Przeczytaj
Aby dowiedzieć się więcej na temat filozofii Leibniza, zapoznaj się z poniższymi materiałami:
Gottfried Wilhelm Leibniz. Część pierwsza: pierwsze spotkanieGottfried Wilhelm Leibniz. Część pierwsza: pierwsze spotkanie
Gottfried Wilhelm Leibniz. Część druga: wpływ i recepcjaGottfried Wilhelm Leibniz. Część druga: wpływ i recepcja
Twoja odpowiedź na pytanie o rację dostateczną LeibnizaTwoja odpowiedź na pytanie o rację dostateczną Leibniza
Baruch Spinoza: radykalny racjonalizm, monizm, teoria poznaniaBaruch Spinoza: radykalny racjonalizm, monizm, teoria poznania
Benedykt (Baruch) Spinoza – „Bóg, czyli natura”Benedykt (Baruch) Spinoza – „Bóg, czyli natura”
Pluralizm LeibnizaPluralizm Leibniza
Panlogizm
Skrajny racjonalizmracjonalizm Spinozy i Leibniza ma bardzo zbliżoną postać. W obu przypadkach wzorem jest wiedza matematyczno‑geometryczna.
W odróżnieniu jednak od Spinozy Leibniz poważniej potraktował logikę. Doszedł do przekonania, że cała nasza wiedza o świecie ma strukturę logiczno-matematyczną. Każdą wypowiedź da się rozłożyć na proste, niedefiniowalne terminy, które razem wzięte tworzą alfabet ludzkich myśli. Leibniz wszystkie te terminy chciał przełożyć na symbole matematyczne i stworzyć coś w rodzaju logicznej tablicy Mendelejewa naszego myślenia. Jest to zapowiedź późniejszej logiki symbolicznej.
Przez panlogizmpanlogizm rozumiemy stanowisko głoszące całkowitą identyczność tego, co rzeczywiste, z tym, co logiczne, rozumowe. Procesom logicznym przypisuje się tu realność, tj. że realnie istnieją w świecie, stanowiąc jego zasadniczy, najbardziej rzeczywisty element, czy wręcz, że są jedynym tego świata rzeczywistym składnikiem. Zgodnie z tym stanowiskiem wszystko inne w stosunku do tych procesów istnieje pozornie lub wtórnie. Za najbardziej charakterystycznego reprezentanta tego stanowiska uważa się Hegla. Specyficzny panlogizm Leibniza (tj. panlogizm w mniej radykalnej niż Heglowska wersji) wyraża się w przekonaniu, że świat jest harmonijny i logice myślenia odpowiada jego metafizyczna struktura. Filozof nie twierdzi jeszcze, że ta struktura logiczna istnieje bardziej realnie niż wszystko inne. Chodzi mu raczej o to, że między logiką a tym, co i jak jest w świecie, istnieje jakaś zasadnicza odpowiedniość.
Z prawideł logicznych możemy więc wywodzić prawdy metafizyczne i odwrotnie. Jest to założenie, na którym wspiera się cały jego system, a które w drugiej połowie XVII w. było bardzo popularne.
Leibniz wywodzi system metafizyczny z odkryć logicznych następująco:
Ustala, że wszystkie procesy myślowe da się rozłożyć na pewną liczbę podstawowych składników – takich jakby słownych atomów stanowiących niedefiniowalne terminy pierwotne (słowo, zdanie, wniosek, koniunkcjakoniunkcja itp.).
Suma tych cząstek logicznych składa się na całość logiki – logiczne uniwersum.
Świat także składa się z takich niedefiniowalnych i nierozkładalnych cząstek podstawowych.
Powyższe rozumowanie doprowadziło Leibniza do sformułowania pluralistycznej metafizyki, czyli wizji świata radykalnie przeciwstawnej monizmowimonizmowi Spinozy.
Słownik
(łac. coniunctio od con- – współ- i iugare – łączyć) zdanie współrzędnie złożone za pomocą spójnika „i” (np. „Jest zimno i pada deszcz”)
(gr. monos – jedyny) stanowisko metafizyczne sprowadzające całą rzeczywistość do jednej zasady; u Spinozy wszystko jest naturą, która posiada cechy zarówno materii, jak i ducha
(łac. ratio – rozum, rozważanie) kierunek filozoficzny przyznający rozumowi główną bądź wyłączną rolę w procesie poznania
(od gr. pan ‘wszystko’ i logismos ‘rozumowanie’) nazwa utworzona na określenie doktryny Hegla, głoszącej, że aktualna rzeczywistość jest etapem logicznego rozwoju myśli, a poszczególne zjawiska, zdarzenia są koniecznymi momentami rozwoju przyrody i dziejów ludzkich w procesie realizowania się absolutu, w związku z czym to, co rzeczywiste podlega konstruowaniu wyłącznie na podstawie praw rozumu; termin panlogizm został następnie rozszerzony na określenie wszystkich koncepcji racjonalistycznych, zgodnie z którymi rzeczywistość jest stanem zrealizowania rozumu — logosu
(łac. pluralis — mnogi) w ontologii: pogląd głoszący, że istnieje wiele rodzajów substancji lub zasad rzeczywistości. Pogląd ten był głoszony przez Empedoklesa, Anaksagorasa, Leibniza czy egzystencjalistów