Demokracja – definicja

Termin demokracjademokracjademokracja znany jest od starożytności i oznacza dosłownie rządy ludu (z gr. dḗmos – lud, krátos – władza).

Współcześnie używamy go w czterech znaczeniach.

Encyklopedia PWN: demokracja
  1. władza ludu, narodu, społeczeństwa;

  2. forma ustroju politycznego państwa, w którym uznaje się wolę większości obywateli jako źródło władzy i przyznaje się im prawa i wolności polityczne gwarantujące sprawowanie tej władzy;

  3. synonim samych praw i wolności politycznych, których podstawą jest równość obywateli wobec prawa oraz równość ich szans i możliwości;

  4. ustrój społeczno‑gospodarczy zapewniający powszechny i równy udział obywateli we własności i zarządzaniu narodowym majątkiem produkcyjnym, dostęp do dóbr kultury, oświaty i ochrony zdrowia; jest to tzw. demokracja społeczna i ekonomiczna, na której znaczenie kładą nacisk różne odmiany ruchów i ideologii lewicowych, np. socjalistyczne.

2 Źródło: Encyklopedia PWN: demokracja, dostępny w internecie: encyklopedia.pwn.pl [dostęp 27.05.2020 r.].

W doktrynie nauk politycznych wyróżnia się demokracje:

  • skonsolidowane/pełne – demokracja została wprowadzona stosunkowo dawno oraz wytrzymała próbę czasu;

  • nieskonsolidowane/ułomne – demokracja została wprowadzone stosunkowo niedawno, a wartości z nią związane jeszcze nie zostały wystarczająco utrwalone.

Z kolei The Economist nazywa demokracje w krajach, w których nie są one pełne, demokracjami wadliwymi, hybrydowymi lub zalicza je do reżimów autorytarnych (patrz: Indeks demokracji). Szczególnie widocznie jest to w państwach nazywających się demokratycznymi, ale mających cechy państw autorytarnych i totalitarnych (np. Koreańska Republika Ludowo‑Demokratyczna). W tych państwach jednak trudno mówić o demokracji.

Zagrożenia dla współczesnej demokracji

R1JO8xLnSBp2D1
Mapa myśli. Lista elementów: Nazwa kategorii: demokracja Elementy należące do kategorii demokracja Nazwa kategorii: zagrożenia demokracji Elementy należące do kategorii zagrożenia demokracji Nazwa kategorii: patologie [br]życia [br]publicznego Elementy należące do kategorii patologie [br]życia [br]publicznego Nazwa kategorii: nepotyzm Nazwa kategorii: klientelizm Nazwa kategorii: korupcja Nazwa kategorii: nadużywanie [br]władzy Nazwa kategorii: partykularyzmKoniec elementów należących do kategorii patologie [br]życia [br]publicznego Nazwa kategorii: niewykształcone [br]społeczeństwo Nazwa kategorii: populizm Nazwa kategorii: problemy [br]społeczno-gospodarczeElementy należące do kategorii problemy [br]społeczno-gospodarczeNazwa kategorii: konflikty [br]narodowościowe, [br]etniczne, religijne, [br]społeczneNazwa kategorii: kryzysy [br]ekonomiczne, [br]niewydolność [br]gospodarcza Koniec elementów należących do kategorii problemy [br]społeczno-gospodarczeKoniec elementów należących do kategorii zagrożenia demokracji Nazwa kategorii: zagrożenia, [br]które przynosi demokracja Elementy należące do kategorii zagrożenia, [br]które przynosi demokracja Nazwa kategorii: oligarchizacjaNazwa kategorii: wyalienowanie się elitNazwa kategorii: bierność obywateli Elementy należące do kategorii bierność obywateli Nazwa kategorii: brak [br]zainteresowania [br]polityką lub brak [br]poczucia wpływu [br]na decyzje [br]rządzącychKoniec elementów należących do kategorii bierność obywateli }Nazwa kategorii: pozorna [br]reprezentatywnośćElementy należące do kategorii pozorna [br]reprezentatywnośćNazwa kategorii: przy niskiej [br]frekwencji [br]nawet wysoki wynik [br]w wyborach partii [br]zwycięskiej sprawia, że nie [br]reprezentuje ona [br]większości[br] społeczeństwaKoniec elementów należących do kategorii pozorna [br]reprezentatywnośćKoniec elementów należących do kategorii zagrożenia, [br]które przynosi demokracjaKoniec elementów należących do kategorii demokracja
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Kolejnym zagrożeniem dla demokracji jest populizmpopulizmpopulizm. Polega on na składaniu wyborcom obietnic, które są w społeczeństwie popularne, ale niekoniecznie możliwe do zrealizowania. Celem populizmu jest najczęściej zdyskredytowanie działań przeciwników politycznych.

