Pojęcie obywatelstwa

ObywatelstwemobywatelstwoObywatelstwem nazywamy więź prawną łączącą państwo z jego mieszkańcami. Na jej mocy obywatele mają określone prawa i obowiązki względem państwa, a państwo określone prawa i obowiązki wobec obywateli. Każdy kraj w sposób indywidualny określa zasady nabywania i zrzekania się obywatelstwa. W prawie międzynarodowym jest wyraźny trend mający eliminować sytuacje, gdy obywatele jakiegoś państwa stają się apatrydamiapatrydaapatrydami lub mogą się posługiwać licznymi paszportami.

RhUNVGD1LsXvl

Ilustracja przedstawia awers i rewers polskiego dowodu osobistego.

Obowiązujące w Rzeczpospolitej Polskiej prawo stwierdza, że obywatelami polskimi są osoby mające polskie obywatelstwo.

Ustawa o obywatelstwie polskim

Kwestię nabywania polskiego obywatelstwa reguluje Konstytucja RP, która w art. 34 stwierdza, że podstawową formą zdobycia obywatelstwa polskiego jest zasada prawa krwi, w myśl której obywatelstwo nabywa się po rodzicach. Inne zasady nabywania obywatelstwa w Rzeczypospolitej Polskiej określa odrębna Ustawa o obywatelstwie polskim z 2 kwietnia 2009 roku. Określa ona podstawowe zasady związane z polskim obywatelstwem:

• W art. 2 jest zawarta zasada ciągłości obywatelstwa polskiego, w myśl której osoby mające obywatelstwo polskie, w chwili wejścia jej w życie, zachowują je.

• Art. 3 mówi o zasadzie braku wyłączności obywatelstwa polskiego. Tym samym obywatele państwa polskiego mogą mieć inne obywatelstwa, z tym jednak zastrzeżeniem, że w Rzeczypospolitej Polskiej mają się posługiwać obywatelstwem polskim.

• Art. 5 Ustawy o obywatelstwie polskim mówi o równouprawnieniu małżonków w obywatelstwie polskim.

Sposoby nabywania obywatelstwa w Polsce

Obywatelstwo polskie można nabyć poprzez urodzenie się w sytuacji, gdy co najmniej jeden z rodziców jest polskim obywatelem, lub poprzez urodzenie się na terytorium Polski, gdy rodzice pozostają nieznani, nie mają żadnego obywatelstwa albo jest ono nieokreślone. W pierwszym przypadku mówimy o zasadzie prawa krwi – obywatelstwo uzyskujemy po rodzicach. W drugim przypadku jest to zasada prawa ziemi, kiedy obywatelstwo jest przyznawane na podstawie miejsca urodzenia.

NaturalizacjanaturalizacjaNaturalizacja w prawie polskim opiera się na ustawie z 2 kwietnia 2009 roku o obywatelstwie polskim. Na jej podstawie wyróżniamy następujące metody nabycia polskiego obywatelstwa:

1. Przez nadanie polskiego obywatelstwa przez Prezydenta RP lub uznanie za obywatela polskiego na drodze decyzji administracyjnej wydanej przez wojewodę.

2. Przez uznanie, jeśli obcokrajowiec wystąpi o obywatelstwo, zna język polski, nie jest zagrożeniem dla bezpieczeństwa kraju i spełnia jeden z poniższych kryteriów:

• mieszka w Polsce od co najmniej 3 lat na podstawie zezwolenia na pobyt stałyzezwolenie na pobyt stałyzezwolenia na pobyt stały, prawa stałego pobytuprawo stałego pobytuprawa stałego pobytu lub jako rezydent UEzezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiejrezydent UE, ma stabilne i regularne źródło dochodu, ma bądź wynajmuje mieszkanie lub dom;

• mieszka w Polsce nieprzerwanie i legalnie od co najmniej 10 lat i otrzymał zezwolenie na pobyt stały, prawo stałego pobytu lub jest rezydentem UE; ma stabilne i regularne źródło dochodu, ma bądź wynajmuje mieszkanie lub dom;

• przebywa nieprzerwanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej co najmniej od roku na podstawie zezwolenia na pobyt stały, które uzyskał w związku z polskim pochodzeniem lub posiadaną Kartą Polaka;

• mieszka w Polsce od co najmniej 2 lat na podstawie zezwolenia na pobyt stały, prawa stałego pobytu lub jako rezydent UE i jest w związku małżeńskim z Polakiem lub Polką od 3 lat;

• mieszka w Polsce od co najmniej 2 lat na podstawie zezwolenia na pobyt stały, prawa stałego pobytu lub jako rezydent UE i jest bezpaństwowcem;

• mieszka w Polsce od co najmniej 2 lat na podstawie zezwolenia na pobyt stały, które otrzymał w związku z posiadaniem w RP statusu uchodźcy;

3. Przez przywrócenie, co dotyczy osób, które straciły polskie obywatelstwo przed dniem 1 stycznia 1999 roku. Osoby takie też są poddawane szczegółowej kontroli pod kątem ewentualnych zagrożeń. Obywatelstwo polskie przywraca minister właściwy do spraw wewnętrznych w drodze decyzji.

Nabycie polskiego obywatelstwa może nastąpić także na podstawie Ustawy z dnia 9 listopada 2000 r. o repatriacji.

Utrata obywatelstwa polskiego

Rpu9RY2SR60tL1

Ilustracja przedstawia dokument w języku francuskim. Znajduje się na nim nagłówek: Passeport Nansen.

Ustęp 2 art. 34 Konstytucji RP stwierdza, że obywatelstwa polskiego nie można utracić w żaden inny sposób, niż przez jego zrzeczenie się. Na straży obywatelstwa w Polsce stoi Prezydent RP, który rozpatruje wnioski o zrzeczenie się obywatelstwa polskiego. Najczęściej jest to związane z przyjęciem obywatelstwa innego kraju. Mimo to Kancelaria Prezydenta RP w wielu sytuacjach odmawia prawa obywatelowi do zrzeczenia się obywatelstwa. Ma to na celu unikanie sytuacji, kiedy polscy obywatele po zrzeczeniu się obywatelstwa staliby się bezpaństwowcami. Po I wojnie światowej było wielu apatrydówapatrydaapatrydów. Dlatego zaczęto im wydawać tzw. paszporty nansenowskiepaszport nansenowskipaszporty nansenowskie – wydawał je kraj, w którym przebywał bezpaństwowiec. Obecnie zastąpiły je inne dokumenty tożsamości.

Obywatelstwo Unii Europejskiej a obywatelstwo polskie

RlpootE8hRbc91

Ilustracja przedstawia polski paszport z ciemnoczerwoną okładką. Składa się ze złotych napisów na górze: Unia Europejska. Rzeczpospolita Polska. Na środku widnieje orzeł z koroną. Pod spodem jest napis: Paszport. Passport.

Wejście Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej 1 maja 2004 roku spowodowało, że obywatele polscy automatycznie otrzymali obywatelstwo Unii EuropejskiejObywatelstwo Unii Europejskiejobywatelstwo Unii Europejskiej. Jedno obywatelstwo nie wyklucza drugiego. Obywatelstwo unijne ma charakter dodatkowy i nie zastępuje obywatelstwa krajowego. Nadaje prawa i nie nakłada nowych obowiązków. Na mocy obywatelstwa UE istnieje możliwość swobodnego przepływu osób, mamy prawo wyborcze do Parlamentu Europejskiego, opiekę dyplomatyczną i konsularną oraz prawo zwracania się ze skargą do Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich.

Słownik