Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Graniastosłupy prawidłowe

Potrafisz już obliczać pole powierzchni i objętość graniastosłupów prawidłowychgraniastosłup prawidłowygraniastosłupów prawidłowych.

Przypomnijmy wzory dla podstawowych graniastosłupów prawidłowych:

  • graniastosłup prawidłowy trójkątny:

    V=a234·H
    Pc=2·a234+3·a·H
  • graniastosłup prawidłowy czworokątny:

    V=a2·H
    Pc=2·a2+4·a·H
  • sześcian (szczególny przypadek graniastosłupa prawidłowego czworokątnego):

    V=a3
    Pc=6·a2
  • graniastosłup prawidłowy sześciokątny:

    V=6·a234·H
    Pc=12·a234+6·a·H
Przykład 1

Pan Nowak ma w ogrodzie trzy donice: dwie w kształcie graniastosłupa prawidłowego sześciokątnego o wymiarach wewnętrznych: krawędzi podstawy 24 cm i wysokości 40,5 cm oraz donicę w kształcie graniastosłupa prawidłowego trójkątnego o wymiarach wewnętrznych: krawędzi podstawy 40 cm i wysokości 65 cm. Sprawdzimy, czy trzy opakowania ziemi po 50 l wystarczą, aby napełnić te donice.

Rozwiązanie

R1UlWnXOezAXO

Musimy obliczyć objętość donic. Korzystając ze wzoru

V=a234·H

obliczymy objętość donicy o podstawie trójkąta.

Ponieważ pojemność opakowań z ziemią dana jest w litrach, to zamieniamy jednostki na dm.

Mamy zatem a=4 dmH=6,5 dm.

Czyli V = 16 3 4 6 , 5 = 26 3 45   [ l ] .

Teraz policzymy objętość donic w kształcie graniastosłupa prawidłowego sześciokątnego ze wzoru:

V=6·a234·H

Mamy zatem:

2 V = 12 2 , 4 2 3 4 4 , 05 = 69 , 984 3 121 , 22   [ l ]

Razem mamy około 45 + 121 , 22 = 166 , 22   [ l ] .

A zatem trzy opakowania ziemi po 50 l nie wystarczą do napełnienia tych donic.

Przykład 2

Szklane terrarium ma kształt sześcianu o krawędzi 20 cm z odciętym rogiem, w taki sposób, że z każdej z trzech ścian odcięto trójkąt prostokątny o przyprostokątnych długości 4 cm. Obliczymy, ile szkła potrzeba, aby wykonać takie terrarium. Wynik podamy z dokładnością do 0,1 m2.

Rozwiązanie

Ponieważ z trzech ścian wychodzących z jednego wierzchołka odcięto trójkąt równoramienny prostokątny, to powstanie ściana w kształcie trójkąta równobocznego o krawędzi 42 cm.

Pole tej ściany wynosi:

P = ( 4 2 ) 2 3 4 = 8 3 13 , 86   [ c m 2 ]

R1QAiwHwHpTOB

Pole powierzchni odciętych trójkątów to:

P o = 3 4 4 2 = 24   [ c m 2 ]

Pole sześcianu (bez jednej ściany), to

P s z = 5 20 20 = 2000   [ c m 2 ]

Ostatecznie do wykonania terrarium potrzebujemy

P T 2000 24 + 13 , 86 = 1989 , 86   [ c m 2 ] 0 , 2   [ m 2 ] szkła.

Inne graniastosłupy

Regularne kształty graniastosłupów prawidłowych są bardzo funkcjonalne, jednak w otaczającej nas rzeczywistości możemy spotkać również inne graniastosłupy proste, a bywa również, że i pochyłe.

Przypomnijmy, że objętość graniastosłupa możemy policzyć ze wzoru:

V=Pp·H

gdzie:
Pp – to pole podstawy liczone ze wzoru właściwego dla danego wielokąta,
H – to wysokość graniastosłupa, która w przypadku graniastosłupa prostegograniastosłup prostygraniastosłupa prostego jest równa długości krawędzi bocznej.

Pole powierzchni graniastosłupa policzymy ze wzoru:

Pc=2·Pp+Pb

gdzie:
Pb – jest polem powierzchni bocznej będącego sumą pól poszczególnych ścian bocznych (w przypadku graniastosłupa prostego są to pola prostokątów o bokach będących odpowiednimi krawędziami podstawy i krawędzią boczną, w przypadku graniastosłupa pochyłego są to pola równoległoboków będących ścianami bocznymi).
Przypomnijmy, że aby policzyć pole powierzchni bocznej graniastosłupa prostego wystarczy pomnożyć obwód wielokąta w podstawie przez wysokość graniastosłupawysokość graniastosłupawysokość graniastosłupa.

