Przemysł wysokiej technologii (high‑tech) to dynamicznie rozwijające się różne gałęzie przemysłu bazujące na współczesnych zdobyczach technicznych, technologicznych i osiągnięciach naukowych. Głównymi jego branżami są: elektronika, przemysł komputerowy, nanotechnologia, technologia lotnicza i kosmiczna, przemysł chemiczny, inżynieria materiałowa, przemysł farmaceutyczny i kosmetyczny, biotechnologia, optyka i branże je łączące (np. optoelektronika). W procesach produkcyjnych powszechna jest komputeryzacja i automatyzacja oraz ciągłe unowocześnianie i modernizacja technologii. Rozwój przemysłu zaawansowanych technologii wiąże się z III rewolucją przemysłowątrzecia rewolucja przemysłowaIII rewolucją przemysłową i wykorzystuje powstałe w jej okresie wynalazki i osiągnięcia naukowe: półprzewodniki, tranzystory, światłowody, biotechnologie, energię atomową i inne.

Nic więc dziwnego, że przemysł high‑tech rozwija się przede wszystkim w krajach wysoko rozwiniętych takich jak Stany Zjednoczone, kraje Europy Zachodniej czy Japonia. Państwa te dysponują odpowiednim kapitałem, mają zaplecze badawcze i odpowiednio wykształconych specjalistów, dlatego to właśnie w nich następuje etap badań naukowych, opracowywanie koncepcji technologicznych oraz wdrażanie produkcji. Poza krajami wysoko rozwiniętymi przemysły high‑tech zlokalizowane są w Azji Południowo‑Wschodniej (Korea Południowa, Singapur, Hongkong, Tajwan, Tajlandia, Indonezja, Malezja), decydują o tym jednak inne czynniki. Tania siła robocza i ulgi podatkowe zachęcają bowiem inwestorów do otwierania nowych zakładów, w których odbywa się przede wszystkim etap testowania i produkcji. W wielu przypadkach przemysł high‑tech jest motorem rozwoju gospodarczego tych krajów.

RMj2JCdTwS8Fi

Mapa świata przedstawia główne ośrodki high tech. Znajdują się one na zachodzie i wschodzie Ameryki Północnej, na wschodzie Ameryki Południowej, na południu Afryki, na południowym wschodzie Australii, w zachodniej i środkowej Europie, na Półwyspie Arabskim, w Indiach, Japonii, południowo wschodniej Azji.

R1A8j5OnFM8iK

Mapa świata przedstawia udział przemysłu wysokich i średnich technologii. Wartości od 60 do 70% występują w Niemczech. Wartości od 50 do 60% występują w Szwecji, Francji, Irlandii, Czechach, Japonii. Wartości od 40 do 50% występują w Stanach Zjednoczonych, Meksyku, Brazylii, Iranie, Finlandii, Wielkiej Brytanii, we Włoszech, w Chinach. Wartości od 30 do 40% występują w Kanadzie, Norwegii, Hiszpanii, Polsce, Rosji, Turcji, Indiach, Indonezji, Arabii Saudyjskiej, Nigerii. Wartości od 20 do 30% występują w Argentynie, Republice Południowej Afryki, Australii, Iraku. Wartości od 10 do 20% występują w Peru, Chile, Boliwii, Kazachstanie, Papui Nowej Gwinei, Egipcie, Etiopii, Mozambiku. Wartości poniżej 10% występują między innymi w Algierii, Nigrze, Kamerunie, Angoli, Namibii, na Madagaskarze, w Mongolii.

Przemysł wysokich technologii ma wiele specyficznych cech odróżniających go od tradycyjnego przemysłu. Przede wszystkim charakteryzuje się dużą kapitałochłonnością, wymaga bowiem kosztownych badań naukowych i marketingowych oraz dużych nakładów finansowych na ciągłą modernizację procesów technologicznych i unowocześnianie zakładów. Jest to związane z koniecznością zaangażowania instytucji naukowych lub tworzenia własnych komórek badawczych i zatrudniania wysoko wykwalifikowanej kadry specjalistów zarówno w produkcji, jak i w obsłudze (np. sprzedaż, marketing). Wymaga także kooperacji między wieloma zakładami (małe i średnie przedsiębiorstwa pracują najczęściej dla uznanego na rynku producenta lub są własnością międzynarodowych koncernów). W porównaniu z tradycyjnymi gałęziami przemysłu przynosi szybszy i wyższy zysk z produkcji i umożliwia transfer postępu, jego rozwój zmienia bowiem inne gałęzie przemysłu i usług.

