Przeczytaj
Czym jest ekosystem?
EkosystemEkosystem to układ ekologiczny, na który składa się zespół organizmów (biocenozabiocenoza) wraz z zajmowanym przez nie środowiskiem, czyli biotopembiotopem. Między organizmami zasiedlającymi dane środowisko zachodzi wiele relacji, które pozwalają funkcjonować im w harmonii i równowadze.
Każdy żywy system: od pojedynczej komórki po złożoną biocenozę, jest narażony na działanie czynników zewnętrznych. Zmiany temperatury i wilgotności, brak pożywienia lub nasilenie konkurencji międzygatunkowej to przykłady czynników, które mogą zaburzyć równowagę. A żywotność każdego ekosystemu zależy od jego zdolności do utrzymania równowagi wewnętrznej, czyli homeostazy.
Homeostaza ekosystemu
Ustabilizowany ekosystem ma zdolność do wyrównania różnych zakłóceń, związanych z jego otwartym charakterem, zmianami czynników środowiskowych lub działalnością człowieka.
Homeostaza ekosystemuHomeostaza ekosystemu, nazywana również samoregulacją, to zdolność układu ekologicznego do regulacji procesów wewnętrznych, w wyniku której układ jako całość zachowuje równowagę.
Równowagę ekosystemu umożliwia różnorodność składników i wzajemnych oddziaływań między organizmami. Najtrwalsze są ekosystemy złożone z wielu elementów oraz regulowane licznymi relacjami. Dzięki takiej strukturze sprawnie reagują na zmiany w środowisku. Jeśli w ekosystemie o dużej różnorodności następuje znaczne zaburzenie homeostazy, wtedy część organizmów i siedlisk ginie. Pozostają organizmy o cechach umożliwiających przetrwanie. Takie cechy są potem przekazywane następnym pokoleniom.
Zmiany w ekosystemie: sukcesja, klimaks
Stabilizacja procesów zachodzących w ekosystemie odbywa się stopniowo w trakcie postępującej sukcesjisukcesji, czyli procesu przekształcania się ekosystemu. Podczas tego procesu zachodzą zmiany składu gatunkowego ekosystemu i warunków środowiska abiotycznego (nieożywionych elementów) pod wpływem biocenozy.
Proces sukcesji przebiega etapami od stadium początkowego, przez pośrednie, do końcowego, czyli klimaksuklimaksu. Stadium klimaksu w danych warunkach klimatyczno‑siedliskowych można uznać za stadium stabilne. Charakteryzuje się ono największą trwałością i odpornością na zakłócenia. Jednak i ono podlega zmianom pod wpływem zmian klimatu.
Mechanizmy utrzymujące homeostazę
Mechanizmy homeostatyczne warunkują prawidłowe funkcjonowanie zarówno organizmu, jak i ekosystemu. Homeostaza jest możliwa dzięki złożonym mechanizmom dostosowawczym (adaptacyjnym) w odniesieniu do zmienności warunków środowiska.
Mechanizmy homeostazy opierają się na sprzężeniu zwrotnym – wyróżniamy dwa rodzaje tego sprzężenia:
sprzężenie ujemne – odpowiedź wpływa hamująco na bodziec wyzwalający. Zmiana wartości danego czynnika wywołuje odpowiedź przeciwną w stosunku do tej zmiany. Sprzężenie ujemne działa stabilizująco, powodując, że skutek zjawiska przeciwdziała jego przyczynie, np. wzrost liczebności populacji drapieżnika powoduje spadek liczebności populacji ofiary, którą się żywi, więc z czasem maleje dostępność pokarmu dla drapieżnika i liczebność jego populacji zaczyna spadać.
sprzężenie dodatnie – odpowiedź wpływa pobudzająco na bodziec wyzwalający. Zachodzi wtedy, gdy skutek podtrzymuje przyczynę, powodując dalsze narastanie skutku. Przykładem jest zjawisko sukcesji pierwotnej – pojawienie się na terenie dziewiczym pierwszych organizmów roślinnych zmienia siedlisko, umożliwiając zasiedlenie się na tym obszarze kolejnych gatunków roślin, a z czasem również zwierząt.
Równowaga ekosystemu zostanie zakłócona, jeśli trwałej zmianie ulegnie chociaż jeden z elementów tworzących ekosystem lub jeśli w ekosystemie pojawią się nowe gatunki, które zajmują te same nisze ekologiczne, co organizmy żyjące w ekosystemie. Przykładem takiej sytuacji byłoby zmniejszenie liczby wilków w danej populacji. Spowodowałoby to zwiększenie liczby jeleni. W konsekwencji doprowadziłoby do dużych strat w roślinności, a co za tym idzie – zmniejszenia liczebności, a być może zaniku populacji innych roślinożerców w tym ekosystemie.
Katastrofy ekologiczne
Uszkodzenie struktury ekologicznej ekosystemu następuje najczęściej na skutek zmian warunków środowiskowych i prowadzi do załamania homeostazy, a w konsekwencji do katastrofy ekologicznej układu.
Katastrofie ekologicznej sprzyjają również globalne zagrożenia ekologiczne, takie jak: zmiany klimatyczne, niszczenie warstwy ozonowej, zakwaszenie atmosfery i wód itp.
Słownik
(bios – życie, z języka greckiego; koinós – wspólny) zespół populacji danego środowiska, powiązanych ze sobą czynnikami ekologicznymi. Biocenoza wraz ze środowiskiem nieożywionym (biotopem) tworzą ekosystem
rozległy obszar o określonym klimacie, charakterystycznej szacie roślinnej i szczególnym świecie zwierzęcym
strefa kuli ziemskiej zamieszkana przez organizmy żywe, w której zachodzą procesy ekologiczne
(gr. bíos – życie; topos – miejsce) – układ nieożywionych elementów środowiska, biotop wraz z biocenozą (zespołem wszystkich organizmów żywych danego środowiska) tworzy ekosystem
(oíkos – mieszkanie, z języka greckiego; sýstēma – zestawienie) określona przestrzeń, zajmowana przez zespół organizmów, związanych z danym środowiskiem nieożywionym; między organizmami tworzącymi ekosystem istnieją wzajemne powiązania
stan wewnętrznej równowagi, stabilności ekosystemu; nazywana również samoregulacją; zdolność układu ekologicznego do regulacji procesów wewnętrznych, w wyniku której układ jako całość zachowuje równowagę
końcowe, stabilne stadium rozwojowe biocenozy; charakteryzuje się największą trwałością i odpornością ekosystemu na zakłócenia
proces przekształcania się ekosystemu, podczas którego zachodzą stopniowe zmiany jego składu gatunkowego i warunków środowiska abiotycznego (nieożywionych elementów danego środowiska) pod wpływem biocenozy (zespołu populacji organizmów roślinnych, zwierzęcych i mikroorganizmów danego środowiska)