W przypadkach rzeczywistych szczególną uwagę należy zwrócić na zagadnienia dotyczące obliczania pól, ponieważ bardzo często niektóre ściany graniastosłupa są pomijane – tak jest na przykład w zadaniach, w których budujemy pudełka bez wieczka, akwaria, wazony lub malujemy pomieszczenia.

Przykład 3

Kasia chce podarować swojej mamie drewnianą szkatułkę przyozdobioną techniką decoupage tzn. całą powierzchnię zewnętrzną szkatułki poza spodem chce okleić serwetkami papierowymi z motywami ozdobnymi. Szkatułka ma kształt graniastosłupa prostego sześciokątnego o podstawie jak na rysunku. Kasia wykorzystuje serwetki o wymiarach 33 cm×33 cm. Obliczymy, ile serwetek użyje Kasia, jeżeli do powierzchni ozdabianego przedmiotu należy doliczyć około 10%.

Rozwiązanie

R1BdJID0rQAVk

Sześciokąt w podstawie można podzielić na prostokąt i trapez równoramienny.

Mamy wtedy:

Pp=Ppros+Ptr

Czyli P p = 30 10 + ( 30 + 10 ) 10 2 = 300 + 200 = 500   [ c m 2 ] .

Do obliczenia pola bocznego potrzebujemy jeszcze długości ramienia trapezu. Z danych na rysunku wynika, że będzie to przeciwprostokątna równoramiennego trójkąta prostokątnego i będzie mieć długość 102 cm.

Szkatułka razem z wieczkiem ma wysokość 25 cm.

Czyli P b = 25 ( 3 10 + 2 10 2 + 30 ) 2207   [ c m 2 ] .

A zatem powierzchnia do oklejenia (bez spodu) będzie wynosić w przybliżeniu

500 + 2207 = 2707   [ c m 2 ]

Należy doliczyć do tego jeszcze 10%:

2707 + 270 , 7 = 2977 , 7   [ c m 2 ]

Powierzchnia jednej serwetki to 33 33 = 1089   [ c m 2 ] .

Mamy 2977,7:10892,73.

Czyli Kasia zużyje trzy serwetki do oklejenia szkatułki.

Przykład 4

Betonowy słupek parkingowy ma kształt graniastosłupa pochyłego, którego podstawą jest kwadrat. Dwie ze ścian, które nie są prostokątami, są prostopadłe do podstawy. Kąt nachylenia wysokości słupka do ściany bocznej będącej prostokątem wynosi 8°. Wykorzystując dane na rysunku obliczymy jaka jest masa takiego słupka, jeżeli gęstość betonu, z którego został wykonany wynosi 2222 kgm3.

Rozwiązanie

R11s1vb3pQOEy

Korzystając z funkcji trygonometrycznych kąta ostrego w trójkącie prostokątnym otrzymujemy:

tg8°=54H

Czyli 0,1405=54H, a stąd ostatecznie H 384   [ m m ] .

Obliczymy objętość słupka i wyrazimy ją w m3.

Mamy

V = 300 2 384 = 34560000   [ m m 3 ] = 34560   [ c m 3 ] = 0 , 03456   [ m 3 ]

Korzystamy ze wzoru na gęstość: ρ=mV.

Czyli 2222=m0,03456, a stąd ostatecznie masa słupka wynosi m 76 , 79   [ k g ] .

Przykład 5

Pokój Maćka wygląda jak na rysunku.

RtT463AB1uziE
Źródło: dostępny w internecie: www.unsplash.com, licencja: CC BY 3.0.

Latem jest tam bardzo gorąco, więc Maciek planuje kupić klimatyzator. Moc klimatyzatora wylicza się mnożąc objętość pomieszczenia wyrażoną w metrach sześciennych przez współczynnik  40   W m 3 , gdzie W , to jednostka mocy. Policzymy moc klimatyzatora potrzebnego Maćkowi, wiedząc że długość pokoju to 5 m a wymiary przedstawionej na rysunku ściany są następujące.

R6QIBP8fASzaO

Rozwiązanie

Zauważ, że na pokój Maćka możemy spojrzeć jak na graniastosłup prosty, którego podstawą jest ściana przedstawiona na rysunku wyżej a wysokość H=5 m. Aby obliczyć objętość pokoju musimy policzyć pole sześciokąta z rysunku. Zauważmy, że jest to trapez i prostokąt, więc

P=3·1+4,2·1,52=6,15

Zatem objętość pokoju Maćka to 30 , 75   [ m 3 ] .

Moc klimatyzatora, którego potrzebuje Maciek to

30,75 m3·40 Wm3=1230 W=1,23 kW

Słownik

graniastosłup prosty
graniastosłup prosty

graniastosłup, którego wszystkie ściany boczne są prostokątami

graniastosłup prawidłowy
graniastosłup prawidłowy

graniastosłup prosty, w którego podstawie jest wielokąt foremny

wysokość graniastosłupa
wysokość graniastosłupa

odcinek, którego długość jest równa odległości między płaszczyznami różnych podstaw graniastosłupa