Jest zbudowana z komórek zdolnych do kurczenia się, odgrywa więc podstawową rolę we wszystkich ruchach. U zwierząt tkankowych istnieją dwie odmiany tkanki mięśniowej: prążkowana i gładka, różniące się budową i funkcją.

• Tkanka mięśniowa prążkowana

Jest zbudowana z komórek lub włókien mięśniowych. W obrazie mikroskopowym tkanki mięśniowej prążkowanej są widoczne ciemne i jasne prążki, powstałe w wyniku naprzemiennego ułożenia włókienek aktynyaktynaaktyny i miozynymiozynamiozyny. Rozróżnia się tkankę mięśniową poprzecznie prążkowaną, występującą u kręgowców i bezkręgowców, oraz tkankę mięśniową skośnie prążkowaną, charakterystyczną dla niektórych bezkręgowców (głównie pierścienic i mięczaków). U kręgowców do tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej należą: tkanka mięśniowa szkieletowa i tkanka mięśniowa sercowa.

ReCln7cfPsUYF

Na zdjęciu mikroskopowym ukazane są włókna mięśniowe z widocznymi jądrami komórkowymi. Włókna mięśniowe są to poziome, różowe pasy ciągnące się przez całe zdjęcie. Są one do siebie równoległe, a miejscami zdarzają się jasne plamy, w których poszczególne włokna przylegają do siebie. Na powierzchni włókien znajdują się małe, okrągłe jądra komórkowe o fioletowej barwie.

• Tkanka mięśniowa gładka

Jest zbudowana z wydłużonych, wrzecionowatych komórek charakteryzujących się brakiem prążkowania. Aparat kurczliwy tworzą nieregularnie ułożone białkowe włókienka aktynowe i miozynowe (mechanizm skurczu jest więc podobny do mechanizmu w tkance mięśniowej prążkowanej). Komórki tej tkanki zawierają jedno jądro komórkowe. Występują między innymi w ścianie naczyń krwionośnych i chłonnych, w ścianie przewodu pokarmowego, układu moczowo‑płciowego.

RcpREuHesxO5P

Zdjęcie przedstawia tkankę mięśniową gładką. Ma ona fioletowe zabarwienie i jej struktura rozciąga się poziomo przez całą długość zdjęcia. Pomiędzy tymi strukturami znajdują się zabarwione na biało nieciągłości. W tkance znajdują się jądra komórkowe. Mają one ciemnofioletowy, eliptyczny kształt. Na zdjęciu jedno z jąder wskazuje pomarańczowa strzałka.

Tkanka ta buduje układ nerwowy. Tworzą ją komórki nerwowe – neuronyneuronyneurony – które mają zdolność odbioru bodźców, przetwarzania ich w impulsy nerwowe i przekazywania do innych komórek. Niekiedy do tego rodzaju tkanki zalicza się także tkankę glejową. Ze względu na pełnione funkcje neurony dzieli się na: czuciowe (sensoryczne), ruchowe (motoryczne) i kojarzeniowe (pośredniczące). Neurony czuciowe odbierają impulsy nerwowe, np. od ciałek zmysłowych skóry wrażliwych na ból, zimno lub gorąco i przekazują je do ośrodkowego układu nerwowego. Neurony ruchowe odbierają impulsy nerwowe z ośrodkowego układu nerwowego (wysyłane przez komórki nerwowe kojarzeniowe) i doprowadzają je do narządu wykonawczego, czyli efektora (mięsień lub gruczoł). Neurony kojarzeniowe są zlokalizowane w ośrodkowym układzie nerwowym i pośredniczą w przekazywaniu impulsu nerwowego między neuronami czuciowymi i ruchowymi.

