Przeczytaj
Zagadnieniami dotyczącymi przestrzennego zróżnicowania chorób na kuli ziemskiej i objaśnianiem, dlaczego te choroby z różną intensywnością występują w przestrzeni, jak również przestrzennym zróżnicowaniem usług medycznych zajmuje się geografia medyczna.
Zdrowie – według WHOWHO jest to stan dobrego pełnego samopoczucia (dobrostanu) fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie wyłącznie brak choroby lub niedomagania, kalectwa. Na zdrowie mają wpływ m.in.:
czynniki genetyczne,
czynniki środowiskowe, np. warunki klimatyczne (w tym temperatura powietrza, wilgotność powietrza, opady atmosferyczne, nasłonecznienie, wiatr, ciśnienie), zmiany w środowisku naturalnym w skali świata (w tym wzrost średniej rocznej temperatury powietrza), poziom czystości środowiska (w tym powietrza, gleby i wody), dostęp do wody,
czynniki społeczno‑ekonomiczne, np. rozwój urbanizacji, poziom rozwoju społeczno‑gospodarczego, mobilność społeczeństwa, dostęp do służby zdrowia, urządzeń sanitarnych i środków higieny oraz warunki życia,
szeroko rozumiany styl życia, np. sposób odżywiania (w tym kaloryczność, ilość i jakość posiłków), tryb życia, aktywność fizyczna, korzystanie z używek.
Wymień przyczyny występowania chorób w krajach wysoko i słabo rozwiniętych gospodarczo.
Rozmieszczenie i szerszą charakterystykę głównych chorób na świecie przedstawiono na grafice interaktywnej.
Postęp technologiczny i cywilizacyjny na świecie prowadzi do coraz skuteczniejszych metod walki z chorobami zagrażającymi człowiekowi. Efektywne ich zwalczanie uwarunkowane jest poznaniem zróżnicowania przestrzennego tych chorób, określeniem zagrożenia epidemicznego i diagnozą ich przyczyn. Czynniki te, jak również współpraca międzynarodowa, doprowadziła do zmniejszenia ryzyka występowania wielu chorób zakaźnych i pasożytniczych w krajach wysoko rozwiniętych. Stanowią one jednak bardzo poważne zagrożenie w krajach słabo rozwiniętych.
Epidemia a pandemia
Epidemię określa się jako pojawienie się na danym obszarze równocześnie (lub w krótkich odstępach czasu) dużej liczby zachorowań na określoną chorobę (najczęściej zakaźną). Natomiast pandemia jest epidemią, która obejmuje bardzo duże obszary (m.in. kontynenty), np.:
– pandemia dżumy (czarnej śmierci) w Europie w XIV w.,
– pandemia ospy w latach 1520–1979,
– pandemia cholery w latach 1899–1923,
– pandemia grypy hiszpanki w latach 1918–1919,
– pandemia grypy azjatyckiej w 1957 r.,
– pandemia grypy Hongkong w 1968 r.,
– pandemia AIDS od lat 70. XX w.,
– pandemia grypy A/H1N1 (świńskiej grypy) w latach 2009–2010,
– pandemia COVID‑19 w 2020 r.
Z kolei z pojęciem endemii mamy do czynienia, kiedy mówimy o chorobach mających zasięg uwarunkowany czynnikami lokalnymi i występującymi w danym kraju lub regionie. Na przykład krajami endemicznymi w czasie rozprzestrzeniania się gorączki krwotocznej wywołanej przez wirus Ebola w latach 2014‑2016 były kraje Afryki Zachodniej: Gwinea, Sierra Leone oraz Liberia, choć przypadki tej choroby odnotowano także w innych państwach, ale na mniejszą skalę i związane one były z mobilnością ludności.
Korzystając z dostępnych źródeł, ustal liczbę ofiar powyższych pandemii, a także prześledź przebieg ich zasięgu. Wyjaśnij przyczyny zaobserwowanych różnic.
Korzystając z dostępnych źródeł, ustal liczbę ofiar powyższych pandemii, a także zapoznaj się z przebiegiem ich zasięgu. Wyjaśnij przyczyny tych różnic.
Główne przyczyny zgonów
Według danych WHO co roku na świecie umiera ok. 57 mln ludzi. Na poniższych wykresach przedstawiono dane dotyczące przyczyn zgonów na świecie oraz porównano wyniki dla krajów wysoko rozwiniętych i krajów Afryki Subsaharyjskiej. Główną przyczyną zgonów na świecie są choroby układu krążenia, nowotwory i choroby układu oddechowego.
