Przeczytaj
Triumf lewicy
Wybory prezydenckie z dnia 8 października 2000 r. zakończyły się zwycięstwem dotychczasowego prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego. Drugie miejsce przypadło Andrzejowi Olechowskiemu, dopiero trzecie zajął lider Akcji Wyborczej SolidarnośćAkcji Wyborczej Solidarność (AWS) Marian Krzaklewski.
Klęska wyborcza Mariana Krzaklewskiego oraz konflikty w AWS spowodowały osłabienie, a później rozpad Akcji. Popularność Olechowskiego, której dowiodły wybory prezydenckie, oraz kryzys w Unii WolnościUnii Wolności (UW) przyczyniły się do powstania nowego ugrupowania − Platformy Obywatelskiej (PO). Liderami PO, oprócz Andrzeja Olechowskiego, zostali Maciej Płażyński, wywodzący się z AWS, oraz Donald Tusk z Unii Wolności. Rosnąca popularność Lecha Kaczyńskiego, ministra sprawiedliwości w rządzie Jerzego Buzka, umożliwiła części działaczy prawicy dawniej związanych z Porozumieniem CentrumPorozumieniem Centrum (PC) utworzenie w 2001 r. partii o nazwie Prawo i Sprawiedliwość (PiS). Na jej czele stanął Jarosław Kaczyński. Na scenie politycznej pojawiły się ponadto Liga Polskich Rodzin (LPR) pod przewodnictwem Romana Giertycha oraz Samoobrona Rzeczpospolitej Polskiej kierowana przez Andrzeja Leppera. LPR odwoływała się do ultraprawicowych tradycji katolicko‑narodowych, natomiast populistycznapopulistyczna Samoobrona wychodziła naprzeciw roszczeniowym postawom tej części wyborców, którzy nie odnaleźli się w nowym układzie społeczno‑gospodarczym (przede wszystkim rolników).
Wybory parlamentarne we wrześniu 2001 r. przyniosły sukces blokowi SLD i Unii Pracy (UP), poza sejmem znalazły się AWS i Unia Wolności − ich miejsce zajęły PO, PiS oraz LPR. W sejmie po raz pierwszy pojawili się działacze Samoobrony, którzy do tej pory byli znani z organizowania blokad drogowych i protestów przed budynkiem Sejmu. Przeciw części posłów z tej partii toczyły się postępowania sądowe. Wyborczy sukces Samoobrony przerwał monopol Polskiego Stronnictwa Ludowego (PSL) w sprawach rolnictwa i wsi.
Nowy premier Leszek Miller w sejmowym exposéexposé skrytykował działania poprzednich rządów i zapowiedział program naprawy państwa. Priorytetem lewicowego gabinetu było przezwyciężenie kryzysu gospodarczego, zmniejszenie bezrobocia oraz negocjacje w sprawie przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. Koalicja z PSL okazała się przedsięwzięciem trudnym i krótkotrwałym. Premier, niezadowolony z braku poparcia ludowców dla niektórych projektów ustaw w sejmie, zdymisjonował ministrów z tej partii i zdecydował się na utworzenie rządu mniejszościowego.
Przedstawiciele nowego gabinetu stwierdzili, że stagnacjastagnacja gospodarcza jest wynikiem posunięć prezesa Narodowego Banku Polskiego Leszka Balcerowicza i Rady Polityki Pieniężnej, postulującej utrzymanie kontrolowanej inflacji i silnej złotówki. Jednak po dwóch latach większość społeczeństwa bardzo krytycznie oceniała rządy SLD. Zarzucano mu brak koncepcji na rozwiązanie polskich problemów oraz wytykano liczne afery i skandale z udziałem działaczy tego ugrupowania. Postępujący kryzys w SLD doprowadził do ustąpienia premiera Millera, którego zastąpił Marek Belka.
OpozycyjneOpozycyjne partie PO i PiS proponowały lustracjęlustrację oraz obiecywały uzdrowienie państwa, m.in. przez zniesienie przywilejów władzy oraz zaostrzenie kar za nadużycia gospodarcze i przestępstwa pospolite.
„Balcerowicz musi odejść”
Było to hasło propagandowe Andrzeja Leppera, nawiązujące do demagogicznejdemagogicznej i populistycznej oceny radykalnych zmian w polskiej gospodarce zapoczątkowanych w grudniu 1989 r. przez Leszka Balcerowicza i kontynuowanych przez kolejne rządy. Reforma Balcerowicza polegała na odejściu od gospodarki socjalistycznej, przywróceniu wolnego rynku, dominacji prywatnej formy własności, stabilizacji finansów państwa oraz wprowadzeniu mocnego pieniądza. Korzystne zmiany ekonomiczne wiązały się jednak z istotnymi kosztami społecznymi: obniżeniem dochodów znacznej części społeczeństwa, wzrastającym bezrobociem oraz zmniejszeniem pomocy społecznej ze strony państwa.
Wyjaśnij, dlaczego Samoobrona zyskała tak duże poparcie w wyborach, że weszła do parlamentu.
