Przeczytaj
Typy aparatów gębowych owadów
W zależności od sposobu pobierania pokarmu przez owady wyróżnia się pięć typów aparatów gębowychaparatów gębowych.
Aparat gębowy gryzący
Aparat gębowy gryzący jest przystosowany do pobierania pokarmu o konsystencji stałej: zwierzęcego, roślinnego lub odpadków organicznych. Jest to pierwotny typ aparatu gębowego, występujący u większości żyjących współcześnie grup owadów.
Aparat gębowy gryzący spotykany jest u ważek, termitów, prostoskrzydłych (pasikoników, szarańczaków, świerszczy), patyczaków, chrząszczy i niektórych larw motyli, np. gąsienic.
Aparat gębowy gryząco‑liżący
Aparat gębowy gryząco‑liżący przystosowany jest do pobierania pokarmu płynnego, np. nektaru kwiatowego. Zachowane silne żuwaczki umożliwiają odrywanie, rozdrabnianie pokarmu i ugniatanie pokarmu lub innych substancji (np. wosku).
Aparat gębowy gryząco‑liżący występuje m.in. u pszczół, trzmieli i os.
Aparat gębowy liżący
Aparat gębowy liżący ma postać języczka zakończonego ruchomą tarczą gębową (powstałą z przekształconych głaszczek). Jest przystosowany do zlizywania z powierzchni pokarmów o płynnej konsystencji.
Aparat gębowy liżący występuje u wielu muchówek, np. u muchy domowej.
Aparat gębowy ssący
Aparat gębowy ssący składa się z długiej, cienkiej, spiralnie zwiniętej trąbki ssącej, używanej do pobierania pokarmu płynnego, np. nektaru kwiatowego.
Aparat gębowy ssący występuje u motyli.
Zawisaki potrafią utrzymywać się w powietrzu, równocześnie zanurzając długą ssawkę w kielichu kwiatowym.
Aparat gębowy kłująco‑ssący
Aparat kłująco‑ssący umożliwia przebicie tkanek roślinnych (m.in. w przypadku mszyc) lub zwierzęcych (np. u komarów, wszy i pcheł), a następnie wyssanie z nich płynów.
Aparat gębowy kłująco‑ssący występuje u wszy, pcheł i komarów żywiących się krwią ssaków, u cykad oraz u pluskwiaków równoskrzydłych (mszyc) i różnoskrzydłych (np. pluskiew domowych).
Ułożenie głowy owadów
U owadów wyróżnia się trzy typy ułożenia głowy w stosunku do osi ciała. Większość współcześnie żyjących gatunków posiada otwór gębowy po spodniej stronie głowy (skierowany w dół), a płaszczyzna czoła ustawiona jest prostopadle do osi ciała zwierzęcia. Ten typ ustawienia głowy nazywany jest ortognatycznymortognatycznym. Jednak, w wyniku adaptacji do pobierania różnego rodzaju pokarmu, w niektórych grupach nastąpiło przesunięcie otworu gębowego: do przodu, kiedy to aparat gębowy jest ustawiony na przedłużeniu ciała zwierzęcia (typ prognatycznyprognatyczny) lub do tyłu (typ hipognatycznyhipognatyczny). W przypadku typu hipognatycznego początkowy odcinek układu pokarmowego jest zagięty nawet do 180°.
U owadów wyróżnia się trzy typy ułożenia głowy w stosunku do osi ciała:
głowa prognatyczna występuje u gatunków z rzędu termitów (Isoptera) i chrząszczy (Coleoptera) oraz z rodziny turkuciowatych (Gryllotalpidae);
głowa hipognatyczna występuje u gatunków z rzędu pluskwiaków (Hemiptera) i z podrodziny miecznikowatych (Conocephalinae);
głowa ortognatyczna występuje u większości gatunków z rzędu prostoskrzydłych (Orthoptera) i z rodziny karaczanowatych (Blattidae).
Słownik
wielocząsteczkowy polisacharyd, związek azotowy nierozpuszczalny w wodzie; stanowi główny składnik pancerzy stawonogów, jest wytwarzany przez nabłonek
odnóża głowowe owadów przystosowane do pobierania pokarmu; w ich skład wchodzą: warga górna, para żuwaczek, para szczęk z głaszczkami i warga dolna z głaszczkami; zależnie od sposobu pobierania pokarmu, rozróżnia się następujące typy budowy: gryzący, gryząco‑liżący, liżący, kłująco‑ssący i ssący
(gr. hypo – pod; gnathos – szczęka) ułożenie głowy, w którym czoło tworzy z osią ciała kąt ostry, zaś narządy gębowe skierowane są w dół i ku tyłowi
(gr. orthos – prosto; gnathos – szczęka) ułożenie głowy, w którym czoło tworzy z osią ciała kąt prosty, zaś narządy gębowe skierowane są w dół
(gr. pro – przed; gnathos – szczęka) ułożenie głowy, w którym czoło znajduje się na przedłużeniu osi ciała, zaś narządy gębowe skierowane są do przodu
element aparatu gębowego stawonogów przystosowany do ssania; u wielu muchówek, np. muchy domowej, zbudowany jest z wargi górnej, podgębia oraz wargi dolnej
receptor narządu zmysłowego, który odbiera bodźce otoczenia (np. zapach, dźwięk, światło)
silnie wydłużone żuwki zewnętrzne u owadów mających aparat gębowy ssący; umożliwia ona pobranie płynnego pokarmu (zasysanie) nawet z trudno dostępnych części kwiatów