Czym charakteryzuje się populizm?

  • Stosuje się w nim demagogię.

  • Ma trafiać do osób niezadowolonych z obecnej sytuacji w danym państwie.

  • Jest skierowany zazwyczaj do „ludu” (osób gorzej sytuowanych w społeczeństwie).

  • Opiera się na charyzmie przywódcy danego ugrupowania politycznego.

  • Nie ma barw prawicowych ani lewicowych.

Indeks demokracji

The Economist Intelligence Unit publikuje od 2007 r. raport pt. Indeks demokracji.

Według tego indeksu każde państwo jest oceniane według 60 wskaźników pogrupowanych w pięć kategorii:

  1. proces wyborczy i pluralizm polityczny;

  2. administracja i jej funkcjonowanie;

  3. partycypacja polityczna;

  4. kultura polityczna;

  5. swobody obywatelskie.

W każdym z tych punktów państwo może uzyskać od 0 do 10 pkt, gdzie 0 to ocena najgorsza, 10 – ocena najwyższa. Następnie z ocen wyciąga się średnią ważoną dla danego państwa i umieszcza państwo w rankingu. Ponadto zalicza się dane państwo do jednej z kategorii:

  • reżim autorytarny – 0 do 3,99 pkt;

  • system hybrydowy – od 4,00 do 5,99 pkt;

  • demokracja wadliwa – 6,00 do 7,99 pkt;

  • demokracja pełna – 8,00 do 10,00 pkt.

W przypadku Polski poziom wskaźnika kształtował się w kolejnych latach następująco:

rok

wartość wskaźnika

zmiana

ranking (lokata)

klasyfikacja

2006

7,30

46

demokracja wadliwa

2008

7,30

0,00

45

demokracja wadliwa

2010

7,05

- 0,25

48

demokracja wadliwa

2011

7,12

+ 0,07

45

demokracja wadliwa

2012

7,12

0,00

44

demokracja wadliwa

2013

7,12

0,00

44

demokracja wadliwa

2014

7,47

+ 0,35

40

demokracja wadliwa

2015

7,09

- 0,38

48

demokracja wadliwa

2016

6,83

- 0,26

52

demokracja wadliwa

2017

6,67

- 0,16

53

demokracja wadliwa

2018

6,67

0,00

54

demokracja wadliwa

2019

6,62

- 0,05

57

demokracja wadliwa

3 Źródło: Wskaźnik demokracji w Polsce, dostępny w internecie: pl.wikipedia.org [dostęp 27.05.2020 r.].

