, przestrzegania zasad prawa wyborczego. We wskaźniku tym przyjmuje się, że frekwencja wyborcza musi osiągać poziom co najmniej 10 proc., a partie, które przegrają wybory, powinny łącznie uzyskać co najmniej 30 proc. ogółu głosów.
Od ponad dziesięciu lat rejestruje się niepokojąco niski wskaźnik partycypacji wyborczej na świecie. Powstają organizacje wspierające demokrację na świecie, które gromadzą dane dotyczące absencji wyborczej. Poszukują one metod aktywizacji wyborców i prowadzenia edukacji obywatelskiej. Jedną z nich jest The International Institute for Democracy and Electoral Assistance (International IDEA) – pozarządowa organizacja działająca na rzecz rozwoju demokracji na świecie, która prowadzi badania i zbiera informacje na temat organizacji i przebiegu wyborów. Podobne cele przyświecają innej organizacji pozarządowej: International Foundation for Electoral Systems (IFES).
Frekwencja wyborcza w wybranych krajach | |||
|---|---|---|---|
Państwo | Frekwencja wyborcza w wyborach | ||
parlamentarnych | do Parlamentu Europejskiego | ||
% | rok | ||
Albania | 46,3 | 2021 | - |
Australia** | 91,9 | 2019 | - |
Austria | 75,6 | 2019 | 59,8 |
Azerbejdżan | 46,8 | 2020 | - |
Belgia** | 90 | 2019 | 88,5 |
Białoruś | 77,2 | 2019 | - |
Bośnia i Hercegowina | 53,4 | 2018 | - |
Bułgaria | 42,2 | 2021 | 32,7 |
Chorwacja | 46,4 | 2020 | 29,9 |
Cypr | 66,7 | 2021 | 45 |
Czechy | 60,8 | 2017 | 28,8 |
Dania | 84,5 | 2019 | 66,1 |
Estonia | 64,2 | 2019 | 37,6 |
Finlandia | 68,7 | 2019 | 40,8 |
Francja | 48,7 | 2017 | 50,1 |
Grecja | 57,9 | 2019 | 58,7 |
Islandia | 81,2 | 2017 | - |
Kanada | 66 | 2019 | - |
Liechtenstein | 78 | 2021 | - |
Litwa | 47,5 | 2020 | 53,5 |
Łotwa | 54,6 | 2018 | 33,5 |
Niderlandy | 79,3 | 2021 | 41,9 |
Niemcy | 76,2 | 2017 | 61,4 |
Norwegia | 78,2 | 2017 | - |
Polska | 61,7 | 2019 | 45,7 |
Portugalia | 48,6 | 2019 | 30,8 |
Węgry | 68,1 | 2018 | 43,4 |
Włochy | 72,9 | 2018 | 54,5 |
Indeks dolny Źródło: Parties and elections in Europe, parties‑and‑elections.eu; 2019 European election results, europarl.europa.eu [dostęp: 31,08,2021 r.] Indeks dolny koniecŹródło: Parties and elections in Europe, parties‑and‑elections.eu; 2019 European election results, europarl.europa.eu [dostęp: 31,08,2021 r.]
Porównaj frekwencję w wyborach do parlamentów krajowych i europejskiego. Z czego wynika różnica? Czy tendencja we wszystkich krajach EU jest taka sama?
Frekwencja wyborcza w Polsce
Obowiązek głosowania
W większości państw udział w wyborach jest jednym z praw obywatelskich. W 34 państwach prawo to traktuje się jako obowiązek obywatela; jest ono zapisane w regulacjach prawnych, także na poziomie zapisów konstytucyjnych czy ordynacji wyborczej. Najpowszechniej obowiązek ten stosowany jest w państwach Ameryki Południowej. W Polsce obowiązujące normy prawne nie przewidują przymusu wyborczego. Zawarte jest to w konstytucji:
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.Art 62
Obywatel polski ma prawo udziału w referendumreferendum oraz prawo wybierania Prezydenta Rzeczypospolitej, posłów, senatorów i przedstawicieli do organów samorządu terytorialnego, jeżeli najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat.
