Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
RQQ6imGGbWOOE1
Polski sklep w centrum Dublina. Czy zdarza ci się czasem spotkać w Polsce sklepy spożywcze prowadzone przez imigrantów lub przedstawicieli mniejszości etnicznych?
Źródło: -acediscovery, licencja: CC BY-SA 4.0.

Klasyczna koncepcja akulturacjiakulturacjaakulturacji Johna Berry'ego zakłada, że jest to dwustronny proces zmian kulturowych i psychologicznych, które zachodzą w wyniku kontaktu między grupami kulturowymi. Mogą to być na przykład Turcy i większość niemiecka za naszą zachodnią granicą czy Polacy i Anglicy w Wielkiej Brytanii. Akulturacja to przystosowanie, czyli stopniowe nabywanie wzorców zachowań charakterystycznych dla otaczającej jednostkę kultury, i wyzbycie się własnych.

Na poziomie grupy/narodu akulturacja polega na zmianach w strukturach społecznych i instytucjach państwa oraz praktykach kulturowych. Na poziomie indywidualnym polega na zmianach zachowań człowieka. John Berry wyróżnia cztery strategie akulturacji: marginalizację, separację, asymilację i integrację.

Marginalizacja

Oznacza odcięcie się i nieuczestniczenie ani w kulturze pochodzenia, ani w głównym nurcie kultury przyjmującej. Imigranci są włączani wybiórczo w te obszary, w których są potrzebni, np. na rynku pracy. Polityka taka była prowadzona na przykład w RFN wobec imigrantów zarobkowych (gł. Turków), którym nie przyznawano obywatelstwa i wynikających z niego praw umożliwiających partycypację w życiu publicznym, a jedynie pozwolenie na pobyt czasowy i pracę. W konsekwencji doszło do dyskryminacji i marginalizacji tych grup imigrantów.

Separacja

R1EgmeVIdaR6O1
Większość murów stawiana jest na granicach państwowych. Jednak na przykład w Belfaście w Irlandii Północnej mur oddziela dzielnice zamieszkane przez protestantów od dzielnic katolickich (irlandzkich). Jak myślisz, dlaczego zbudowano ten mur?
Źródło: Laurence's travels, licencja: CC BY-SA 2.0.

Oznacza brak uczestnictwa w kulturze przyjmującej i funkcjonowanie w środowisku kultury pochodzenia. Obecnie żadne państwo w Europie nie może sobie pozwolić na prowadzenie jawnej polityki separacyjnej, ale podziały przestrzenne nie są rzadkie, np. w Republice Czeskiej istnieją izolowane osiedla romskie, na przedmieściach miast francuskich są blokowiska zamieszkane wyłącznie przez kolejne pokolenia imigrantów z Afryki Północnej. Separatyzm jest postawą wśród mniejszości narodowych bądź etnicznych, które dążą do usamodzielnienia, np. Basków w Hiszpanii.

Asymilacja

AsymilacjaasymilacjaAsymilacja to uczestnictwo w kulturze przyjmującej i wyzbycie się dotychczasowej tożsamości kulturowej. Przebiega ona zarówno na płaszczyźnie społecznej, jak i psychicznej, co sprawia, że zmienia się nawet sposób myślenia osoby zasymilowanej.

Asymilacja mniejszości była niegdyś polityką powszechną. Wiązała się z podbojem, realizacją misji cywilizacyjnej lub chrystianizacją. Szlachta Rusi czy Litwy przyjmowała za własny język polski, przejmując także polski tryb życia. Asymilacyjna była też polityka Australii wobec Aborygenów od połowy XIX wieku, polegająca na przymusowym odbieraniu dzieci i wychowywaniu ich w placówkach prowadzonych przez Kościół.

Obecnie zgodnie z art. 5 pkt 2 Konwencji ramowej o ochronie mniejszości narodowych, podpisanej przez większość państw w Europie, taka praktyka jest zakazana: (...) Strony powstrzymają się od działań lub praktyk mających na celu asymilację osób należących do mniejszości narodowych wbrew ich woli i będą chronić te osoby przed jakimkolwiek działaniem mającym na celu taką asymilację.

R858FTNIXdytX1
Mapa, na której zaznaczone są:
  • Turcja
  • Francja
Kolorem niebieskim zaznaczono kraje, które nie przyjęły europejskiej Konwencji ramowej o ochronie praw mniejszości, zakazującej przymusowej integracji. Jak myślisz, dlaczego?

W niektórych krajach asymilacja nie jest prowadzona w sposób celowy i bezpośredni, jednak proces ten odbywa się m.in. poprzez media. Powoduje to też do drastyczne zmniejszanie się liczby osób posługujących się danym językiem mniejszościowym. Najbardziej zagrożone wymarciem są języki, którymi posługuje się niewiele osób.

W Polsce też istnieje język, który jest zagrożony wymarciem – Wymysou. Posługują się nim mieszkańcy Wilamowic spod Bielska‑Białej - potomkowie szkockich, holenderskich i niemieckich osadników, którzy przybyli na te tereny w XIII wieku. Dziś wilamowskim, który uważany jest nie za język, a za etnolekt, posługuje się około 70 osób.

RfzUoNX6t8Q7N
Tablica powitalna w Wilamowicach. Czy znasz inne miejsca w Polsce, w których tablice powitalne zapisano w języku mniejszości?
Źródło: Ethefor, licencja: CC BY 3.0.

Integracja

Jest pojęciem wieloznacznym i wieloaspektowym. Oznacza chęć przejęcia obcej kultury (kraju przyjmującego), z jednoczesnym zachowaniem swojej własnej, oraz otwartość i udział w życiu społeczeństwa przyjmującego. Jest to obecnie najbardziej pożądany wariant akulturacji. Wiele krajów organizuje programy mające na celu pomoc emigrantom w nabywaniu nowych kompetencji społecznych, przy jednoczesnym zachowaniu ich kulturowej odrębności i tożsamości. Duże środki na takie programy przeznaczone są zarówno na poziomie krajowym, jak i europejskim.

Sztandarowym przykładem w Polsce jest program integracjiintegracja kulturowaintegracji społeczności romskiej, prowadzony na poziomie krajowym od 2004 roku. Budżet programu na lata 2014–2020 wynosi 74,58 mln zł.

bg‑azure

W zależności od tego, jaką strategię wobec państwa przyjmującego przyjmie osoba należąca do mniejszości etnicznych lub imigrantów, mówić możemy o określonym typie zmian.

Czy chcesz zachować dotychczasową tożsamość kulturową?

Czy chcesz włączyć w swój system wartości nowej kultury?

Tak

Nie

Tak

Integracja

Asymilacja

Nie

Separacja 

Marginalizacja 

Słownik

akulturacja
akulturacja

przyjmowanie wzorców kulturowych przez jednostkę

asymilacja
asymilacja

przystosowanie się do życia w obcej grupie przez przejęcie jej kultury i przyswojenie sobie cech właściwych tej grupie

integracja kulturowa
integracja kulturowa

stan lub proces polegający na zespalaniu w funkcjonalną całość poszczególnych cech i elementów jednej kultury lub kilku kultur (oprac. na podst. K. Olechnicki, P. Załęcki, Słownik socjologiczny, Toruń 2002, s. 85)