RRl3ujkc2BdQE

Zdjęcie mikroskopowe przedstawia tkankę nerwową, a konkretnie neuron ruchowy rdzenia kręgowego. Na środku zdjęcia znajduje się ciało komórki o znacznej wielkości z ciemniejszą strukturą w centralnej części. Na boki odchodzą cienkie i długie struktury, czyli dendryty. Neuron ma fioletową barwę, a dookoła znajdują się liczne małe i okrągłe jądra komórkowe.

Istnieje wiele odmian tkanki łącznej, różniących się obecnością określonych rodzajów komórek, ich budową, pełnionymi przez nie funkcjami oraz składem substancji pozakomórkowej. Komórki tkanki łącznej stanowią zróżnicowaną grupę pod względem morfologii, funkcji i pochodzenia. Należą do nich m.in.: komórki mezenchymy (stanowią tkankę macierzystą m.in. dla wszystkich odmian tkanki łącznej), fibroblasty (wytwarzają i wydzielają składniki substancji międzykomórkowej) i ich formy spoczynkowe – fibrocyty, komórki tuczne, komórki tkanki chrzęstnej i kostnej oraz liczne makrofagi. W zależności od stosowanych kryteriów morfologicznych i czynnościowych tkankę łączną kręgowców dzieli się na: tkankę łączną zarodkową, tkankę łączną właściwą, tkanki łączne podporowe (obejmujące tkankę chrzęstną, tkankę kostną i zębinę) oraz tkanki łączne o właściwościach swoistych (obejmujące tkankę tłuszczową, tkankę glejową, pigmentową oraz krew i limfę).

R1WruUhcFOTBZ

Na zdjęciu z mikroskopu ukazana jest tkanka łączna siateczkowa. Jej powierzchnia posiada białe zabarwienie w duże, różowe plamy. Na powierzchni tkanki znajdują się fibroblasty o nieregularnych kształtach zbliżonych do okręgu. Są one nierównomiernie rozmieszczone. Poszczególne fibroblasty są połączone ze sobą cienkimi nićmi o ciemnej barwie.

Tkanka łączna właściwa należy do najbardziej rozpowszechnionych tkanek zwierząt. Charakteryzuje ją większa objętość substancji pozakomórkowej w stosunku do objętości zakotwiczonych w niej komórek.

Zespół mięśni biorących udział w wykonywaniu ruchów przez cały organizm lub narządy. Układ mięśniowy kręgowców składa się z dwóch części: mięśni szkieletowych (somatycznych), zbudowanych z tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej szkieletowej, oraz mięśni trzewnych, utworzonych z tkanki mięśniowej gładkiej i występujących głównie w postaci błon mięśniowych w narządach wewnętrznych, czyli trzewiach (odrębną kategorię stanowi mięsień sercowy).

Zespół narządów biorących udział w pobieraniu, trawieniu i wchłanianiu pokarmu oraz usuwaniu niestrawionych resztek pokarmowych. W uproszczeniu ma postać umięśnionej rury o różnym świetle, długości i budowie ścian (ściany zawierają zwykle gruczoły trawienne śródścienne), z którą łączą się gruczoły trawienne pozaścienne. Gruczoły trawienne wydzielają soki trawiące pokarm. Transport treści pokarmowej następuje głównie dzięki pracy mięśni ścian układu pokarmowego.

Zespół narządów służących do wymiany gazów (tlenu i dwutlenku węgla) między organizmem a środowiskiem. Nie występuje u gąbek, jamochłonów, płazińców, obleńców, większości pierścienic, a także u niektórych drobnych stawonogów, które przeprowadzają wymianę gazową całą powierzchnią ciała.

U wielu bezkręgowców oraz kręgowców powstają specjalne narządy oddechowe: skrzela, tchawki, płucotchawki oraz płuca. W skład układu oddechowego kręgowców lądowych, poza płucami, wchodzą drogi oddechowe. U człowieka i ssaków są to: jama nosowa, gardło, krtań, tchawica i oskrzela.