Podstawowym czynnikiem określającym możliwość rozwoju przemysłu high‑tech są duże zasoby finansowe możliwe do przeznaczenia na badania naukowe i innowacje, wdrażanie i modernizację procesu produkcji, reklamę oraz uwzględnienie tzw. kapitału ryzyka. Równie ważna jest dostępność wysoko wykwalifikowanej kadry niezbędnej na etapie produkcji, sprzedaży oraz obsługi klienta. Zapewnia ją m.in. sąsiedztwo uczelni i instytutów naukowo‑badawczych, które pracują nad nowymi rozwiązaniami technologicznymi. Czynnikiem sprzyjającym pozyskaniu pracowników jest także bardzo dobrze rozwinięta infrastruktura transportowa (zwłaszcza lotniska i drogi) i związana z nią dostępność komunikacyjna oraz, jak wskazują badania, atrakcyjny krajobraz wpływający na efektywność pracy umysłowej. Istotne znaczenie ma także odpowiednia jakość środowiska przyrodniczego wymagana przy produkcji np. czystego krzemu czy półprzewodników. Wszystkie te czynniki wpływają na powstanie skupisk przemysłu high‑tech.

Do najpowszechniej występujących form koncentracji przemysłu high‑tech należą: klastry, technopolie, parki technologiczne i parki naukowe.

Klastry to skoncentrowane przestrzennie (regionalne) grupy przedsiębiorstw o podobnej strukturze produkcji, a także instytucji i organizacji powiązanych ze sobą siecią pionowych i poziomych zależności, konkurujących i współpracujących ze sobą przy wsparciu władz samorządowych i rządowych. Klastry charakteryzują się wysokim poziomem koncentracji produkcji. Wzrost produkcji uzyskuje się w nich poprzez wzrost innowacyjności, o którym decyduje m.in. wielkość nakładów ponoszonych na badania i rozwój oraz liczba zgłoszonych i zarejestrowanych patentów.

Zwykle podstawą podziału klastrów jest zasięg przestrzenny, zgodnie z którym wyróżnia się klastry lokalne wytwarzające produkty lub świadczące usługi na rynku lokalnym i klastry eksportowe, które mają kontrahentów w innych regionach i krajach. Klastry są często utożsamiane z technopoliami uważanymi za najwyższą formę koncentracji przemysłu zaawansowanych technologii. Dzieje się tak w sytuacji, gdy funkcjonowanie klastra opiera się na zasobach lokalnych (finansowych, naukowo‑badawczych, gospodarczych i innych), skoncentrowanych na stosunkowo niewielkiej przestrzeni.

Klastry można klasyfikować według wielu różnych kryteriów, m.in. na podstawie wykorzystania innowacyjnych technologii. Dzieli się je wtedy na tradycyjne (historyczne - np. kalifornijski klaster win), które w małym stopniu wykorzystują innowacje, i technologiczne (np. Dolina Krzemowa, Penang) zorientowane na wysokie technologie i silne powiązania z ośrodkami naukowo‑badawczymi.

• klastry oparte na wiedzy (farmaceutyka, przemysł lotniczy, chemia, elektronika),

• klastry oparte na korzyściach skali (produkcja artykułów spożywczych i przetwórstwo surowców masowych),

• klastry uzależnione od dostawcy (rolnictwo, leśnictwo, tradycyjny przemysł przetwórczy: włókienniczy, meblarski, metalowy),

• klastry wyspecjalizowanych dostawców (oferujących np. sprzęt i oprogramowanie komputerowe).

Często stosowany jest również podział ze względu na powiązania między podmiotami:

RX6zNRay4nlwL

Grafika przedstawia schemat zależności w klastrze. W rdzeniu klastra znajdują się dostawcy surowców, salony sprzedaży, producenci wyrobów gotowych, przedsiębiorstwa wytwarzające surowce, producenci półwyrobów. W otoczeniu klastra znajdują się programy rządowe, instytucje otoczenia biznesu, uczelnie wyższe, władze, ośrodki badań i rozwoju oraz stowarzyszenie branżowe.

Technopolie (technopolis) to w ogólnym znaczeniu miasta dominujące w regionie pod względem gospodarczym, których rozwój oparty jest o tworzenie i sprzedaż zaawansowanych technologii. Można je uznać za odpowiedniki tradycyjnych okręgów przemysłowych. Jest to bowiem zbiór biegunów technologiibieguny technologiibiegunów technologii, w obrębie których występuje silna koncentracja ośrodków naukowo‑badawczych, laboratoriów, banków i przedsiębiorstw związanych z przemysłami zaawansowanych technologii. Są rodzajem klastrów obejmujących lokalne, skoncentrowane na relatywnie niewielkim terenie firmy, uniwersytety, instytucje finansowe i publiczne organizacje badawcze. Przykładem technopolii i zarazem klastra sieciowego jest np. Dolina Krzemowa, gdzie na powierzchni 4 800 kmIndeks górny 2² swe siedziby ma ponad 2 000 przedsiębiorstw.

