Rewolucja francuska – główne etapy 7.1789 - 9.1791 rewolucja ludowa – VII-VIII 1789 – powstanie chłopskie– VIII 1789 – Zgromadzenie Narodowe znosi przywileje stanow (m.in. poddaństwo i pańszczyznę) – VIII 1789 – ogłoszenie Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela, 9.1791 - 9.1792 monarchia – 3 IX 1791 – uchwalenie konstytucji – ustanowienie monarchii konstytucyjnej – 1792 – początek wojny z Austrią – IX 1792 – aresztowanie króla i wprowadzenie republiki, 9.1792 - 6.1793 rządy Konwentu – 1793 – ścięcie Ludwika XVI – początek powstania antyrewolucyjnego w Wandei – VI 1793 – przejęcie całej władzy przez jakobinów, 6.1793 - 7.1794 dyktatura jakobinów – VI 1793 – uchwalenie nowej (jakobińskiej) konstytucji – wprowadzenie terroru jakobińskiego – VII 1794 – przewrót 9 thermidora – obalenie rządów jakobinów, 8.1795 - 11.1799 rządy Dyrektoriatu – VIII 1795 – uchwalenie nowej (burżuazyjnej) konstytucji – 1797 – traktat pokojowy z Austrią w Campo Formio – XI 1799 – przewrót 18 brumaire’a – rządy obejmuje Napoleon Bonaparte jako pierwszy konsul
Rewolucja francuska – główne etapy 7.1789 - 9.1791 rewolucja ludowa – VII-VIII 1789 – powstanie chłopskie– VIII 1789 – Zgromadzenie Narodowe znosi przywileje stanow (m.in. poddaństwo i pańszczyznę) – VIII 1789 – ogłoszenie Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela, 9.1791 - 9.1792 monarchia – 3 IX 1791 – uchwalenie konstytucji – ustanowienie monarchii konstytucyjnej – 1792 – początek wojny z Austrią – IX 1792 – aresztowanie króla i wprowadzenie republiki, 9.1792 - 6.1793 rządy Konwentu – 1793 – ścięcie Ludwika XVI – początek powstania antyrewolucyjnego w Wandei – VI 1793 – przejęcie całej władzy przez jakobinów, 6.1793 - 7.1794 dyktatura jakobinów – VI 1793 – uchwalenie nowej (jakobińskiej) konstytucji – wprowadzenie terroru jakobińskiego – VII 1794 – przewrót 9 thermidora – obalenie rządów jakobinów, 8.1795 - 11.1799 rządy Dyrektoriatu – VIII 1795 – uchwalenie nowej (burżuazyjnej) konstytucji – 1797 – traktat pokojowy z Austrią w Campo Formio – XI 1799 – przewrót 18 brumaire’a – rządy obejmuje Napoleon Bonaparte jako pierwszy konsul
Chociaż od ponad 200 lat historycy badają rewolucję, trudno znaleźć jednoznaczną ocenę jej dorobku. Temat ten budzi kontrowersje w świecie akademickim, w debacie publicznej i codziennych rozmowach (nie tylko) Francuzów.
Bez wątpienia do rewolucyjnych osiągnięć należy zaliczyć opracowanie i uchwalenie Deklaracji praw człowieka i obywatela, która utorowała drogę do stworzenia społeczeństwa obywatelskiego, opartego na zasadach wolności i równości. Rewolucja zdemontowała stary, feudalny świat, gdzie o statusie i pełnionych funkcjach w społeczeństwie decydowało nade wszystko urodzenie. Obaliła absolutyzm, zniosła przywileje stanowe i wcieliła w życie monteskiuszowski trójpodział władzyMonteskiuszowski trójpodział władzymonteskiuszowski trójpodział władzy. W jej wyniku nastąpiła demokratyzacja życia publicznego – suwerenemsuwerensuwerenem zostali obywatele, którzy otrzymali prawo do wyboru polityków mających ich reprezentować w Zgromadzeniu Narodowym. W zależności od predyspozycji i sytuacji życiowej każdy obywatel mógł też startować w wyborach do tego Zgromadzenia.
Rok
Władza ustawodawcza
Władza wykonawcza
Władza sądownicza
1791
Zgromadzenie Ustawodawcze (Legislatywa) wybierane na dwa lata w wyborach powszechnych
Król Francuzów i mianowani przez niego ministrowie
Wybieralni sędziowie i ławnicy
1793
Ciało Ustawodawcze wybierane na rok w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i jawnych
Rada Wykonawcza, podporządkowana władzy ustawodawczej, Komitet Ocalenia Publicznego, Komitet Bezpieczeństwa Publicznego
Trybunał Rewolucyjny wyłaniany przez Konwent
1795
Rada Pięciuset i Rada Starszych wybierane na trzy lata
Dyrektoriat (pięciu dyrektorów wybieranych na pięć lat)
Wybieralni sędziowie
Rewolucja miała wpływ na kulturę polityczną – chociaż był to proces powolny, u schyłku XVIII w. świadomość polityczna obywateli co do ich praw i obowiązków zdecydowanie wzrosła. Dużą rolę odegrało tu zniesienie cenzury i rozwój wolnej prasy, na łamach której ścierały się różne poglądy polityczne. Spory wpływ na uświadamianie obywatelskie Francuzów miała również służba w rewolucyjnej armii, gdzie niezależnie od pochodzenia społecznego, można było zrobić karierę. Rewolucyjne idee szybko rozprzestrzeniły się poza Francję. Zachłyśnięci nimi europejscy działacze powoływali się na przykład francuski, stawiając go za wzór. W XIX w. sami Francuzi wyznaczyli sobie misję szerzenia ideałów wolności i równości oraz popierali demontaż absolutyzmu w całej Europie.