Zespół struktur w organizmie zwierzęcym i człowieka, służący do odbierania bodźców ze środowiska zewnętrznego i wewnętrznego, ich przetwarzania oraz przekazywania do odpowiednich narządów wykonawczych. Układ nerwowy kręgowców cechuje wysoki stopień centralizacji. Rozróżnia się układ nerwowy ośrodkowy, tj. mózg i rdzeń kręgowy, oraz układ nerwowy obwodowy, który tworzą zwoje nerwowe, nerwy i zakończenia nerwowe (synapsasynapsasynapsa). Według innego kryterium układ nerwowy dzieli się na układ somatyczny, który kieruje wykonywaniem ruchów świadomych, oraz autonomiczny, który reguluje pracę narządów wewnętrznych.

Zespół narządów wydalniczych, na który składają się nerki, moczowody, pęcherz moczowy i cewka moczowa. Narządy te wykazują – w następstwie częściowo wspólnego rozwoju – dość ścisły związek strukturalny i czynnościowy z układem rozrodczym (zwłaszcza u kręgowców niższych).  Układy wydalnicze są podobne u wszystkich kręgowców. Różnią się od siebie produktem przemiany materii oraz budową poszczególnych elementów układu.

Głównymi funkcjami układu moczowego są wydalanie zbędnych i szkodliwych produktów przemiany materii, takich jak mocznik, woda czy sole mineralne, oraz osmoregulacjaosmoregulacjaosmoregulacja.

Układ rozrodczy (płciowy) to zespół narządów związanych z rozmnażaniem płciowym. Służy do wytwarzania gamet. U niektórych zwierząt zachodzi w nim także zapłodnienie, a dodatkowo u ssaków właściwych u płci żeńskiej rozwija się w nim zarodek i płód.

Układ wewnętrzny transportu płynów ustrojowych zwierząt. Zbudowany z naczyń oraz elementów kurczliwych (serca) umożliwiających przepływ płynów ustrojowych (hemolimfy, krwi, limfy). U kręgowców, w zależności od charakteru krążących płynów, w układzie krążenia wyróżnia się układ krwionośny, transportujący krew po organizmie, oraz układ limfatyczny, zbierający limfę (chłonkę) do naczyń limfatycznych, a następnie do żył.

Zespół gruczołów, tkanek oraz komórek wytwarzających hormony – substancje biologicznie czynne uwalniane bezpośrednio do krwi (niekiedy do limfy lub płynów tkankowych) i oddziałujące wybiórczo na określone komórki i tkanki.

U kręgowców obejmuje zarówno wyodrębnione wielokomórkowe gruczoły: przysadkę, tarczycę, przytarczyce, nadnercza, jądro, jajnik, łożysko, wyspy trzustkowe (Langerhansa), jak i układy rozproszonych komórek gruczołowych, np. zespół tzw. komórek ziarnistych jelita, a także pewne struktury tkanki nerwowej (neurohormony).

Czynności wszystkich elementów układu wewnątrzwydzielniczego są powiązane i wzajemnie zależne. Ścisła zależność istnieje także między układem wewnątrzwydzielniczym i układem nerwowym.

Pokrycie ciała stanowi warstwę odgradzającą wnętrze organizmu od środowiska zewnętrznego. U pierwotniaków powłoką ciała jest błona komórkowa, u bezkręgowców – jednowarstwowy nabłonek. Obecne w nim gruczoły mogą wytwarzać śluz, który stanowi barierę dla drobnoustrojów i ułatwia poruszanie (np. u ślimaków). Inny wytwór naskórka, oskórekoskórekoskórek, pełni funkcje ochronne.

Zewnętrzna powłoka ciała kręgowców składaja się z naskórka oraz skóry właściwej. Skóra stanowi złożony narząd pełniący funkcję ochronną, biorący udział w wymianie gazowej, termoregulacji, wydalaniu (pot) oraz gospodarce wodnej. Występujące w skórze receptory (dotyku, ciepła, zimna, bólu) dostarczają informacji o otoczeniu.