Przeczytaj
Modele głowy państwa
Istnieją dwa podstawowe typy głów państw we współczesnych republikach, a mianowicie:
– Bośnia i Hercegowina (głową państwa są tutaj trzy osoby reprezentujące różne narodowości, tj. Serbów, Chorwatów i Bośniaków; w powszechnych wyborach przeprowadzanych w każdej części państwa wybiera się inną osobę na czteroletnią kadencję);
– Szwajcaria (funkcjonuje tutaj siedmioosobowa głowa państwa – Rada Państwa uważana za rząd; na czele Rady stoi jej Przewodniczący – Prezydent Konfederacji, który realizuje funkcje reprezentacyjne i ceremonialne, jest szefem rządu wybieranym rotacyjnie spośród członków Rady).
jednoosobowe
Jednoosobowa głowa państwa to najczęściej prezydent, który stoi na czele państwa, reprezentując je w okresie pełnionej kadencji. Ojczyzną prezydentury są Stany Zjednoczone Ameryki Północnej. W Polsce obowiązuje ten sam model.
kolegialne
Kolegialna głowa państwa to grupa osób wspólnie podejmujących decyzje i ponoszących odpowiedzialność. Model taki powstał w państwach, w których względy praktyczne przyczyniły się do jej wyboru, np. złożoność państwa czy wieloetniczność.
Przykładami państw, w których funkcjonuje kolegialna głowa państwa, są:
– Bośnia i Hercegowina (głową państwa są tutaj trzy osoby reprezentujące różne narodowości, tj. Serbów, Chorwatów i Bośniaków; w powszechnych wyborach przeprowadzanych w każdej części państwa wybiera się inną osobę na czteroletnią kadencję);
– Szwajcaria (funkcjonuje tutaj siedmioosobowa głowa państwa – Rada Państwa uważana za rząd; na czele Rady stoi jej Przewodniczący – Prezydent Konfederacji, który realizuje funkcje reprezentacyjne i ceremonialne, jest szefem rządu wybieranym rotacyjnie spośród członków Rady).
Pozycja ustrojowa Prezydenta RP
Prezydent Polski jest drugim, obok Rady Ministrów, organem władzy wykonawczej. Jest wybierany na pięcioletnią kadencję w wyborach:
powszechnych,
równych,
bezpośrednich,
odbywających się w tajnym głosowaniu.
Wyboru Prezydenta RP dokonuje Naród.
Ta sama osoba może być wybrana na Prezydenta RP ponownie tylko raz.
Ważność wyboru Prezydenta RP stwierdza Sąd Najwyższy, a prezydent obejmuje swój urząd po złożeniu przysięgi przed Zgromadzeniem NarodowymZgromadzeniem Narodowym. Jest ona warunkiem koniecznym do objęcia urzędu i od tej daty liczy się bieg jego kadencji. W przypadku niezłożenia przysięgi prawnie niedopuszczalne jest podejmowanie jakichkolwiek aktów urzędowych przez prezydenta, a gdyby były podjęte – cechowałyby się nieważnością i nieskutecznością prawną.
Zastanów się, czy można dokonać gradacji zasad wyborów prezydenckich w Polsce. Jeżeli tak, spróbuj je przedstawić w kolejności, zaczynając od najważniejszej. Uzasadnij swoje stanowisko (także w przypadku odpowiedzi negatywnej).
Funkcje Prezydenta RP
-
najważniejsze funkcje [br]Prezydenta RP{color=#666666}
-
reprezentowanie[br] Polski{color=#8F8F8F}
-
gwarantowanie [br]ciągłości władzy[br] państwowej{color=#8F8F8F}
-
czuwanie nad[br] przestrzeganiem[br] polskiej konstytucji{color=#8F8F8F}
-
obrona suwerenności[br] i bezpieczeństwa RP{color=#8F8F8F}
-
stanie na straży[br] nienaruszalności [br]i niepodzielności [br]terytorium RP{color=#8F8F8F}
-
Kompetencje Prezydenta RP
Z funkcjami Prezydenta RP wiążą się jego konkretne kompetencje określone w konstytucji i ustawach.
Dotyczą one władzy ustawodawczej, wykonawczej, sądowniczej, a także realizowania funkcji głowy państwa.