R1bGVoDVKkTad
Ilustracja przedstawia dwie czarne tablice zapisane złotym tekstem w języku francuskim. Tekst podzielony jest na 17 części. Tablice umieszone są na prostokątnej bryle - postumencie. Od góry okala je gruby, złoty sznur laurowy. Nad górze postumentu umieszczona jest prostokątna tablica z napisami w języku francuski. Po bokach tablicy siedzą dwie postacie kobiece: anioł z rozpostartymi skrzydłami, trzymający w prawym ręku złotą pałkę oraz czarnowłosa kobieta z korona na głowie, ubrana w czerwoną suknię i niebieski płaszcz, która w rękach trzyma łańcuch. Na górze ilustracji trójkątny symbol z okiem w środku od którego rozchodzą się promienie.
Jean-Jacques-François Le Barbier, Deklaracja praw człowieka i obywatela, 1789 r.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
Rz1vIQySaYu5s
Ilustracja przedstawia stronę tytułową starej książki. Napisy w języku francuskim. Tekst ręcznie napisany częściowo wyblakł.
Pierwsza strona konstytucji z 3 września 1791 roku. Wraz z jej uchwaleniem Francja stała się monarchią konstytucyjną.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
R8O2cfDQKlM9u
Ilustracja przedstawia grupę kilkuset mężczyzn zgromadzonych w dużej sali. Część zebranych stoi na balkonach. Na pierwszym planie mężczyzna opierający się rękoma o duży, okrągły stół, przed którym stoi pusty tron. Po lewej stronie stoi dwóch mężczyzn z szpadami u boku. Jeden z nich opiera się przedramionami o stół, a drugi stoi przed stołem. Po prawej stronie mężczyzna siedzący na krześle z prawą ręką opartą o prostokątny mebel stojący przed nim.
Król przed Zgromadzeniem Narodowym 4 lutego 1790 roku.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
R6p6Xerl75YVq
Ilustracja przedstawia stronę tytułową gazety z dnia 5 lipca 1790 r. Tekst napisany w języku francuskim.
Okładka 124 numeru „L’Ami du peuple” (Przyjaciel ludu).
Źródło: Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.
RYgbeDkKCmEj4
Ilustracja przedstawia jedną stronę gazety z dnia 15 września 1791 roku, z tekstem w języku francuskim.
Okładka 259 numeru „L’Ami du roi” (Przyjaciel króla). Co łączy wszystkie te dokumenty?
Źródło: gallica.fr, domena publiczna.
…i ciemne strony
Przeciwnicy rewolucji argumentują, że była ona rebelią przeciwko legalnym rządom, wyniesieniem do władzy bezwzględnych karierowiczów, którzy chcąc ją utrzymać, doprowadzili do krwawego terroru i prześladowań politycznych, a w konsekwencji śmierci i aresztowań tysięcy niewinnych ludzi bezzasadnie oskarżonych o zdradę ojczyzny. Pod pretekstem działania na rzecz dobra publicznego rewolucjoniści naruszali prawo własności prywatnej, grabili majątki szlacheckie i kościoły. Wiele bezcennych dzieł sztuki, zwłaszcza sakralnej, uległo zniszczeniu lub trwałemu uszkodzeniu.
Chociaż początkowo rewolucjoniści współpracowali z klerem, Zgromadzenie Narodowe z czasem uderzyło w pozycję Kościoła i ograniczyło jego wpływy. Dobra kościelne zostały skonfiskowane i sprzedane, a zysk z tych transakcji trafił do skarbu państwa. W okresie rządów jakobinów księża często byli oskarżani o kontrrewolucjonizm, a władza próbowała zdechrystianizować społeczeństwo, wprowadzając państwowy kult Istoty Najwyższej czy kalendarz, z którego usunięto niedziele i imiona świętych. Krytycy rewolucji upatrują w działaniach skierowanych przeciwko Kościołowi próbę zniszczenia chrześcijaństwa i początek laicyzacji społeczeństwa.