R16wdu544wem41
Mapa świata, Wskaźnik demokracji, dane z 2018 r.. na której zaznaczone są: Poziom demokracji: 0–1.99; Elementy: Republika Środkowoafrykańska (wartość: 1.52), Czad (wartość: 1.61), Demokratyczna Republika Konga (wartość: 1.49), Gwinea Równikowa (wartość: 1.92), Gwinea Bissau (wartość: 1.98), Korea Północna (wartość: 1.08), Arabia Saudyjska (wartość: 1.93), Syria (wartość: 1.43), Tadżykistan (wartość: 1.93), Turkmenistan (wartość: 1.72), Jemen (wartość: 1.95)2–2.99; Elementy: Afganistan (wartość: 2.97), Azerbejdżan (wartość: 2.65), Bahrajn (wartość: 2.71), Burundi (wartość: 2.33), Dżibuti (wartość: 2.87), Erytrea (wartość: 2.37), Iran (wartość: 2.45), Kazachstan (wartość: 2.94), Laos (wartość: 2.37), Libia (wartość: 2.19), Rosja (wartość: 2.94), Sudan (wartość: 2.15), Zjednoczone Emiraty Arabskie (wartość: 2.76), Uzbekistan (wartość: 2.01)3–3.99; Elementy: Algieria (wartość: 3.50), Angola (wartość: 3.62), Białoruś (wartość: 3.13), Kambodża (wartość: 3.59), Kamerun (wartość: 3.28), Chiny (wartość: 3.32), Komory (wartość: 3.71), Kongo (wartość: 3.31), Kuba (wartość: 3.00), Egipt (wartość: 3.36), Etiopia (wartość: 3.35), Gabon (wartość: 3.61), Gwinea (wartość: 3.14), Jordania (wartość: 3.93), Kuwejt (wartość: 3.85), Mauretania (wartość: 3.82), Mozambik (wartość: 3.85), Mjanmar (wartość: 3.83), Nikaragua (wartość: 3.63), Niger (wartość: 3.76), Oman (wartość: 3.04), Katar (wartość: 3.19), Rwanda (wartość: 3.35), Suazi (wartość: 3.03), Togo (wartość: 3.10), Wenezuela (wartość: 3.16), Wietnam (wartość: 3.08), Zimbabwe (wartość: 3.16)4–4.99; Elementy: Armenia (wartość: 4.79), Bośnia i Hercegowina (wartość: 4.98), Burkina Faso (wartość: 4.75), Wybrzeże Kości Słoniowej (wartość: 4.15), Gambia (wartość: 4.31), Haiti (wartość: 4.91), Irak (wartość: 4.06), Liban (wartość: 4.63), Maroko (wartość: 4.99), Nigeria (wartość: 4.44), Pakistan (wartość: 4.17), Palestyna (wartość: 4.39), Sierra Leone (wartość: 4.66), Tajlandia (wartość: 4.63), Turcja (wartość: 4.37)5–5.99; Elementy: Albania (wartość: 5.98), Bangladesz (wartość: 5.57), Benin (wartość: 5.74), Bhutan (wartość: 5.30), Boliwia (wartość: 5.70), Salwador (wartość: 5.96), Fidżi (wartość: 5.85), Gruzja (wartość: 5.50), Gwatemala (wartość: 5.60), Honduras (wartość: 5.63), Kenia (wartość: 5.11), Kirgistan (wartość: 5.11), Liberia (wartość: 5.35), Macedonia Północna (wartość: 5.87), Madagaskar (wartość: 5.22), Malawi (wartość: 5.49), Mali (wartość: 5.41), Mołdawia (wartość: 5.85), Czarnogóra (wartość: 5.74), Nepal (wartość: 5.18), Tanzania (wartość: 5.41), Uganda (wartość: 5.20), Ukraina (wartość: 5.69), Zambia (wartość: 5.61)6–6.99; Elementy: Brazylia (wartość: 6.97), Kolumbia (wartość: 6.96), Chorwacja (wartość: 6.57), Dominikana (wartość: 6.54), Ekwador (wartość: 6.27), Ghana (wartość: 6.63), Gujana (wartość: 6.67), Węgry (wartość: 6.63), Indonezja (wartość: 6.39), Lesotho (wartość: 6.64), Malezja (wartość: 6.88), Meksyk (wartość: 6.19), Mongolia (wartość: 6.50), Namibia (wartość: 6.25), Papua-Nowa Gwinea (wartość: 6.03), Paragwaj (wartość: 6.24), Peru (wartość: 6.60), Filipiny (wartość: 6.71), Polska (wartość: 6.67), Rumunia (wartość: 6.38), Senegal (wartość: 6.15), Serbia (wartość: 6.41), Singapur (wartość: 6.38), Sri Lanka (wartość: 6.19), Surinam (wartość: 6.98), Tunezja (wartość: 6.41)7–7.99; Elementy: Argentyna (wartość: 7.02), Belgia (wartość: 7.78), Botswana (wartość: 7.81), Bułgaria (wartość: 7.03), Republika Zielonego Przylądka (wartość: 7.88), Chile (wartość: 7.97), Cypr (wartość: 7.59), Czechy (wartość: 7.69), Estonia (wartość: 7.97), Francja (wartość: 7.80), Grecja (wartość: 7.29), Indie (wartość: 7.23), Izrael (wartość: 7.79), Włochy (wartość: 7.71), Jamajka (wartość: 7.02), Japonia (wartość: 7.99), Łotwa (wartość: 7.38), Litwa (wartość: 7.50), Panama (wartość: 7.05), Portugalia (wartość: 7.84), Słowacja (wartość: 7.10), Słowenia (wartość: 7.50), Republika Południowej Afryki (wartość: 7.24), Tajwan (wartość: 7.73), Timor Wschodni (wartość: 7.19), Trynidad i Tobago (wartość: 7.16), Stany Zjednoczone Ameryki (wartość: 7.96)8–8.99; Elementy: Austria (wartość: 8.29), Kostaryka (wartość: 8.13), Niemcy (wartość: 8.68), Luksemburg (wartość: 8.81), Malta (wartość: 8.21), Mauritius (wartość: 8.22), Holandia (wartość: 8.89), Korea Południowa (wartość: 8.00), Hiszpania (wartość: 8.08), Wielka Brytania (wartość: 8.53), Urugwaj (wartość: 8.38)9–10; Elementy: Australia (wartość: 9.09), Kanada (wartość: 9.15), Dania (wartość: 9.22), Finlandia (wartość: 9.14), Islandia (wartość: 9.58), Irlandia (wartość: 9.15), Nowa Zelandia (wartość: 9.26), Norwegia (wartość: 9.87), Szwecja (wartość: 9.39), Szwajcaria (wartość: 9.03)
Oprac. na podst. „The Economist”.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Słownik