Źródło: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., dostępny w internecie: isap.sejm.gov.pl [dostęp 19.04.2021 r.].
Istnieją kraje, w których jest wprawdzie obowiązek głosowania, lecz jest on rozumiany symbolicznie: prawodawca nie przewiduje sankcji za niewywiązanie się z niego. Obowiązek symboliczny bez sankcji daje rządowi prawo do monitorowania każdego obywatela, który nie głosuje, choć nie można wyegzekwować wypełnienia tego obowiązku. Mimo że rząd nie może egzekwować obowiązkowego prawa głosu ani nawet nałożyć formalnych sankcji za niestosowanie się do niego, taki system może wpłynąć na obywateli, zwiększając ich partycypację wyborczą.
Istnieją również kraje, w których prawo przewiduje sankcje za niewywiązanie się z obowiązku głosowania. Obowiązek udziału w wyborach wprowadzono np. w Belgii (1892 r.), Argentynie (1914 r.) i Australii (1924 r.). W niektórych państwach istniał tylko przez pewien czas, a następnie został zniesiony (np. w Niderlandach w latach 1917–1967, w Hiszpanii w latach 1907–1923). Czasami z obowiązku głosowania zwolnione są pewne grupy, np. w Paragwaju i Peru są to osoby powyżej 75. roku życia, w Luksemburgu – mające powyżej 70 lat, a w Brazylii – osoby powyżej 70. roku życia, a także analfabeci.
Wprowadzenie obowiązku głosowania w oczywisty sposób zwiększa frekwencję wyborczą. Może także zmienić kształt systemu partyjnego. Przymus wyborczy zapewnia bowiem udział w wyborach elektoratu, który wcześniej nie odwiedzał lokali wyborczych. W Niderlandach np. wprowadzenie przymusu wyborczego przyczyniło się do powstania nowych partii, które uzyskały miejsce w parlamencie.
Poniżej zamieszczono zestawienie sankcji przewidywanych za niedopełnienie obowiązku udziału w głosowaniu. W kolejnej tabeli zestawiono państwa, w których istnieje prawny obowiązek udziału w głosowaniu, z zaznaczeniem przewidywanych sankcji za niespełnienie tego obowiązku.
Typy sankcji za niedopełnienie obowiązku udziału w głosowaniu
W Peru wymagane jest potwierdzenie udziału w głosowaniu w celu nabycia niektórych towarów i usług.
W Singapurze niegłosujący jest usuwany z rejestru wyborców.
W Boliwii wyborca po głosowaniu otrzymuje kartę jako dowód udziału w wyborach: jest ona podstawą do wypłaty wynagrodzenia z banku.
W Grecji obowiązywały sankcje administracyjne, w tym zakaz wydawania paszportu, prawa jazdy lub licencji zawodowych; zostały oficjalnie zniesione w 2000 r., 5. Inne Często stosowany w krajach, w których nie ma formalnych sankcji (np. Meksyk, Włochy) lub poza przewidzianymi sankcjami jako dodatkowe kary.
W Belgii np. zatrudnienie w sektorze publicznym może być utrudnione dla osób niebiorących udziału w wyborach.
1. Wyjaśnienie
Wyborca musi przedstawić uzasadniony powód niegłosowania, aby uniknąć dalszych sankcji, jeśli takie istnieją.
2. Grzywna
Niegłosujący płacą grzywnę; wysokość grzywny jest różna, np. w Szwajcarii wynosi 3 franki szwajcarskie, na Cyprze – 200 funtów cypryjskich, w Argentynie 10–20 argentyńskich peso, w Peru 20 soli.
3. Pozbawienie wolności
Niegłosujący może zostać pozbawiony wolności; zwykle jest to wynikiem skazania przez sąd na karę więzienia za niezapłacenie grzywny, nie zaś za niewzięcie udziału w głosowaniu. Taka sytuacja może się zdarzyć np. w Australii, gdzie kara grzywny jest powszechna.
