Łodyga to część sporofitusporofitsporofitu roślin naczyniowych. Jest osiowym organem, z którego wyrastają liście, wraz z nim tworząc pędpędpęd.

R1Z3fPM7Za5xj

Na ilustracji widać schemat budowy zewnętrznej łodygi na przykładzie pomidora. Na łodydze zaznaczone są węzły, z których wyrastają liście, oraz oddzielające węzły odcinki nazywane międzywęźlami. W kącie jednego z liści widnieje pąk boczny, natomiast na samym szczycie łodygi znajduje się pąk wierzchołkowy.

Łodygi mogą być zielone (u roślin zielnych) lub zdrewniałe (u krzewinek, krzewów i drzew – u tych ostatnich zwane są pniami), jednoroczne bądź wieloletnie.

Specjalnym rodzajem łodygi jest źdźbło. Występuje ono w rodzinie wiechlinowanych (traw) i jest zbudowane ze zgrubiałych węzłówwęzełwęzłów, między którymi znajdują się długie międzywęźlamiędzywęźlemiędzywęźla. Wewnątrz międzywęźli tkanka miękiszowa najczęściej szybko zanika, co powoduje, że źdźbło jest w środku puste – stanowi to lekką, ale wytrzymałą strukturę.

Łodyga jest rusztowaniem dla innych organów, takich jak liście i kwiaty. Przewodzi substancje pokarmowe i wodę między korzeniami a liśćmi. Ponadto może magazynować substancje zapasowe i uczestniczyć w rozmnażaniu wegetatywnymrozmnażanie wegetatywnerozmnażaniu wegetatywnym. Łodygi niezdrewniałe są organami asymilującymi, czyli prowadzącymi fotosyntezę.

Łodygi ulegają różnym modyfikacjom, które pełnią rozmaite funkcje. Przekształcają się np. w obecne u roślin pnących wąsy czepne i chroniące przed roślinożercami ciernie. Mogą również tworzyć główny organ fotosyntezy (m.in. u sukulentówsukulentysukulentów). Ponadto wiele roślin rozwija łodygi podziemne, takie jak bulwy i kłącza.

R6dQNYopg2isV1

Na zdjęciu widoczny jest wąs czepny winorośli. Jest to długi i cienki, spiralnie zakręcony twór w kolorze zielonym z czerwonawymi obszarami.

Wąsy to organy czepne zapewniające roślinie stabilizację. Mogą powstawać w wyniku modyfikacji części łodygi lub innych organów. Wąsy są wrażliwe na dotyk – pod wpływem bodźca mechanicznego owijają się wokół podpór, utrzymując i wspierając pozycję rośliny. Pnąc się dzięki nim ku górze, roślina uzyskuje lepszy dostęp do światła. Przykładem rośliny, która wykształciła wąsy dodatkowo zakończone przylgami umożliwiającymi wspinanie się po gładkich powierzchniach jest winobluszcz (Parthenocissus).

R5vJCDiyMMnsC1

Na zdjęciu widoczne są zdrewniałe pędy krzewu tarniny, z których wyrastają liczne, długie, ostro zakończone ciernie.

Ciernie to ostro zakończone, sztywne struktury, które mogą powstawać z bocznych odgałęzień łodyg (przykładem jest tarnina – Prunus spinosa) lub z innych organów rośliny. W odróżnieniu od podobnych do nich kolców posiadają wewnątrz własną wiązkę przewodzącą i są silnie zdrewniałe, co zwiększa ich odporność na złamanie. Ciernie chronią rośliny przed zjadaniem ich przez zwierzęta. U roślin sucholubnych dodatkowo zmniejszają ich powierzchnię transpiracyjną, ograniczają parowanie wody.

R1da2XKrnBeXX1

Na zdjęciu widoczne są gałęziaki u szparaga pierzastego. Są to zielone, spłaszczone, pierzaście rozgałęzione łodygi z drobnymi, cienkimi liśćmi.

Gałęziaki to spłaszczone, zielone łodygi, które kaształtem przypominają liście. Taka modyfikacja pozwala ograniczyć transpirację – liście, w których znajdują się aparaty szparkowe, ulegają redukcji, a fotosyntetyzujące gałęziaki zapewniają produkcję związków organicznych. Właściwe liście na takich łodygach są drobne, łuskowate i najczęściej szybko opadają. Gałęziaki występują np. u przęśli (Ephedra) i szparaga (Asparagus).

