Przeczytaj
Pochodzenie ewolucyjne mszaków
Naukowcy twierdzą, że mszaki wyznaczyły pierwsze linie ewolucyjne roślin, które wyodrębniły się od wspólnego przodka roślin lądowych – pierwotnej zielenicy, należącej do glonów ramienicowych.
Ogólna charakterystyka mszaków
Mszaki przystosowały się do życia na lądzie, jednak w procesie rozmnażania wymagają obecności wody. W ich cyklu rozwojowym występuje przemiana pokoleńprzemiana pokoleń, w której dominuje gametofitgametofit. Oznacza to, że u tych organizmów stadium gametofitu zajmuje większą (dłuższą) część cyklu przemiany pokoleń. Gametofit mszaków występuje w formie płaskiej blaszki lub ulistnionej łodyżki przytwierdzonej do podłoża za pomocą chwytników. Z kolei sporofitsporofit, ograniczony jest do sety (pojedynczej, nierozgałęzionej osi, która podtrzymuje zarodnię) i zarodni. Sporofit uzależniony jest od gametofitu, gdyż pobiera od niego wodę i produkty fotosyntezy.
Porównanie gametofitów i sporofitów mszaków
Wątrobowce | Mchy | Glewiki | |
|---|---|---|---|
Gametofit (n) |
| Rozwija się w dwóch etapach:
|
|
Sporofit (2n) |
|
|
|
Ze względu na różnice takie jak: zielony sporofit produkujący cały czas zarodniki, obecność tylko jednego chloroplastu, wytwarzanie szparek oddechowych zbudowanych według typu spotykanego u roślin i brak sety, naukowcy skłaniają się ku oddzielaniu glewików od mszaków.
Dlaczego mszaki są wyjątkowe?
Wyjątkowość mszaków polega na łączeniu cech plechowcówplechowców i organowcóworganowców. Cechy te przedstawia poniższy schemat.
- Nazwa kategorii: CECHY MCHÓW
- Nazwa kategorii: wspólne z plechowcami
- Nazwa kategorii: rozmnażanie płciowe z udziałem wody
- Nazwa kategorii: chwytniki, łodyżki i listki
- Nazwa kategorii: brak tkanki przewodzącej
- Nazwa kategorii: niezdrewniałe ściany komórkowe Koniec elementów należących do kategorii wspólne z plechowcami
- Nazwa kategorii: wspólne z organowcami
- Nazwa kategorii: rodnie i plemnie
- Nazwa kategorii: obecność tkanek (okrywającej, miękiszowej, wzmacniającej)
- Nazwa kategorii: skórka pokryta kutykulą
- Nazwa kategorii: zarodniki pokryte sporopoleniną, substancją chroniącą je przed wysychaniem Koniec elementów należących do kategorii wspólne z organowcami
- Elementy należące do kategorii CECHY MCHÓW
- Elementy należące do kategorii wspólne z plechowcami
- Elementy należące do kategorii wspólne z organowcami
Budowa morfologiczna mszaków
Budowa płonnika pospolitego (Polytrichum commune)
Gametofit (n)
Splątek to młodociane stadium gametofitu. Rozwija się z haploidalnego zarodnika. Przyjmuje postać rozgałęzionych nici. Ma dużą powierzchnię, dzięki czemu może pobierać duże ilości wody i soli mineralnych. Na splątku tworzą się pąki - wyrostki, które posiadają merystemy szczytowe. Merystemy te wytwarzają gametoforygametofory.
Gametangia znajdujące się na szczycie ulistnionej łodyżki to struktury produkujące gamety. Wśród gametangiów wyróżniamy rodnie i plemnie, które mogą występować osobno na różnych osobnikach tego samego gatunku (u mszaków dwupiennychdwupiennych) lub też mogą być jednocześnie obecne na jednym osobniku (u mszaków jednopiennychjednopiennych).
Listki gametofitu są zbudowane z miękiszu asymilacyjnego. U niektórych mchów, np. płonników (Polytrichopsida), komórki miękiszu tworzą lamellelamelle (asymilatory) na górnej stronie blaszki liściowej. Powiększają one powierzchnię asymilacyjną, przez co zwiększa się efektywność fotosyntezy.
Chwytniki przytwierdzają gametofit oraz splątek do podłoża. Mają postać pojedynczych, długich lub nitkowatych komórek. Nie posiadają wyspecjalizowanych tkanek przewodzących, dlatego w niewielkim stopniu pobierają wodę.
Sporofit (2n)
Stopa przyczepia sporofit w rodni. Pobiera substancje odżywcze z gametofitu.
Seta to bezlistna łodyżka, która wyrasta z gametofitu. Na jej szczycie znajduje się zarodnia okryta przez czepek.
Budowa anatomiczna mszaków
Występowanie i znaczenie mszaków
Wątrobowce | Mchy | |
|---|---|---|
Występowanie |
|
|
Znaczenie |
|
|
Słownik
u roślin występowanie żeńskich i męskich organów rozrodczych na różnych osobnikach należących do jednego gatunku; rośliny takie nazywane są dwupiennymi
pokolenie płciowe, haploidalna (1n) faza cyklu życiowego roślin występująca przemiennie ze sporofitem, fazą diploidalną (2n)
część gametofitu roślin; na jej szczycie powstają gametangia; u mchów gametofor można utożsamiać z gametofitem
gromada roślin zielonych, która wraz z wątrobowcami i mchami reprezentuje rośliny nienaczyniowe (mszaki); są najmniej liczną gromadą mszaków - szacuje się, że liczba ich gatunków wynosi od 100 do 400; w Polsce występuje zaledwie pięć przedstawicieli glewików
komórki przewodzące wodę w łodyżce płonników
u roślin występowanie męskich i żeńskich narządów rozrodczych na jednym osobniku danego gatunku; rośliny takie nazywane są jednopiennymi
(asymilatory) szeregi komórek miękiszu asymilacyjnego zwiększające powierzchnię fotosyntetyczną oraz pozwalające na wchłanianie dużych ilości wody
komórki przewodzące produkty fotosyntezy w łodyżce płonników
gromada roślin zielonych, która wraz z wątrobowcami i glewikami reprezentuje rośliny nienaczyniowe (mszaki); obejmuje ok. 15 tys. gatunków o ulistnionych, łodygokształtych gametofitach, prostych lub złożonych; trzy najbardziej znane klasy mchów to: płonniki (Polytrichopsida), prątniki (Bryopsida) i torfowce (Sphagnopsida)
rośliny, których ciało jest zróżnicowane na korzeń, łodygę i liście
organizmy, których ciało stanowi plecha niepodzielona na tkanki i organy
następowanie po sobie pokolenia rozmnażającego się płciowo (za pomocą gamet, sporofit) i pokolenia bezpłciowego (wytwarzającego zarodniki, gametofit)
diploidalne (2n) pokolenie u roślin z regularną przemianą pokoleń
gromada roślin, która wraz z mchami i glewikami reprezentuje rośliny nienaczyniowe (mszaki); liczą ok. 8 tys. gatunków; niektóre z tych roślin są opisywane jako plechokształtne, ze względu na spłaszczone gametangia, czyli organy płciowego rozmnażania się roślin