Przeczytaj
Przemiana pokoleń
W celu zachowania gatunków, organizmy rodzicielskie muszą wytwarzać nowe osobniki (potomstwo) w drodze rozmnażania. Wyróżniamy jego dwa rodzaje: rozmnażanie wegetatywne (bezpłciowe) oraz rozmnażanie generatywne (płciowe).
Cykl życiowy organizmów, w którym pokolenie rozmnażające się płciowo (gametofitgametofit) występuje na przemian z pokoleniem rozmnażającym się bezpłciowo (sporofitsporofit), nazywamy przemianą pokoleńprzemianą pokoleń. Zjawisko to jest charakterystyczne dla protistów roślinopodobnych, grzybów, roślin pierwotnie wodnych oraz wszystkich roślin wyższych.
Haploidalny gametofit wytwarza gametangia męskie – anterydia (plemnie), w których wykształcają się komórki plemnikowe i gametangia żeńskie – archegonia (rodnie), z których to każde zawiera jedną komórkę jajową. Komórka plemnikowa, po dotarciu do komórki jajowej, zapładnia ją, tworząc zygotę. Diploidalna zygota jest pierwszym stadium pokolenia sporofitu. Dzieli się mitotycznie i rozwija w wielokomórkowy zarodek. Dojrzały sporofit posiada specyficzne komórki – komórki sporogenne, które dzieląc się mejotycznie, wytwarzają haploidalne spory (zarodniki).
Przemiana pokoleń u roślin wiąże się często z przemianą faz jądrowych, czyli regularnym cyklicznym następowaniem po sobie faz rozwojowych haplofazyhaplofazy - 1n (między mejoząmejozą i zapłodnieniem) i diplofazydiplofazy – 2n liczbie chromosomów (między zapłodnieniem i mejozą).
Wraz z postępowaniem rozwoju ewolucyjnego roślin, dochodzi do uzyskiwania przewagi jednego pokolenia nad drugim. Taki typ przemian nazywa się przemianami heteromorficznymi.
W przemianie faz jądrowych, gdy dominuje haplofaza, mejoza zachodzi bezpośrednio po gamii i jest nazywana mejozą postgamiczną. Natomiast u organizmów, u których dominuje diplofaza, ma miejsce mejoza pregamiczna, która zachodzi bezpośrednio przed gamią.
Izomorficzna przemiana pokoleń
Sporofit i gametofit są identycznymi formami morfologicznymi. Czas trwania haploidalnego pokolenia płciowego – gametofitu (1n) i diploidalnego pokolenia bezpłciowego - sporofitu (2n) jest taki sam. podobnie, jak przedział czasowy między połączeniem gametgamet – gamią, a mejozą. Przykładem tej przemiany może być cykl życiowy sałaty morskiej.
Heteromorficzna przemiana pokoleń z dominacją gametofitu
W przemianie tej to haploidalne pokolenie płciowe – gametofit (1n) jest formą złożoną, zwykle większą i funkcjonującą dłużej niż diploidalne pokolenie bezpłciowe – sporofit (2n). Czas pomiędzy gamią, czyli procesem łączenia się gamet, a mejozą, poprzedzającą powstanie zarodników (spor), jest stosunkowo krótki. Przykładem organizmów, u których zachodzi tego typu przemiana pokoleń, są należące do brunatnic – katlerie oraz mchy.
Heteromorficzna przemiana pokoleń z dominacją sporofitu
W przemianie tej diploidalne pokolenie bezpłciowe – sporofit (2n) jest formą dominującą. Ma większe rozmiary i żyje dłużej. Gametofit (1n) przybiera kilkukomórkową, nietrwałą formę. Czas pomiędzy gamią a mejozą ulega znacznemu wydłużeniu. Przykładem organizmu, u którego zachodzi tego typu przemiana pokoleń jest należąca do brunatnic, litownica. Taka przemiana pokoleń, w której dominuje sporofit, występuje także u paproci i roślin nasiennych.
Słownik
stadium w cyklu rozwojowym organizmu eukariotycznego, w którym jądra komórkowe zawierają diploidalną liczbę chromosomów
haploidalne pokolenie u roślin i protistów roślinopodobnych, występuje przemiennie ze sporofitem, pokoleniem diploidalnym
komórki rozrodcze męskie lub żeńskie, o haploidalnej liczbie chromosomów, powstające u roślin i protistów na gametoficie
stadium w cyklu rozwojowym organizmu eukariotycznego, w którym jądra komórkowe zawierają zredukowaną, haploidalną liczbę chromosomów
podział redukcyjny jądra komórkowego dający, poprzez losowe rozchodzenie się chromosomów oraz proces crossing‑over, rekombinacyjną zmienność genetyczną
regularne występowanie po sobie pokoleń rozmnażających się płciowo - gametofitu, i bezpłciowo - sporofitu
diploidalne pokolenie u roślin i protistów roślinopodobnych, występujące przemiennie z gametofitem, pokoleniem haploidalnym