Przeczytaj
Kształt współczesnej rodziny to efekt zmian społecznych w takich sferach, jak obyczaje, szeroko rozumiana kultura, ład prawny i porządek instytucjonalny. Równolegle do tych zmian przekształceniom podlega ludzka świadomość, sposoby wartościowania rzeczywistości i sens, jaki nadajemy różnym wymiarom rzeczywistości społecznej, w tym życiu rodzinnemu.
Zawieranie związków małżeńskich
Kojarzenie związków i współczesna rzeczywistość rodzinna w Polsce są konsekwencją procesów zachodzących w społeczeństwach rynkowych oraz zmian kulturowych, jakie obserwuje się w krajach należących do cywilizacji zachodnioeuropejskiej. W wyniku tych przemian rzeczywistość małżeńskąmałżeńską, rodzinną definiuje – jak to nazywa jeden z socjologów – nowy porządek sentymentalny.
Socjologia rodziny. Ewolucja, historia, zróżnicowanieNowy porządek sentymentalny wziął się z trzech procesów separacji. Najpierw seks odseparował się od małżeństwa, potem od małżeństwa odłączyło się rodzenie dzieci, a na końcu małżeństwo odkleiło się od rodziny. Żeby uprawiać seks, nie trzeba brać ślubu. Kiedy weźmie się ślub, to niekoniecznie po to, by mieć dzieci. Małżeństwo zaś niekoniecznie jest dziś wstępem do zbudowania rodziny.
Źródło: Tomasz Szlendak, Socjologia rodziny. Ewolucja, historia, zróżnicowanie, Warszawa 2010, s. 403.
Oto czynniki, które przyczyniły się do tego stanu rzeczy:
Chłopcy (uczniowie ostatnich klas szkół średnich)
- 1. zestaw danych:
- Rok: 1988
- Tak – dość regularnie: 8
- Tak – od czasu do czasu: 26
- Nie – ale miałem już pierwszy stosunek: 10
- Nie – nigdy nie miałem stosunku seksualnego: 34
- Odmowa odpowiedzi: 22
- 2. zestaw danych:
- Rok: 1994
- Tak – dość regularnie: 14
- Tak – od czasu do czasu: 31
- Nie – ale miałem już pierwszy stosunek: 13
- Nie – nigdy nie miałem stosunku seksualnego: 27
- Odmowa odpowiedzi: 14
- 3. zestaw danych:
- Rok: 1996
- Tak – dość regularnie: 12
- Tak – od czasu do czasu: 29
- Nie – ale miałem już pierwszy stosunek: 11
- Nie – nigdy nie miałem stosunku seksualnego: 32
- Odmowa odpowiedzi: 16
- 4. zestaw danych:
- Rok: 1998
- Tak – dość regularnie: 14
- Tak – od czasu do czasu: 29
- Nie – ale miałem już pierwszy stosunek: 11
- Nie – nigdy nie miałem stosunku seksualnego: 27
- Odmowa odpowiedzi: 20
Oprac. na podst. CBOS, Młodzież o życiu seksualnym. Komunikat z badań 1999 r., cbos.pl.
Dziewczęta (uczennice ostatnich klas szkół średnich)
- 1. zestaw danych:
- Rok: 1988
- Tak – dość regularnie: 2
- Tak – od czasu do czasu: 7
- Nie – ale miałem już pierwszy stosunek: 4
- Nie – nigdy nie miałem stosunku seksualnego: 69
- Odmowa odpowiedzi: 18
- 2. zestaw danych:
- Rok: 1994
- Tak – dość regularnie: 8
- Tak – od czasu do czasu: 14
- Nie – ale miałem już pierwszy stosunek: 8
- Nie – nigdy nie miałem stosunku seksualnego: 55
- Odmowa odpowiedzi: 15
- 3. zestaw danych:
- Rok: 1996
- Tak – dość regularnie: 10
- Tak – od czasu do czasu: 17
- Nie – ale miałem już pierwszy stosunek: 8
- Nie – nigdy nie miałem stosunku seksualnego: 54
- Odmowa odpowiedzi: 11
- 4. zestaw danych:
- Rok: 1998
- Tak – dość regularnie: 13
- Tak – od czasu do czasu: 16
- Nie – ale miałem już pierwszy stosunek: 9
- Nie – nigdy nie miałem stosunku seksualnego: 50
- Odmowa odpowiedzi: 11
Oprac. na podst. CBOS, Młodzież o życiu seksualnym. Komunikat z badań 1999 r., cbos.pl.
Przeanalizuj dane w tabelach. Sprawdź, jaki odsetek twoich rówieśników obojga płci udzielił poszczególnych odpowiedzi. Czy widzisz w tych danych zachodzący proces zmiany? Czy jest on wynikiem, czy przyczyną przemian obyczajowych w społeczeństwie?
Dzieci w rodzinie
Dominującym modelem współczesnej rodziny jest model 2+2. To nie znaczy, że nie zdarzają się rodziny wielodzietne. O ile jednak w dawnych rodzinach patriarchalnych regułą była duża liczba dzieci, o tyle obecnie jest to rzadkość. Wpływa to oczywiście na jakość i liczbę relacji pokoleniowych i międzypokoleniowych, jakie są udziałem dzieci. Jednak oddziałują na to również inne zjawiska, na przykład rozwody, rodzicielstwo pojedyncze i pojawianie się rodzin rekonstruowanych. Liczba dzieci w rodzinie i ich sytuacja są też determinowane przemianami obyczajowymi.
Typy rodzin występujących współcześnie w Polsce
Słownik
(z łac. com – wespół oraz habitare – mieszkać) współzamieszkiwanie partnerów bez zawarcia formalnego związku małżeńskiego w sposób zdefiniowany przez konkretną społeczność; liczba osób i ich płeć to kwestie wtórne; jeśli pojawią się dzieci, wtedy mamy rodzinę, brak dzieci oznacza pozostawanie w związku partnerskim
(z łac. com – wespół oraz cubare – leżeć); stabilny związek między partnerami; liczba osób, ich płci i wspólnego zamieszkania lub/i prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego jest z socjologicznego punktu widzenia problemem wtórnym; może oznaczać związek pomiędzy partnerami, z których jedno lub oboje pozostają w formalnych związkach małżeńskich, lub też osób w danym momencie niezwiązanych małżeństwem, osób wolnych
kulturowo uznany (najczęściej religijnie, prawnie) związek pomiędzy dwoma osobami, ustalający ich wzajemne prawa i obowiązki wobec siebie, definiujący relacje pomiędzy nimi i ich dziećmi oraz rodzinami pochodzenia małżonków
związek kobiety z co najmniej dwoma mężczyznami
związek, w którym po jednej stronie występuje więcej niż jedna osoba
związek jednego mężczyzny z co najmniej dwoma kobietami
struktura tworzona przez dorosłe osoby spokrewnione i spowinowacone oraz ich dzieci; jednym typem jest rodzina powstała w wyniku wspólnego zamieszkiwania rodzin założonych przez ich dzieci z rodziną rodziców
związek co najmniej dwu kobiet z co najmniej dwoma mężczyznami, inaczej małżeństwo multilateralne
liczba urodzonych dzieci w przeliczeniu na jedną kobietę w wieku rozrodczym (15–49 lat); przyjmuje się, iż wartości między 2, 10 a 2, 15 zapewniają prostą zastępowalność pokoleń