4. Ograniczenie praw obywatelskich
W Belgii osoba niegłosująca w co najmniej czterech kolejnych wyborach zostaje usunięta z listy wyborców na kolejne 15 lat.
W Peru wymagane jest potwierdzenie udziału w głosowaniu w celu nabycia niektórych towarów i usług.
W Singapurze niegłosujący jest usuwany z rejestru wyborców.
W Boliwii wyborca po głosowaniu otrzymuje kartę jako dowód udziału w wyborach: jest ona podstawą do wypłaty wynagrodzenia z banku.
W Grecji obowiązywały sankcje administracyjne, w tym zakaz wydawania paszportu, prawa jazdy lub licencji zawodowych; zostały oficjalnie zniesione w 2000 r.
5. Inne
Często stosowany w krajach, w których nie ma formalnych sankcji (np. Meksyk, Włochy) lub poza przewidzianymi sankcjami jako dodatkowe kary.
W Belgii np. zatrudnienie w sektorze publicznym może być utrudnione dla osób niebiorących udziału w wyborach.
Państwa, które wprowadziły przymus wyborczy | ||
|---|---|---|
Państwo | Typ sankcji (numer) | Okres i zasięg obowiązywania prawa |
Argentyna | 1,2, 4 | od 1912 r. |
Australia | 1, 2 | od 1924 r. |
Austria | 1, 2 2, 3 Żadna | 1929–2004 na obszarze kraju związkowego Tyrol 1929–1992 na obszarze kraju związkowego Vorarlberg 1929–1992 na obszarze kraju związkowego Styria |
Belgia | 1, 2, 4, 5 | od 1919 r. mężczyźni, od 1949 r. kobiety |
Boliwia | 4 | od 1952 r. |
Brazylia | 2 | brak danych |
Chile | 1, 2, 3 | od 1925 r. |
Cypr | 1, 2 | od 1960 r. |
Dominikana | Żadna | do 2010 r. |
Egipt | 1, 2, 3 | prawdopodobnie od 1956 r. |
Ekwador | 2 | od 1936 r. |
Fidżi | 1, 2, 3 | brak danych |
Filipiny | Żadna | w latach 1972–86 w trakcie obowiązywania stanu wojennego |
Grecja | Żadna, 5 | 1926–2000 |
Gwatemala | Żadna | do 1990 r. |
Hiszpania | Żadna | 1907–1923 |
Kostaryka | Żadna | od 1959 r., brak sankcji prawnych |
Liban | Żadna | głosowanie obowiązkowe dla mężczyzn po 21 r.ż, kobiety z wykształceniem podstawowym mogą głosować |
Liechtenstein | 1, 2 | brak danych |
Luksemburg | 1, 2 | brak danych |
Meksyk | Żadna, 5 | 1857 |
Niderlandy | Żadna | 1917–1967 |
Paragwaj | 2 | głosowanie nieobowiązkowe dla osób po 75 r.ż. |
Peru | 2, 4 | głosowanie nieobowiązkowe dla osób po 75 r.ż. |
Singapur | 2, 4 | niegłosujący jest usuwany z rejestru wyborców do czasu ponownego złożenia wniosku i podania powodu; opłata obowiązuje tylko wtedy, gdy wyborca nie ma ważnego powodu, aby nie głosować; osoba niegłosująca jest również wykluczona z kandydowania w kolejnych wyborach prezydenckich lub parlamentarnych |
Szwajcaria (Schaffhausen) | 1 | praktykowane tylko w jednym kantonie, w innych kantonach zniesione w 1974 r. |
Tajlandia | żadna | 1997 |
Turcja | 1, 2 | brak danych |
Urugwaj | 1, 2, 4 | praktykowane od 1970 r. |
Wenezuela | 4 | 1958–1993 r. |
Włochy | 5 | 1945–1993 |
Indeks górny Źródło: International IDEA, Compulsory voting, dostępny w internecie: idea.int [dostęp 16.08.2021 r.] Indeks górny koniecŹródło: International IDEA, Compulsory voting, dostępny w internecie: idea.int [dostęp 16.08.2021 r.]
