Docere, delectare, movere – uczyć, zachwycać, wzruszać

Zbiorem określonych narzędzi, które służą opanowaniu sztuki przemawiania, jest retorykaretorykaretoryka, którą Ilustrowany Słownik języka polskiego Mariana Arcta z 1916 roku nazywa „nauką pięknego wypowiadania myśli” (cyt. za: Jakub Lichański, Co to jest retoryka, Kraków 1996, s. 3). Jednak myśli wypowiedziane powinny być nie tylko pięknie. Retoryka bowiem nadaje wypowiedzi funkcję perswazyjną, która ma przekonywać, nakłaniać lub odwodzić od czegoś, słowem tak wpłynąć na odbiorcę, by ten zachował się w pożądany sposób.

R1R2QylqwRCpB1

Ilustracja przedstawia białego ludzika stojącego przed białą mównicą. Scenę widzimy z profilu.

Praktyka oratorska (łac. orare – mówić, rozprawiać) ma za cel wpłynąć na rozum, wolę i uczucia odbiorcy, czyli:

• przekonać go do swoich argumentów, a być może przedstawić mu nieznane dotąd fakty i ciekawostki, np. podczas przemówienia o zmianach klimatu może podać statystyki z wiarygodnych źródeł;

• wpłynąć na jego działania, np. podczas przemówienia o poziomie ubóstwa na świecie zachęcić do przekazywania datków;

• poruszyć go, czyli np. odwołać się empatii, zapytać o wyobrażenie sobie własnego życia w takich miejscach na świecie, gdzie poziom ubóstwa jest krytyczny, gdzie nie ma dostępu do edukacji.

Zasady tworzenia przemówienia

Tekst przemówienia poza sugestywnością, powinien być przede wszystkim poprawnie skomponowany i zgodny z przyjętymi zasadami poprawności językowej. Mówca musi pamiętać o podstawowych zasadach tworzenia przemowy:

Podręczne środki stylistyczne

W celu osiągnięcia ozdobności tekstu warto sięgnąć po różne środki retoryczne, które wzbogacają tekst przemowy i podtrzymują zainteresowanie odbiorcy.

Poprawna elokucjaelokucjaelokucja to nie tylko przejrzysta kompozycja, ale i odpowiedni język. Mówca musi mówić tak, by można go było zrozumieć. Jest to zasadniczy warunek skuteczności mowy.

Ciekawym przykładem wykorzystania niektórych środków retorycznych jest fragment przemówienia Lecha Wałęsy w Kongresie USA. Prezydent zastosował w swojej przemowie formę epifory: o rządach ludu, przez lud i dla ludów oraz enumerację: przeciw łamaniu prawa, przeciw deptaniu ludzkiej godności... itd. Te chwyty świadczą o dużym zaangażowaniu – także emocjonalnym – mówiącego w poruszaną problematykę.

Skomponuj to dobrze

Podstawą każdej mowy jest tekst. Powinien on być skonstruowany zgodnie z zasadami poprawności kompozycyjnej, a zatem zawierać wstęp, tezę, rozwinięcie zawierające argumenty na poparcie tezy oraz zakończenie, w którym może pojawić się apel i puenta.

Michał Rusinek i Anna Załazińska w książce Jak się dogadać, czyli retoryka codzienna, (Kraków 2018, s. 180) przedstawili Zasadę 3P, opierającą się na trzech prostych do zapamiętania formułach, które utrzymują przemowę w spójności:

Wykorzystanie takiej formuły pozwala łatwiej zorientować się odbiorcy w najważniejszej treści przekazywanej przez mówcę. Przemowy mogą być wielowątkowe, ale powinny podejmować jeden kluczowy temat, dlatego ważne jest, by mówca przypominał o nim co jakiś czas. Formuła 3P może w tym pomóc dodatkowo umożliwiając spójność tekstu.

Mowa ciała

Mowa ciała może wzmocnić albo osłabić siłę przekazu. Na ostateczny efekt wypowiedzi wpływ mają: intonacja, rytm i tempo wypowiedzi, mimika i gestykulacja. Pauzowanie czy stawianie akcentów w określonych miejscach służy podkreśleniu określonych fragmentów i zwróceniu uwagi publiczności. Ton głosu powinien być stabilny i naturalny. Naistotniejsze w zdobywaniu przychylności odbiorców jest przede wszystkim utrzymywanie z nimi kontaktu wzrokowego i naturalność.

Słownik