Rr0saKQTSxAlU

Mapa przedstawia Dolinę Krzemową. Jej powierzchnia to 4800 kilometrów kwadratowych. Liczba mieszkańców to 3118927. Liczba zatrudnionych to 1703228. Średnie roczne zarobki to 146795 dolarów. Dolina Krzemowa obejmuje miasta Gillroy, Morgan Hill, Campbell, Los Gatos, San Jose, Santa Clara, Cupertion, Synnyvale, Mountain View, Milpitas, Livermore, Los Altos, Palo Alto, Menlo Park oraz Newark.

Technopolie mogą być rozwijane przez sektor prywatny lub przez współpracę i partnerstwo między sektorem publicznym a prywatnym. W ich obrębie występuje silna koncentracja ośrodków naukowo‑badawczych, laboratoriów, banków, przedsiębiorstw związanych z przemysłami zaawansowanych technologii. W granicach technopolii są zlokalizowane przedsiębiorstwa, parki naukowe i parki technologiczne działające i współpracujące w zakresie opracowywania innowacji i wdrażania ich do produkcji.

Technopolie najczęściej rozwijają się na obszarach zurbanizowanych, np. na obrzeżu wielkich aglomeracji, gdzie występują wymienione powyżej czynniki sprzyjające rozwojowi przemysłu high‑tech – kapitał, zaplecze naukowo‑badawcze, dobrze rozwinięta sieć połączeń komunikacyjnych i inne. Wiele technopolii powstało w zrestrukturyzowanych okręgach przemysłowych (np. Okręg Reńsko‑Westfalski w Niemczech, Zagłębie Północne we Francji, Okręg Yorkshire w Wielkiej Brytanii). W tym przypadku barierą rozwoju może być jednak zanieczyszczenie środowiska przyrodniczego, gdyż produkcja niektórych wyrobów wymaga czystego powietrza i wody. To dlatego wiele technopolii powstało także z dala od stref zurbanizowanych (Dolina Krzemowa i Orange County w Kalifornii, Krzemowa Wyspa na Kiusiu w Japonii, Droga 128 (Boston) w USA, Korytarz Zachodni, inaczej M4 Corridor, Tuluza we Francji). Ich rozwój prowadzi jednak do stopniowego przekształcenia terenów wiejskich w obszary zurbanizowane.

Park technologicznypark technologicznyPark technologiczny tworzą przedsiębiorstwa wraz z funkcjonującymi przy nich laboratoriami i zakładami naukowo‑badawczymi działającymi tylko na potrzeby tych przedsiębiorstw. Jest to więc kompleks naukowo‑przemysłowy zawierający centra badawcze, przedsiębiorstwa, instytucje finansowe, których zadaniem jest ułatwianie kontaktów między tymi środowiskami w celu transferu wiedzy i technologii oraz wprowadzenia rezultatów prac naukowo‑badawczych do działalności gospodarczej. Na terenie parku znajdują się zazwyczaj inkubatory technologiczneinkubator technologicznyinkubatory technologiczne. Celem stworzenia tej formy koncentracji przemysłu high‑tech było m.in. zwiększenie dynamiki rozwoju regionu poprzez wspomaganie projektów i młodych, innowacyjnych przedsiębiorstw nastawionych na rozwój produktów, metod ich wytwarzania i usługi w technologicznie zaawansowanych branżach. Przykładem parku technologicznego jest np. Sophia Antipolis we Francji czy „NOI Techpark Südtirol‑Alto Adige” w Bolzano. W Polsce istnieje ich kilkadziesiąt, najstarszym jest Poznański Park Naukowo‑Technologiczny (1995 rok).

RTLBol4J8T2Xh

Zdjęcie przedstawia park technologiczny z lotu ptaka. Jest to gęsto zabudowany obszar z wysokimi budynkami. Pomiędzy nimi znajduje się zieleń oraz drzewa.

Parki naukowe są organizacjami ściśle powiązanymi z działalnością naukowo‑badawczą, a nie produkcją przemysłową. Tworzą je przedsiębiorstwa działające w oparciu o innowacyjne rozwiązania, młode firmy (start‑upystartupstart‑upy) rozwijające się z udziałem nowoczesnych technologii wraz z kompleksem laboratoriów, placówek naukowo‑badawczych oraz uczelni wyższych. Prowadzą one m.in. zlecone badania nad rozwiązaniami dla przedsiębiorstw oraz tworzą i testują nowo opracowane produkty. Dlatego większość parków naukowych zlokalizowanych jest w sąsiedztwie uczelni wyższych. Według Zarządu IASP (Międzynarodowego Stowarzyszenia Parków Naukowych) park naukowy to zarządzana przez specjalistów organizacja promująca rozwój innowacji i konkurencyjności, która ma na celu wzrost zasobności przedsiębiorstw i instytucji naukowo‑badawczych w niej zrzeszonych.

RwbSt04FZ8KSL

Zdjęcie przedstawia widok na park naukowy. Na pierwszym planie znajduje się woda. Na brzegu znajduje się plaża a za nią wysokie nowoczesne budynki. Dalej jest wzniesienie porośnięte zielenią a w tle góry.

Słownik