Chociaż klasyfikacji receptorów jest kilka, to najpowszechniej przyjęta, zaproponowana przez Charlesa Scotta Sherringtona (angielskiego lekarza, fizjologa i laureata Nagrody Nobla), uwzględnia różnice w lokalizacji receptora oraz źródło działającego na niego bodźca.

Biorąc pod uwagę oba wymienione kryteria, wśród receptorów wyróżniamy:

Drugi podział receptorów uwzględnia różnice w energii działającego bodźca. W oparciu o to kryterium wyodrębniono następujące typy receptorów:

• mechanoreceptory, które reagują na bodźce mechaniczne powodujące odkształcenie tkanek (dotyk, ucisk, wibracje, fala akustyczna);

• termoreceptory wykrywające zmiany temperatury;

• fotoreceptory wrażliwe na działanie fal elektromagnetycznych (świetlnych);

• chemoreceptory reagujące na zmiany składu chemicznego płynów wewnątrzustrojowych, np. zmiany pH czy stężenia glukozy;

• baroreceptory reagujące na zmianę ciśnienia;

• osmoreceptory wrażliwe na zmianę ciśnienia osmotycznego płynów ustrojowych (szczególnie krwi);

• nocyceptory odpowiedzialne za rozpoznawanie bodźców wywołujących wrażenie bólu; są wolnymi zakończeniami nerwów czuciowych w obrębie skóry, tkanki podskórnej, okostnej, stawów, ścian naczyń krwionośnych i niektórych narządów wewnętrznych.

Położone w narządach wewnętrznych oraz ścianach naczyń krwionośnych interoreceptory odpowiedzialne są za tzw. czucie trzewneczucie trzewneczucie trzewne. Receptory te pobudzane są przez bodźce chemiczne, mechaniczne, termiczne i osmotyczne. Wszechobecne wewnątrz organizmu chemoreceptory odbierają informacje o zmianach składu chemicznego płynów wewnątrzustrojowych. Z kolei występujące między innymi w sercu, naczyniach krwionośnych, płucach i narządach jamy brzusznej mechanoreceptory reagują na wszelkiego rodzaju zmiany o charakterze mechanicznym. Dodatkowo informacje o bodźcach wewnątrzustrojowych odbierane są przez termoreceptory, baroreceptory oraz osmoreceptory. W warunkach fizjologicznych receptory czucia trzewnego uczestniczą w regulacji pracy wszystkich narządów wewnętrznych.

Do receptorów czucia głębokiegoczucie głębokieczucia głębokiego (proprioreceptorów) zalicza się receptory obecne w torebkach stawowych, ścięgnachścięgnościęgnach i więzadłachwięzadłowięzadłach oraz mięśniach szkieletowych. W stawach proprioreceptory występują w postaci ciałek blaszkowatych (Paciniego), w ścięgnach w postaci ciałek buławkowatych (Golgiego) i ciałek zmysłowych, a w mięśniach szkieletowych przyjmują one postać zakończeń pierścieniowato‑spiralnych we wrzecionkach nerwowo‑mięśniowych. Obecne w torebkach stawowych i ścięgnach receptory zwane są często receptorami kinestetycznymi, ponieważ odpowiadają za rozpoznawanie położenia różnych części ciała względem siebie oraz ich ruch w przestrzeni.

Organem przetwarzającym odebrane przez receptory sygnały jest mózg. Zarejestrowane przez proprioreceptory informacje o działających bodźcach przekazywane są do móżdżku i kory mózgowej, a stąd do ośrodków nerwowych zawiadujących koordynacją i precyzją ruchu oraz napięciem mięśni. W kolejnym etapie informacje z tych ośrodków wysłane są do mięśni, które ostatecznie warunkują utrzymanie właściwej postawy ciała oraz zachowanie równowagi.

R1EI5V53U9jnJ

Ilustracja przedstawia budowę ludzkiego mózgu. Z tyłu znajduje się pofałdowane kresomózgowie, z przodu pofałdowane międzymózgowie. Stanowią największą część mózgu. Z tyłu mózgu na dole leży móżdżek. Przylega do niego - w górnej części - niewielkie śródmózgowie, w dolnej części rdzeń przedłużony (poniżej rdzenia przedłużonego jest rdzeń kręgowy). Pomiędzy nimi jest tak zwany most. Nad śródmózgowiem leży wzgórze. Z tyłu wzgórza położona jest szyszynka, z przodu podwzgórze oraz przysadka z nim połączona. Przysadka przypomina kształtem dwie połączone ze sobą łezki.

Słownik