RYQEjCEecLyPc1

Na zdjęciu widać sukulent mamilarię rosnący w doniczce. Roślina ma grube, kuliste, zielone łodygi różnej wielkości, które pokrywają białe ciernie.

Sukulenty łodygowe gromadzą wodę w łodygach dzięki obecności specjalnej tkanki (tzw. tkanki wodnej). Przystosowane w ten sposób łodygi mogą mieć różne kształty: kuliste (np. u mamilarii – Mammillaria), walcowate (np. u cereusów – Cereus) czy też spłaszczone i członowane (np. u opuncji – Opuntia).

RLlKXANeYUig11

Zdjęcie przedstawia wyjęte z ziemi i położone na piasku bladobrązowe, rozgałęzione kłącza trzciny pospolitej. Widać wyrastające z węzłów, skierowane w dół korzenie przybyszowe, oraz rosnące w górę zielone pędy nadziemne.

Kłącza to przekształcone łodygi, które rosną poziomo pod ziemią. Liście kłącza są zredukowane do łusek. Z węzłów tych łodyg wyrastają korzenie przybyszowekorzenie przybyszowekorzenie przybyszowe i pąki boczne. Z tych ostatnich rozwijają się pionowe pędy nadziemne. Kłącza są często zgrubiałe i służą jako „magazyn” materiałów zapasowych. Mogą w ten sposób pełnić funkcję przetrwalnikową, wspomagającą roślinę w okresach niesprzyjających wegetacji (np. zimy lub susze). Służą także do rozmnażania wegetatywnego. Z każdego fragmentu kłącza, w którym znajduje się przynajmniej jeden węzeł z pąkiem, może powstać nowa roślina. Przykładami roślin wykształcających kłącza są irys (inaczej kosaciec – Iris) i konwalia majowa (Convallaria majalis).

RnEAfkIxydA421

Na zdjęciu widać dwie cebule czerwone położone na boku na ziemi. Pokrywają je ciemnoczerwone, błyszczące łuski, a ze spodniej części wyrastają cienkie, białe korzenie.

Cebule to podziemne pędy o silnie skróconej łodydze nazywanej piętką, z której gęsto wyrastają mięsiste liście, tzw. łuski.  Z położonego na szczycie pąka wierzchołkowego cebuli wyrasta w porze wegetacji część nadziemna rośliny.

RjzgPxVTGbWyT1

Na zdjęciu widać wyjęte z ziemi bulwy topinamburu. Mają one różowawo-białawy kolor i nieregularny kształt, ze zgrubieniami i zwężeniami.

Łodygi mogą się również przekształcać w bulwy – zgrubiałe, mięsiste organy, które występują najczęściej pod ziemią. Bulwy są spichrzami: magazynują wodę i substancje pokarmowe, takie jak białka czy cukry, w tym skrobię. Pełnią również funkcje przetrwalnikowe (pomagają przetrwać roślinie okresy niesprzyjające wegetacji). Uczestniczą w rozmnażaniu wegetatywnym. Typowym przykładem roślin, które wykształciły bulwy, jest ziemniak (Solanum tuberosum).

R1Jr8w9BsgyKT1

Na zdjęciu widać długie, czerwonawe rozłogi truskawki płożące się po wysypanej żwirem powierzchni. Z części węzłów wyrastają nowe zielone pędy z charakterystycznymi trójdzielnymi liśćmi. Niektóre z pędów mają także kwiatostany o różowych płatkach korony i żółtych wnętrzach.

Rozłogi to zmodyfikowane pędy, które mogą się płożyć pod ziemią lub tuż nad jej powierzchnią. Mają długie międzywęźla, a w węzłach znajdują się zredukowane – przypominające łuski – liście. Ich funkcją jest rozmnażanie wegetatywne. Z pąka co drugiego liścia tworzy się nowy pęd, a z węzłów dodatkowo wyrastają korzenie przybyszowe. Powstała w ten sposób roślina, po oddzieleniu się od rośliny macierzystej, może żyć samodzielnie. Znanym przykładem rośliny wytwarzającej rozłogi jest truskawka (Fragaria × ananassa).

Słownik