Chociaż od ponad 200 lat historycy badają rewolucję, trudno znaleźć jednoznaczną ocenę jej dorobku. Temat ten budzi kontrowersje w świecie akademickim, w debacie publicznej i codziennych rozmowach (nie tylko) Francuzów.
Bez wątpienia do rewolucyjnych osiągnięć należy zaliczyć opracowanie i uchwalenie Deklaracji praw człowieka i obywatela, która utorowała drogę do stworzenia społeczeństwa obywatelskiego, opartego na zasadach wolności i równości. Rewolucja zdemontowała stary, feudalny świat, gdzie o statusie i pełnionych funkcjach w społeczeństwie decydowało nade wszystko urodzenie. Obaliła absolutyzm, zniosła przywileje stanowe i wcieliła w życie monteskiuszowski trójpodział władzyMonteskiuszowski trójpodział władzymonteskiuszowski trójpodział władzy. W jej wyniku nastąpiła demokratyzacja życia publicznego – suwerenemsuwerensuwerenem zostali obywatele, którzy otrzymali prawo do wyboru polityków mających ich reprezentować w Zgromadzeniu Narodowym. W zależności od predyspozycji i sytuacji życiowej każdy obywatel mógł też startować w wyborach do tego Zgromadzenia.
Rok
Władza ustawodawcza
Władza wykonawcza
Władza sądownicza
1791
Zgromadzenie Ustawodawcze (Legislatywa) wybierane na dwa lata w wyborach powszechnych
Król Francuzów i mianowani przez niego ministrowie
Wybieralni sędziowie i ławnicy
1793
Ciało Ustawodawcze wybierane na rok w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i jawnych
Rada Wykonawcza, podporządkowana władzy ustawodawczej, Komitet Ocalenia Publicznego, Komitet Bezpieczeństwa Publicznego
Trybunał Rewolucyjny wyłaniany przez Konwent
1795
Rada Pięciuset i Rada Starszych wybierane na trzy lata
Dyrektoriat (pięciu dyrektorów wybieranych na pięć lat)
Wybieralni sędziowie
Rewolucja miała wpływ na kulturę polityczną – chociaż był to proces powolny, u schyłku XVIII w. świadomość polityczna obywateli co do ich praw i obowiązków zdecydowanie wzrosła. Dużą rolę odegrało tu zniesienie cenzury i rozwój wolnej prasy, na łamach której ścierały się różne poglądy polityczne. Spory wpływ na uświadamianie obywatelskie Francuzów miała również służba w rewolucyjnej armii, gdzie niezależnie od pochodzenia społecznego, można było zrobić karierę. Rewolucyjne idee szybko rozprzestrzeniły się poza Francję. Zachłyśnięci nimi europejscy działacze powoływali się na przykład francuski, stawiając go za wzór. W XIX w. sami Francuzi wyznaczyli sobie misję szerzenia ideałów wolności i równości oraz popierali demontaż absolutyzmu w całej Europie.
R1bGVoDVKkTad
Rz1vIQySaYu5s
R8O2cfDQKlM9u
R6p6Xerl75YVq
RYgbeDkKCmEj4
…i ciemne strony
Przeciwnicy rewolucji argumentują, że była ona rebelią przeciwko legalnym rządom, wyniesieniem do władzy bezwzględnych karierowiczów, którzy chcąc ją utrzymać, doprowadzili do krwawego terroru i prześladowań politycznych, a w konsekwencji śmierci i aresztowań tysięcy niewinnych ludzi bezzasadnie oskarżonych o zdradę ojczyzny. Pod pretekstem działania na rzecz dobra publicznego rewolucjoniści naruszali prawo własności prywatnej, grabili majątki szlacheckie i kościoły. Wiele bezcennych dzieł sztuki, zwłaszcza sakralnej, uległo zniszczeniu lub trwałemu uszkodzeniu.
Chociaż początkowo rewolucjoniści współpracowali z klerem, Zgromadzenie Narodowe z czasem uderzyło w pozycję Kościoła i ograniczyło jego wpływy. Dobra kościelne zostały skonfiskowane i sprzedane, a zysk z tych transakcji trafił do skarbu państwa. W okresie rządów jakobinów księża często byli oskarżani o kontrrewolucjonizm, a władza próbowała zdechrystianizować społeczeństwo, wprowadzając państwowy kult Istoty Najwyższej czy kalendarz, z którego usunięto niedziele i imiona świętych. Krytycy rewolucji upatrują w działaniach skierowanych przeciwko Kościołowi próbę zniszczenia chrześcijaństwa i początek laicyzacji społeczeństwa.
Część badaczy twierdzi wreszcie, że „swojej rewolucji nie miały kobiety”, gdyż dążenia do realizacji oświeceniowych idei wolności i równości w praktyce ich nie objęły. W nowym prawie rewolucjoniści potwierdzili ich zależność od męskich członków rodziny oraz pozbawili je praw obywatelskich. Chociaż kobiety aktywnie uczestniczyły w rewolucji, w dalszym ciągu nie mogły decydować o sobie, a we wszystkich konstytucjach zakwalifikowano je jako obywatelki bierne, bez prawa do startowania i głosowania w wyborach.
R1IyqafWLHafW
R10Coti7DLutl
ReKd7smlEogjX
R16iIXHfnNf1z
Rwv0KfyuQTNF2
Słownik
dechrystianizacja
dechrystianizacja
spadek liczby wyznawców religii chrześcijańskiej oraz działania prowadzące do takiej sytuacji
laicyzacja
laicyzacja
(fr. laicisation) proces słabnięcia wpływu religii na różne dziedziny życia społecznego
Monteskiuszowski trójpodział władzy
Monteskiuszowski trójpodział władzy
model organizacji państwa, w którym zgodnie z zasadami spisanymi przez francuskiego filozofa Monteskiusza funkcje prawodawcze, wykonawcze i sądownicze są od siebie oddzielone i powierzone niezależnym od siebie ciałom