Zwrot na prawo
Kolejne wybory parlamentarne, które odbyły się w październiku 2005 r., przyniosły zwycięstwo Prawu i Sprawiedliwości. Ugrupowanie to nie zdołało jednak uzyskać większości umożliwiającej samodzielne powołanie rządu. Niepowodzenie negocjacji z PO było przyczyną powołania mniejszościowego rządu PiS z Kazimierzem Marcinkiewiczem jako premierem. Dominującą pozycję tej partii na polskiej scenie politycznej potwierdziło zwycięstwo Lecha Kaczyńskiego w wyborach prezydenckich w listopadzie tego samego roku.
- Sojusz Lewicy Demokratycznej - Unia Pracy; Udział procentowy: 12%
- Samoobrona; Udział procentowy: 12,2%
- Polskie Stronnictwo Ludowe; Udział procentowy: 5,4%
- Platforma Obywatelska; Udział procentowy: 28,9%
- Prawo i Sprawiedliwość; Udział procentowy: 33,7%
- Liga Polskich Rodzin; Udział procentowy: 7,4%
- Mniejszość Niemiecka; Udział procentowy: 0,4%
Wskaż wszystkie możliwe konfiguracje koalicji rządzących. Uzasadnij swoje propozycje.
Brak politycznej stabilizacji w parlamencie doprowadził w połowie 2006 r. do porozumienia PiS z Samoobroną i LPR. Przywódca Samoobrony Andrzej Lepper, krytykowany dotychczas przez PiS, został wicepremierem i ministrem rolnictwa, a Roman Giertych z LPR otrzymał stanowisko wicepremiera i ministra edukacji narodowej. Mimo powstania koalicji parlamentarnej rządowi nie udało się uniknąć kolejnych konfliktów ani dymisji premiera. Nowym szefem rządu został Jarosław Kaczyński.
Film dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DoZ1jdjic
Nagranie filmowe dotyczące triumfu lewicy oraz zwrotu na prawo.
Słownik
koalicja polityczna powstała w czerwcu 1996 r. o charakterze centroprawicowym, skupiająca środowiska dawnej opozycji antykomunistycznej, m.in. NSZZ „Solidarność”, Stronnictwo Konserwatywno‑Ludowe i Zjednoczenie Chrześcijańsko‑Narodowe; po wygranych wyborach parlamentarnych w 1997 r. utworzyła koalicję rządową z Unią Wolności z Jerzym Buzkiem jako premierem; przewodniczącym AWS był Marian Krzaklewski
partia polityczna o charakterze centrowym powstała w 1994 r. z połączenia Unii Demokratycznej, założonej przez Tadeusza Mazowieckiego, oraz Kongresu Liberalno‑Demokratycznego; postrzegana była jako partia inteligencji, przedstawicieli wolnych zawodów i przedsiębiorców; w kwestii gospodarki głosiła poglądy liberalne, popierała decentralizację państwa i dalsze reformy, sprzeciwiała się idei radykalnej lustracji; na jej czele stali kolejno: Tadeusz Mazowiecki, Leszek Balcerowicz, Bronisław Geremek i Władysław Frasyniuk
partia polityczna o charakterze chrześcijańsko‑demokratycznym, funkcjonująca w latach 1990–2002 i założona przez działaczy skupionych wokół Jarosława Kaczyńskiego; podczas wyborów prezydenckich w 1990 r. PC popierało Lecha Wałęsę; przez pewien czas wchodziło w skład koalicji AWS; w 2001 r. najważniejsi działacze Porozumienia utworzyli Prawo i Sprawiedliwość
(z gr. demagogia – kierowanie ludem, od demos – lud + agogos – wiodący, prowadzący) sposób pozyskiwania poparcia przez głoszenie nierealnych, zgodnych z oczekiwaniami ludzi haseł i obietnic
przemówienie programowe wygłaszane przez przewodniczącego rządu (desygnowanego na premiera) na forum parlamentu (jednej z jego izb)
(z łac. lustratio – oczyszczenie, przegląd) działania mające na celu usunięcie funkcjonariuszy służb bezpieczeństwa i ich współpracowników z życia publicznego w byłych państwach komunistycznych
(z łac. oppositio – opór, przeciwstawianie się) partia lub partie polityczne, które sprzeciwiają się polityce rządu oraz otwarcie ją krytykują
(z łac. populus – lud) zjawisko polityczne polegające na odwoływaniu się do „woli ludu” lub „zwykłego obywatela” w celu zdobycia władzy; populizm jest terminem nieostrym, często wykorzystywanym w debacie publicznej do zdyskredytowania oponenta
(z łac. stagnatio – zastój) brak wzrostu gospodarczego
Słowa kluczowe
Aleksander Kwaśniewski, Platforma Obywatelska, Prawo i Sprawiedliwość, Donald Tusk, Lech Kaczyński, Andrzej Lepper, Leszek Miller, III Rzeczpospolita, świat na przełomie tysiącleci
Bibliografia
D. Błaszczak, Wybory prezydenckie w latach 2000–2010. Lubelszczyzna versus Polska. Socjologiczno‑politologiczna analiza zachowań wyborczych, „Rozprawy Społeczne” 2011, t. 5, nr 1.
M. Chruściel, K. Kloc, Polska w Unii Europejskiej – proces akcesyjny i priorytety polskiej polityki w ramach UE, „Poliarchia” 2013, nr 1.
R. Klepka, Wizje państwa w programach wyborczych z 2005 r. Platformy Obywatelskiej oraz Prawa i Sprawiedliwości, „Chorzowskie Studia Polityczne” 2008, nr 1.