Jak wiesz, na świecie występują różnice w rozwoju społeczno‑gospodarczym. Co jest tego głównym powodem? Odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna, ponieważ o wspomnianych różnicach decydują rozmaite czynniki. Między innymi jest to zależne od uwarunkowań przyrodniczych, które są związane z rzeźbą terenu, dostępem do wody czy żyznością gleb, surowcami naturalnymi, klimatem. Na dysproporcje między biednymi a bogatymi państwami wpływają również czynniki historyczne, takie jak np. kolonializmkolonializmkolonializm, a także aspekty kulturowe – religia, tradycje oraz ustrój polityczny i sytuacja ekonomiczna kraju.

Czynniki wpływające na dysproporcje społeczne między najbiedniejszymi a najbogatszymi krajami:

• przyrodnicze – żyzność gleb, degradacja środowiska naturalnego, zasoby wodne, rzeźba terenu,

• kulturowe – wyznania i tradycje danych krajów,

• polityczne – ustrój polityczny,

• ekonomiczne – stopień rozwoju ekonomicznego kraju,

• historyczne – przeszłość polityczna i rozwojowa danego państwa.

Jednym z mierników rozwoju społecznego jest wskaźnik HDI (ang. Human Development Index), który przyjmuje wartości od 0 – najniższy poziom rozwoju, do 1 – najwyższy poziom rozwoju społecznego. Wskaźnik ten jest uznawany za jeden z rzetelniejszych ze względu na fakt, że jego składowymi są: poziom edukacji, standard życia oraz dochód narodowy.

Do pomiaru HDI służą następujące wskaźniki:

• oczekiwana długość życia,

• średnia liczba lat edukacji otrzymanej przez mieszkańców, w wieku 25 lat i starszych,

• oczekiwana liczba lat edukacji dla dzieci rozpoczynających proces kształcenia,

• dochód narodowy per capita w USD, liczony według parytetu siły nabywczej danej waluty.

R148HuIdCLkMr

Tabela przedstawia państwa o najwyższym HDI. W 2010 roku pierwsze miejsce zajmowała Norwegia z współczynnikiem w wysokości 0,917, drugie miejsce Australia – 0,898, trzecie miejsce Szwecja – 0,897, czwarte miejsce Szwajcaria – 0,889, piąte miejsce USA - 0,885, szóste miejsce Holandia – 0,876, siódme miejsce Belgia – 0,873, ósme miejsce Nowa Zelandia – 0,869, dziewiąte miejsce Niemcy – 0,868,dziesiąte miejsce Kanada – 0,867. Polska w 2010 roku było na 36 miejscu współczynnikiem w wysokości 0,785. W 2019 roku pierwsze miejsce w tabeli zajmowała Norwegia z współczynnikiem w wysokości 0,957, na drugim miejscu Irlandia – 0,955, na trzecim miejscu Szwajcaria – 0,955, na czwartym miejscu Hongkong – 0,949, na piątym miejscu Islandia – 0,949, na szóstym miejscu Niemcy – 0,947, na siódmym miejscu Szwecja – 0,945, na ósmym miejscu Australia – 0,944, na dziewiątym miejscu Holandia – 0,944, na miejscu Dania – 0,940. W 2019 roku Polska była na 35 miejscu z współczynnikiem w wysokości 0,880.

RUTpdNuJULRp1

Tabela przedstawia państwa o najniższym HDI. W 2010 roku na 163 miejscu była Gwinea – 0,329, na 164 miejscu Republika Środkowoafrykańska – 0,309, na 165 miejscu Mali – 0,308, na 166 miejscu Burundi – 0,303, na167 miejscu Czad – 0,299, na 168 miejscu Mozambik - 0,298, na 169 miejscu Burkina Faso – 0,286, na 170 miejscu Sierra Leone – 0,281, na 171 miejscu Etiopia – 0,283 a na 172 miejscu Niger ze współczynnikiem wysokości 0,252. W 2019 roku na 180 miejscu była Erytrea – 0,459, na 181 miejscu Mozambik – 0,456, na 182 miejscu Burkina Faso – 0,452, na 183 miejscu Sierra Leone – 0,452, na 184 miejscu Mali – 0,434, na 185 miejscu Burundi – 0,433, na 186 miejscu Sudan Południowy – 0,433, na 187 miejscu Czad – 0,398, na 188 miejscu Republika Środkowoafrykańska – 0,397 a na ostatnim, 189 miejscu Niger ze współczynnikiem wysokości 0,394.