Część badaczy twierdzi wreszcie, że „swojej rewolucji nie miały kobiety”, gdyż dążenia do realizacji oświeceniowych idei wolności i równości w praktyce ich nie objęły. W nowym prawie rewolucjoniści potwierdzili ich zależność od męskich członków rodziny oraz pozbawili je praw obywatelskich. Chociaż kobiety aktywnie uczestniczyły w rewolucji, w dalszym ciągu nie mogły decydować o sobie, a we wszystkich konstytucjach zakwalifikowano je jako obywatelki bierne, bez prawa do startowania i głosowania w wyborach.
R1IyqafWLHafW
Ilustracja przedstawia czterech wysokich, szczupłych mężczyzn. Ubrani są w koszule i spodnie. Na stopach nie mają obuwia. Trzech z nich trzyma uniesione nad głową ręce w których trzymają kije zakończone pętlą. Czwarty z nich ma opuszczone do ziemi ręce w których trzyma kij. Pośrodku nich, na fragmencie ziemi w kształcie koła leżą porozrzucane fragmenty zbroi oraz połamane szable. W tle kilka budynków, w tym kościół.
Noc z 4 na 5 sierpnia 1789 r., czyli delirium patriotyczne. Ilustracja nawiązująca do okresu tzw. Wielkiej Trwogi.
Źródło: gallica.fr, domena publiczna.
R10Coti7DLutl
Ilustracja przedstawia plac miejski. Dookoła kilkupiętrowe kamienice oraz budynek ratusza z dużym zegarem umieszczonym na wieży. W centralnej części duży prostokątny podest na którym umieszczona jest konstrukcja składająca się ze stołu do którego przymocowane są dwa pionowe słupki oddalone od siebie. Pomiędzy nimi jest stalowe poruszające się góra-dół ostrze - gilotyna. Obok gilotyny stoi kat oraz klęczy mężczyzna zsuwający w otwór w podeście ciało zabitego. Po prawej stronie od nich stoją czterej mężczyźni z związanymi z przodu rękoma. Kolejni czterej wchodzą na podest z wysokiego wozu. Dookoła miejsca egzekucji tłoczą się ludzie, przed którymi stoją ustawieni w szeregu żołnierze. Trzymają oni uniesione do góry karabiny z bagnetami.
Egzekucja 9 emigrantów, 1973 roku.
Źródło: Wikmedia Commons, domena publiczna.
ReKd7smlEogjX
Ilustracja przedstawia kilkanaście wysokich konstrukcji z ostrzem na górze - gilotyny. Na pierwszym planie mężczyzna trzymający w prawym ręku sznur połączony z ostrzem umieszczonym pośrodku dwóch długich pali. Poniżej na desce leży ciało mężczyzny z rękoma związanymi na plecach. Pod deską stoi wielki kosz z ciałem zabitego. Mężczyzna trzymający sznur ubrany jest w długą marynarkę - frak, przepasany szarfą, krótkie spodnie do kolan, białe rajstopy, krótkie buty. Pod szyją ma chustkę - żabot, a na głowie wysoki kapelusz z piórami Za nim stoi postument w kształcie stożka z napisem w języku francuskim. Mężczyzna depcze kartki papieru, na których są daty 1791 oraz 1793.
Robespierre depcze konstytucję Francji i ścina kata, ściąwszy uprzednio całą Francję. Grawiura posttermidoriańska.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
R16iIXHfnNf1z
Ilustracja przedstawia ludzi tłumnie zgromadzonych na dużym polu, wokół niewielkiego wzgórza. Przed nimi w kilku szeregach stoją żołnierze. Nad głowami zgromadzonych powiewają niebiesko-biało-czerwone flagi. Po prawej stronie niewielkie wzgórze na którym usytuowana jest wysoka kolumna z posągiem, a obok kopiec na szczycie którego jest drzewo. Po lewej stronie pomnik człowieka siedzącego na tronie z uniesioną do góry prawą ręką. U podnóża pomnika czerwone sukno.
Pierre-Antoine Demachy, Obchody święta Istoty Najwyższej na Polach Marsowych 8 czerwca 1794 roku. Czy przedstawione na ilustracjach wydarzenia miały wpływ na upadek rewolucji?
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
Rwv0KfyuQTNF2
Ilustracja przedstawia kartkę z tekstem w języku francuskim.
Pierwsza strona Deklaracji praw kobiety i obywatelki z 1791 roku. W tekście tym Olympe de Gouges domagała się takich samych praw dla kobiet, które Deklaracja praw człowieka i obywatela gwarantowała mężczyznom. W jakim okresie w Europie kobiety uzyskały takie same prawa jak mężczyźni?
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
Słownik
dechrystianizacja
dechrystianizacja
spadek liczby wyznawców religii chrześcijańskiej oraz działania prowadzące do takiej sytuacji
laicyzacja
laicyzacja
(fr. laicisation) proces słabnięcia wpływu religii na różne dziedziny życia społecznego
Monteskiuszowski trójpodział władzy
Monteskiuszowski trójpodział władzy
model organizacji państwa, w którym zgodnie z zasadami spisanymi przez francuskiego filozofa Monteskiusza funkcje prawodawcze, wykonawcze i sądownicze są od siebie oddzielone i powierzone niezależnym od siebie ciałom