demokracja
demokracja

(z gr. dḗmos – lud, krátos – władza); pojęcie najczęściej rozumiane jako forma ustroju politycznego państwa, w którym wola większości obywateli jest źródłem władzy, a obywatele posiadają prawa i wolności polityczne gwarantujące sprawowanie tej władzy

klientelizm
klientelizm

opieka nad osobą lub grupą osób w zamian za poparcie polityczne i lojalność

korupcja
korupcja

oferowanie lub przyjmowanie korzyści osobistej, majątkowej lub innej w zamian za podjęcie lub zaniechanie działań przez osobę sprawującą funkcję publiczną

nadużycie władzy
nadużycie władzy

przekroczenie uprawnień przez osobę sprawującą funkcję publiczną, tak że podejmuje działania na szkodę interesu publicznego

partykularyzm
partykularyzm

dbanie wyłącznie o interesy konkretnej grupy społecznej lub regionu przez przedstawicieli władzy

nepotyzm
nepotyzm

obsadzenie krewnymi i przyjaciółmi intratnych stanowisk przez osobę sprawującą władzę

populizm
populizm

składanie wyborcom obietnic, które są w społeczeństwie popularne, ale niekoniecznie jest możliwość ich realizacji

oligarchizacja
oligarchizacja

podział w społeczeństwie na tych, którzy sprawują władzę, i „resztę”, która władzy podlega