Wyjaśnij zróżnicowanie głównych przyczyn zgonów na świecie oraz ich zależność od poziomu rozwoju gospodarczego.
Zapoznaj się z poniższym tekstem, a następnie wyjaśnij przyczyny i skutki zróżnicowania struktury zgonów według grup wiekowych w krajach o różnym poziomie rozwoju gospodarczego.
W skali świata najwięcej zgonów w 2017 r. odnotowano wśród ludzi w wieku 70 lat i więcej (48,6%). Co czwarty zgon nastąpił u osób w grupie wiekowej 50–69 lat. Natomiast co dziesiąty zgon dotyczył dzieci w wieku do 5. roku życia. W krajach wysoko rozwiniętych niemal 3/4 zgonów odnotowano wśród ludzi w wieku 70 lat i więcej. Co piąty zgon nastąpił u osób w grupie wiekowej 50–69 lat. Zgony dzieci w wieku do 5. roku życia stanowiły 0,6% wszystkich zgonów w krajach wysoko rozwiniętych. Natomiast wśród zgonów w krajach Afryki Subsaharyjskiej największy odsetek stanowią zgony dzieci do 5. roku życia (około 37%).
Indeks górny Źródło: opracowanie na podstawie danych https://ourworldindata.org/causes‑of‑death. Indeks górny koniecŹródło: opracowanie na podstawie danych https://ourworldindata.org/causes‑of‑death.
Skutki występowania chorób
Wymień kilka innych niż poniższe skutków występowania chorób.
Profilaktyka i zwalczanie chorób
Ograniczenie i wyeliminowanie wielu chorób zakaźnych nastąpiło w wyniku wynalezienia antybiotyków oraz szczepionek, a także poprawy warunków życia. Szczepienia wykonywane są w wielu regionach świata i dotyczą głównie chorób zakaźnych (m.in. przeciwko: gruźlicy, odrze, śwince i różyczce, tężcowi, błonicy i krztuścowi). Prowadzi się także różnego rodzaju akcje edukacyjne mające na celu ograniczenie rozprzestrzeniania się różnych chorób. Szczególnie ważne są one w Afryce, gdzie dużym problemem jest AIDS. Coraz chętniej, szczególnie w krajach wysoko rozwiniętych, promuje się także zdrowy styl życia, właściwy sposób odżywiania i rezygnację z używek, np. alkoholu, papierosów, narkotyków, dopalaczy. Natomiast w krajach słabo rozwiniętych środki finansowe nie są przeznaczane na profilaktykę, lecz na leczenie chorób.
Turyści wybierający się do Afryki Środkowej, chcąc uniknąć zarażenia chorobami tropikalnymi, powinni m.in.:
wykonać szczepienia ochronne,
unikać przenoszących choroby komarów poprzez zakrywanie skóry, stosowanie płynów odstraszających te insekty i nocowanie pod moskitierą,
spożywać przegotowaną lub butelkowaną wodę oraz pokarmy znanego pochodzenia, najlepiej przetworzone, by zabezpieczyć się przed zarażeniem chorobami układu pokarmowego.
W celu zapobiegania rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych (głównie w Afryce) różne organizacje podejmują szereg działań, np. dostarczają tam żywność i wodę pitną, zaopatrują tamtejszą ludność w leki oraz udzielają pomocy w postaci oddelegowania na te tereny personelu medycznego.
Słownik
choroba pasożytnicza występująca w krajach słabo rozwiniętych, głównie u ludzi pracujących na polach ryżowych, w kanałach nawadniających i u rybaków (w miejscach bytowania pasożytów); powoduje osłabienie, anemię, spadek odporności, choroby nerek, a w efekcie również śmierć
choroba będąca efektem długotrwałego niedożywienia, atakująca głównie małe dzieci; prowadzi do niedowagi, wycieńczenia organizmu, zaniku mięśni, pomarszczenia skóry i śmierci
drakunkuloza, choroba pasożytnicza, którą najczęściej można się zarazić, pijąc skażoną wodę z larwami tego pasożyta; powoduje zmiany skórne na nogach i stany zapalne; występuje głównie w krajach słabo rozwiniętych, u ludzi pracujących w kontakcie z wodą; w wyniku zranienia larwy robaka przedostają się do organizmu
onchocerkoza, choroba pasożytnicza występująca głównie w Afryce Zachodniej, którą roznoszą małe muszki żyjące blisko rzek; może prowadzić nawet do utraty wzroku
ang. World Health Organization, Światowa Organizacja Zdrowia – organizacja o zasięgu globalnym, która koordynuje działania zmierzające do poprawy stanu zdrowia ludności