Wprowadzenie obowiązku głosowania ma swoich zwolenników i przeciwników. Oto główne argumenty przemawiające za stosowaniem tej procedury i przeciw niej.
Obowiązkowe głosowanie | |
|---|---|
Argumenty za |
|
Argumenty przeciw |
|
Inne sposoby zwiększania frekwencji wyborczej
Niska frekwencja wyborcza jest problemem wielu krajów. Z tego powodu proponowane są różne sposoby jej zwiększenia.
Według Witolda Tomczaka, europosła w latach 2004–2009:
Obecność obywateli w wyborach jest pochodną ich poczucia odpowiedzialności za dobro wspólne. To poczucie odpowiedzialności spada, zatem zmniejsza się frekwencja wyborcza.
Źródło: Witold Tomczak. Cytat za: Magdalena Izdebska, Jak zwiększyć frekwencję wyborczą w Polsce w nadchodzących wyborach do Parlamentu Europejskiego?, Siedlce 2009, s. 3, edutuba.ceo.org.pl [dostęp: 19.04.2021 r.].
Nawiązując do powyższej opinii, pierwszą propozycją jest praca nad ukształtowaniem w społeczeństwie odpowiedzialności za dobro wspólne tak, aby obywatele byli świadomi, jak ważne jest uczestniczenie w wyborach. Prowadzą do tego różne drogi, np. kampanie medialne czy edukacja obywatelska w szkołach.
Drugim sposobem jest wprowadzenie ułatwień w głosowaniu. Padają tu różne propozycje:
wydłużenie czasu głosowania, np. do dwóch dni;
wprowadzenie głosowania przez internet;
możliwość głosowania na podstawie numeru PESEL w dowolnej komisji wyborczej, a nie w zależności od miejsca zameldowania;
głosowanie korespondencyjne;
głosowanie przez pełnomocnika;
dostosowanie lokali wyborczych do potrzeb osób niepełnosprawnych (zrealizowana);
wprowadzenie systemu informowania o dacie i miejscu wyborów przez bezpośrednią wysyłkę indywidualnych zawiadomień do obywateli.
Trzecią propozycją jest wprowadzenie obowiązku przeprowadzania kampanii wyborczej przez kandydatów w taki sposób, aby wyborcy bez problemu mogli zapoznać się z ich poglądami czy programami wyborczymi i mogli je porównać.
Czwarty postulat dotyczy możliwości wprowadzenia głosowania nie tylko „za”, ale i „przeciw” tak, aby wybierane osoby musiały uzyskać więcej głosów za ich kandydaturą niż przeciw niej. Wiele osób nie idzie bowiem do urn na znak protestu przeciw kandydatom.
Kolejną propozycją jest wprowadzenie jednomandatowych okręgów wyborczych we wszystkich typach wyborów tak, aby wyborca mógł głosować na osobę, a nie ugrupowanie polityczne.
Inną propozycją jest reforma organu odpowiedzialnego za przeprowadzenie wyborów (w Polsce jest to Państwowa Komisja WyborczaPaństwowa Komisja Wyborcza) na wzór brytyjski, czyli uczynienie z niej nie tylko instytucji liczącej głosy, ale także zajmującej się działalnością edukacyjną oraz prowadzeniem kampanii informacyjnych.
Słownik
wskaźnik informujący o braku zainteresowania obywateli udziałem w wyborach
odsetek osób, które wzięły udział w wyborach w stosunku do uprawionych do głosowania
stała i najważniejsza w Polsce instytucja wyborcza zajmująca się przeprowadzaniem wyborów oraz referendów
ogół przepisów prawa i norm prawnych regulujących proces wyborów, na który składają się między innymi rozstrzygnięcia w zakresie ordynacji wyborczej i takich kwestii, jak na przykład: tryb zgłaszania kandydatów, tryb przeprowadzania wyborów, warunki ważności wyborów, zasady prowadzenia i finansowania kampanii wyborczej
najbardziej rozpowszechniona forma demokracji bezpośredniej, która pozwala obywatelom na bezpośredni udział w podejmowaniu istotnych dla państwa decyzji