-
kompetencje Prezydenta RP [br]związane[br] z władzą ustawodawczą{color=#66cccc}
-
zarządzanie wyborów{color=#339999}
-
zwoływanie[br] pierwszego[br] posiedzenia izb{color=#339999}
-
zarządzanie skrócenia [br]kadencji sejmu{color=#339999}
-
udział[br] w procesie[br] ustawodawczym{color=#339999}
-
prawo[br] wygłoszenia orędzia{color=#339999}
-
Zastanów się, czy uprawnienia Prezydenta RP w ramach udziału w procesie ustawodawczym są wystarczające. A może trzeba je poszerzyć? Przedyskutuj swoje propozycje z innymi uczniami.
-
kompetencje Prezydenta RP[br] związane[br] z władzą wykonawczą{value=52}{color=#336666}
-
uczestniczenie [br]w powoływaniu[br] rządu{color=#006666}
-
dokonywanie [br](na wniosek [br]Prezesa RM) zmian[br] w składzie rządu{color=#006666}
-
przyjmowanie [br]dymisji[br]Rady Ministrów{color=#006666}
-
prawo zwołania[br] Rady Gabinetowej{color=#006666}
-
W relacji do władzy sądowniczej Prezydent RP:
powołuje sędziów,
powołuje organy kierownicze sądów i TK.
Bardzo istotne są kompetencje Prezydenta RP związane z realizacją funkcji głowy państwa. Realizując je, prezydent:
reprezentuje państwo poza jego granicami,
sprawuje zwierzchnictwo nad Siłami Zbrojnymi,
dysponuje innymi kompetencjami w dziedzinie obronności (wprowadzenie stanu wojennego i stanu wyjątkowego),
nadaje obywatelstwo polskie i wyraża zgodę na jego zrzeczenie się,
stosuje prawo łaski,
nadaje ordery i odznaczenia,
nadaje tytuły naukowe.
Zastanów się, dlaczego to prezydent, a nie Prezes Rady Ministrów albo minister spraw zagranicznych jest najwyższym przedstawicielem RP za granicą.
Prerogatywy Prezydenta RP
Zgodnie z art. 144 konstytucji Prezydent RP, korzystając ze swoich konstytucyjnych i ustawowych kompetencji, wydaje akty urzędowe. Akty urzędowe Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej wymagają dla swojej ważności podpisu Prezesa Rady Ministrów, który przez podpisanie aktu ponosi odpowiedzialność przed sejmem.
Są jednak obszary działania Prezydenta RP nie wymagające kontrasygnatykontrasygnaty. Mówimy wówczas o prerogatywachprerogatywach Prezydenta RP. Może on wówczas całkowicie samodzielnie podejmować decyzje. Dotyczy to następujących kwestii:
zarządzania wyborów do sejmu i senatu,
zwoływania pierwszego posiedzenia nowo wybranych sejmu i senatu,
skracania kadencji sejmu w przypadkach określonych w konstytucji,
inicjatywy ustawodawczej,
zarządzania referendum ogólnokrajowego,
podpisywania albo odmowy podpisania ustawy,
zarządzania ogłoszenia ustawy oraz umowy międzynarodowej w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej,
zwracania się z orędziem do sejmu, do senatu lub do Zgromadzenia Narodowego,
wniosku do Trybunału Konstytucyjnego,
wniosku o przeprowadzenie kontroli przez Najwyższą Izbę Kontroli,
desygnowania i powoływania Prezesa Rady Ministrów,
przyjmowania dymisji Rady Ministrów i powierzania jej tymczasowego pełnienia obowiązków,
wniosku do sejmu o pociągnięcie do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu członka Rady Ministrów,
odwoływania ministra, któremu sejm wyraził wotum nieufności,
zwoływania Rady Gabinetowej,
nadawania orderów i odznaczeń,
powoływania sędziów,
stosowania prawa łaski,
nadawania obywatelstwa polskiego i wyrażania zgody na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego,
powoływania Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego,
powoływania Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego,
powoływania Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego,
powoływania prezesów Sądu Najwyższego oraz wiceprezesów Naczelnego Sądu Administracyjnego,
wniosku do sejmu o powołanie Prezesa Narodowego Banku Polskiego,
powoływania członków Rady Polityki Pieniężnej,
powoływania i odwoływania członków Rady Bezpieczeństwa Narodowego,
powoływania członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,
nadawania statutu Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej oraz powoływania i odwoływania Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej,
wydawania zarządzeń na zasadach określonych w art. 93 Konstytucji RP,
zrzeczenia się urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej.
Zaproponuj poszerzenie katalogu prerogatyw Prezydenta RP o wskazaną przez siebie kompetencję.
Słownik
dodatkowe podpisanie aktu prawnego przez drugą osobę
przywilej, uprawnienie wynikające z zajmowanego stanowiska
organ konstytucyjny RP składający się z posłów i senatorów obradujących wspólnie