Przeczytaj
O autorze
Ryszard Krynicki urodził się w 1943 roku w Dolnej Austrii w obozie Wimberg, dokąd jego rodzice, Stanisław i Teofila z Diakowskich, zostali wywiezieni w czasie wojny na roboty przymusowe. Po wojnie Kryniccy zamieszkali w okolicach Gorzowa Wielkopolskiego. W latach 60. Ryszard Krynicki studiował filologię polską na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Debiutował w roku 1966 w czasopiśmie „Pomorze” utworami poetyckimi. Był związany z poznańską grupą poetycką Próby oraz z literatami skupionymi wokół pism „Nurt” i „Student”.
Wraz ze Stanisławem Barańczakiem, Adamem Zagajewskim i Ewą Lipską zaliczany jest do poetów Nowej FaliNowej Fali, których debiut przypadł na drugą połowę lat 60. i dla których przeżyciem pokoleniowym stały się wydarzenia marcowe 1968 roku oraz grudniowe roku 1970. W 1975 roku Ryszard Krynicki był jednym z sygnatariuszy tzw. Memoriału 59, będącego protestem przeciwko zmianom w konstytucji PRL, w wyniku czego jego utwory do 1980 roku zostały objęte zakazem druku.
Od buntu do milczenia
Twórczość Ryszarda Krynickiego wyrosła z buntu przeciwko zniewoleniu języka przez totalitarną nowomowę. W swoich wczesnych utworach poeta próbował przede wszystkim przełamać schematy językowe narzucone przez otoczenie, wielokrotnie wybierając z jednej strony drogę walki z językiem kłamliwym i programowo mu obcym (Język, to dzikie mięso), a z drugiej strony drogę powolnego wyciszenia, milknięcia, dryfowania ku temu, co niewyrażalne. We wczesnych wierszach Krynicki prezentował najczęściej postawę buntu wobec koszmaru rzeczywistości, jej chaosu i kryjącej się za nim pustki. Bohater jego utworów, czując się w tym świecie obco, chce wyrwać się z wszechogarniającego fałszu otaczającego go świata.
Z czasem poezja Krynickiego stała się wyciszona. Miejsce katastroficznych wizji, nasyconych bogactwem obrazów i środków stylistycznych, zajęły krótkie, nierzadko zaledwie kilkuwersowe formy. Ta poetycka asceza osiągnęła apogeum w wierszu Biała plama, który składa się jedynie z tytułu i dedykacji poecie Brunonowi Jasieńskiemu. Reszta utworu to właśnie „biała plama” trudna do jednoznacznego zinterpretowania, gdyż dająca wiele możliwości odczytania. To tak, jakby poezja Krynickiego została całkowicie oczyszczona z wszelkich ograniczeń i fałszu, jakby poeta porzucił bunt i wybrał drogę wręcz mistycznegomistycznego milczenia i kontemplacjikontemplacji.
Najmniej słów
Minimalistyczna poezja Ryszarda Krynickiego nie jest odpowiedzią na hasła poezji ściśniętego gardła
i najmniej słów
, znanych chociażby z programów Awangardy Krakowskiej czy antypoetyckiego stylu Tadeusza Różewicza. Stanisław Barańczak zwraca uwagę na głęboko religijny charakter ascezy słowa, którą uprawia Krynicki:
Najmniej słów(...) tylko na podłożu religijnym postawa pokory i postawa dumy okazują się wzajemnie niesprzeczne. Motywacją pokory jest wiara: skoro obecność Boga odbija się w rzeczach tego świata, a każdy wiersz stanowi formę wzywania imienia Boga (i należy ją ograniczać do najniezbędniejszego minimum, aby nie wzywać imienia Boga nadaremno). Ale motywacją dumy jest także wiara: skoro obecność Boga w świecie nadaje sankcję naszej solidarności z bliźnimi, a solidarność poety wyraża się poprzez słowo – zatem rola poezji, broniącej bezbronnych, jest szczególnie zobowiązująca (i zobowiązuje, między innymi, do czynienia ze słów takiego użytku, aby każdy wiersz stanowił poręczne narzędzie duchowej samoobrony, skondensowaną porcję wiedzy czy wizji, równoważnik hasła na murze, ulotkowego apelu, przysłowia, przekazywanego z ust do ust żartu, ostatniego okrzyku przed egzekucją). Jak widać, poetycka pokora i poetycka duma wyrastają z jednego podłoża, ale i zbiegają się w jednym punkcie, ich ostatecznym efektem w poezji jest skrajna asceza słowa, motywowana całym szeregiem względów, od metafizycznych po praktyczne.
Słownik
(jap. haiku, także: hokku, haikai) – krótki utwór poetycki składający się najwyżej z 17 sylab rozpisanych na wersy 5‑7-5. Często ma charakter żartobliwy, jest rodzajem poetyckiej zabawy słowem. Twórcą gatunku jest Bashō Matsuo, XVII‑wieczny poeta japoński. Haiku wiąże się z filozofią zen, która zakłada minimalizm i rezygnację z poetyckiego ja
formacja poetycka, która wyłoniła się z ruchu młodoliterackiego w Polsce na przeł. lat 60. i 70. XX w.
(łac. contemplatio - oglądanie) 1. pogrążenie się w myślach 2. przyglądanie się czemuś w skupieniu 3. w mistycyzmie: modlitwa wewnętrzna 4. proces biernego poznawania rzeczywistości przez jednostkę
(gr. mystikós - tajemny) - sfera duchowości, przejawiająca się pod różnymi nazwami i postaciami w wielu tradycjach religijnych, której istotę określa dążenie do poznania i zjednoczenia z Bogiem czy absolutem