Problemy społeczno‑gospodarcze najbiedniejszych i najbogatszych państw

Kraje biedne

Państwa najbiedniejsze charakteryzują się niskim poziomem rozwoju gospodarczego, na który składa się wiele czynników. Jednym z nich jest wysoki współczynnik przyrostu naturalnegowspółczynnik przyrostu naturalnegowspółczynnik przyrostu naturalnego, który może powodować problemy z dostępem do edukacji, pogłębianie się ubóstwa oraz większe zapotrzebowanie na żywność, to zaś skutkuje niedożywieniem. Poszerzające się ubóstwo rzutuje na dostępność podstawowej opieki medycznej, wpływając na szerzenie się chorób zakaźnych oraz liczby związanych z tym zgonów. Dodatkowo niski poziom edukacji zmniejsza szanse osób pochodzących z krajów biednych na zaistnienie na rynku międzynarodowym, co stanowi kolejne ograniczenie w dostępie do rynków krajów wysokorozwiniętych. W krajach biednych i rozwijających się gospodarka opiera się na rolnictwie oraz wydobyciu surowców naturalnych, spadek ich cen również wpływa negatywnie na rozbieżności między państwami bogatymi a biednymi, co może powodować nieustanne zadłużenie tych państw. Kolejnym problemem dotykającym kraje biedne jest nieustanna walka z pogorszającymi się warunkami przyrodniczymi wynikającymi z globalnego ocieplenia oraz nieumiejętnej gospodarki zasobami przyrodniczymi, co zwiększa postępujący głód.

Kraje bogate

Bogate państwa świata nie borykają się z problemami związanymi z małą dostępnością opieki medycznej czy z głodem, w tym przypadku problemem jest marnotrawstwo oraz obciążenie chorobami cywilizacyjnymi, tj. cukrzycą, zawałem serca, otyłością czy nowotworami. W krajach tych wskaźnik urbanizacji jest wysoki, co wiąże się z wysokimi stężeniami zanieczyszczeń środowiska naturalnego oraz jego przekształceniem. Do współczesnych problemów krajów bogatych można zaliczyć globalizację, która zaciera podział regionalny, tradycję i kulturę.

Jakie są przyczyny dysproporcji?

Odpowiedź na pytanie dotyczące przyczyn dysproporcji w rozwoju społeczno‑gospodarczym na świecie oraz problemów, z jakimi borykają się poszczególne kraje, nie jest jednoznaczna. Wynika to z faktu, iż oddziałują na nie różne czynniki: przyrodnicze, historyczne, kulturowe oraz polityczne i ekonomiczne. Niestety w związku z coraz większym postępem technologicznym krajów wysoko rozwiniętych coraz bardziej zauważalne jest pogłębianie się dysproporcji między krajami biednymi i bogatymi.

Jednym z rozwiązań, które mogą zapobiec poszerzaniu się dysproporcji, jest pomoc organizacji międzynarodowych lub państw wysoko rozwiniętych, która może być realizowana na trzech płaszczyznach:

• finansowej – udzielanie kredytów i darowizn, bezzwrotna pomoc gotówkowa, mikrokredytowanie,

• rzeczowej – zaopatrzenie danych państw w dobra materialne, środki higieniczne, przybory szkolne, żywność, leki, odzież, środki czystości itp.,

• technicznej – wymiana międzynarodowa wysoko wykwalifikowanej kadry, udzielanie porad biznesowych, prowadzenie szkoleń zawodowych, udzielanie porad dotyczących higieny, planowania rodziny, infrastruktury itp.

Słownik