Aby określić liczbę rozwiązań równania wielomianowego, można w jednym układzie współrzędnych narysować wykresy funkcji, których wzory odpowiadają wyrażeniom znajdującym się z lewej i z prawej strony równania oraz określić w ilu punktach przecinają się te wykresy. Wykresem funkcji liniowej jest linia prosta. Aby narysować wykres funkcji liniowej można wykorzystać tabelę. W górnym wierszu umieszczamy minimum dwa, dowolnie wybrane argumenty x. W dolnym wierszu, korzystając ze wzoru funkcji, zapisujemy wartość funkcji dla danego argumentu. Zaznaczamy w układzie współrzędnych otrzymane punkty i łączymy je linią prostą.
Wykresem funkcji kwadratowej jest parabola. Aby naszkicować parabolę, wygodnie jest obliczyć współrzędne wierzchołka paraboli oraz miejsca zerowe odpowiedniej funkcji (jeżeli istnieją). Do wyznaczenia charakterystycznych punktów można również posłużyć się tabelką. Wykresy bardziej skomplikowanych funkcji wyższych stopni możemy narysować posługując się programami komputerowymi.
Przykład 1
Korzystając z interpretacji graficznej, określimy liczbę rozwiązań równania
.
R14EssSxnLPjx
Grafika przedstawia układ współrzędnych z poziomą osią x od minus 5 do 4 i pionową osią y od minus 3 do dwa. Na płaszczyźnie zaznaczona jest parabola oraz wykres funkcji trzeciego stopnia. Parabola przecina oś x w punktach: minus 1 i 1, jej ramiona skierowane są do góry. Wierzchołek paraboli znajduje się w punkcie: 0, minus 1. Parabola jest podpisana literą g. Wykres funkcji trzeciego stopnia przechodzi przez środek układu współrzędnych. Dodatnie wartości wykresu znajdują się po lewej stronie osi y, ujemne po prawej stronie osi y. Jest podpisany literą f. Oba wykresy przecinają się w punkcie znajdującym się poniżej osi x oraz po prawej stornie osi y.
W układzie współrzędnych narysowane są wykresy funkcji oraz .
Wykresy tych funkcji przecinają się co najmniej w jednym punkcie, zatem równanie
ma co najmniej jedno rozwiązanie.
Przykład 2
Korzystając z interpretacji graficznej, rozwiążemy równanie
.
RngpJfhA6R81m
Grafika przedstawia układ współrzędnych z poziomą osią x od minus 5 do 4 i pionową osią y od minus 3 do 2. Na płaszczyźnie zaznaczona jest parabola oraz wykres funkcji trzeciego stopnia. Parabola przecina oś x w dwóch punktach: jeden znajduje się pomiędzy minus 2 i minus 1, a drugi pomiędzy 1 i 2, jej ramiona skierowane są do góry. Wierzchołek paraboli znajduje się w punkcie: 0, minus 2. Parabola jest podpisana literą g. Wykres funkcji trzeciego stopnia przechodzi przez środek układu współrzędnych. Dodatnie wartości wykresu znajdują się po lewej stronie osi y, ujemne po prawej stronie osi y. Jest podpisany literą f. Oba wykresy przecinają się w punkcie 1, minus 1.
W układzie współrzędnych narysowane są wykresy funkcji oraz .
Wykresy funkcji przecinają się w punkcie o współrzędnych .
Zatem jednym z rozwiązań równania jest .
Przykład 3
Określimy liczbę rozwiązań równania
.
W układzie współrzędnych narysujemy wykresy funkcji oraz .
Funkcja ma trzy miejsca zerowe , , . Każdy pierwiastek jest pojedynczy. Współczynnik przy najwyższej potędze zmiennej jest dodatni.
Dokładny wykres tej funkcji wielomianowej uzyskany za pomocą programu komputerowego wygląda następująco:
RL9gkyw8VoD1U
Grafika przedstawia układ współrzędnych z poziomą osią x od minus 5 do 4 i pionową osią y od minus 3 do dwa. Na płaszczyźnie zaznaczony jest wykres. Jest on krzywą. Wykres zaczyna się w minus nieskończoności, przy czym na wysokości y równej minus 3 wartość x znajduje się między minus 3 a minus dwa. Wykres przecina oś x w punkcie minus dwa. Blisko punktu minus 1, 2 jest pierwszy wierzchołek wykresu i zaczyna on maleć. Następnie przechodzi przez środek układu współrzędnych. Na wysokości punktu minus 0,5, 0,5 znajduje się kolejny wierzchołek i funkcja zaczyna rosnąć. Przecina oś x w punkcie 1, następnie biegnie w stronę nieskończoności, przy czym wysokości y równej 2 wartość x znajduje się między 1 a dwa. Wykres podpisany jest literą f.
Przypomnijmy, że szkic wykresu funkcji wielomianowej ma kształt „wężyka”. Wykres ten spotyka się z osią w punktach, które są pierwiastkami wielomianu. Jeśli pierwiastek jest nieparzystego stopnia, to wykres przechodzi na drugą stronę osi , jeżeli natomiast pierwiastek jest parzystego stopnia to wykres „odbija się” od osi . Ważne jest również, że jeżeli współczynnik przy najwyższej potędze wielomianu jest dodatni, wówczas krzywą rysujemy od prawej strony kartki zaczynając od góry.
Grafika przedstawia układ współrzędnych z poziomą osią x od minus 5 do 4 i pionową osią y od minus 3 do dwa. Na płaszczyźnie zaznaczony jest wykres. Jest on krzywą. Wykres zaczyna się w minus nieskończoności, przy czym na wysokości y równej minus 3 wartość x znajduje się między minus 3 a minus dwa. Wykres przecina oś x w punkcie minus dwa. Blisko punktu minus 1, 2 jest pierwszy wierzchołek wykresu i zaczyna on maleć. Następnie przechodzi przez środek układu współrzędnych. Na wysokości punktu minus 0,5, 0,5 znajduje się kolejny wierzchołek i funkcja zaczyna rosnąć. Przecina oś x w punkcie 1, następnie biegnie w stronę nieskończoności, przy czym wysokości y równej 2 wartość x znajduje się między 1 a dwa. Wykres podpisany jest literą f. Na wysokości y równej 1 poprowadzona została pozioma linia, równoległa do osi x. Ma ona kolor czerwony i jest podpisana literą g.
Zatem równanie ma trzy rozwiązania.
Przykład 4
Określimy liczbę rozwiązań równania
.
W układzie współrzędnych narysujemy wykres funkcji oraz .
Funkcja ma trzy miejsca zerowemiejsce zerowe funkcjimiejsca zerowe , , . Pierwiastki i są pojedyncze, pierwiastek 1 jest podwójny.
Dokładny wykres tej funkcji wielomianowej uzyskany za pomocą programu komputerowego wygląda następująco:
Rr80819wJCmkj
Grafika przedstawia układ współrzędnych z poziomą osią x od minus 5 do 4 i pionową osią y od minus 3 do pięć. Na płaszczyźnie zaznaczony jest wykres. Jest on krzywą. Wykres zaczyna się w minus nieskończoności, przy czym na wysokości y równej minus 3 wartość x znajduje się między minus 3 a minus dwa. Wykres przecina oś x w punkcie minus dwa. Pierwszy wierzchołek znajduje się pomiędzy wartością x równą minus 2 i minus 1, na wysokości y bliskiej pięć. Następnie wykres zaczyna maleć i przechodzi przez środek układu współrzędnych. Na wysokości punktu minus 0,5, 0,5 znajduje się kolejny wierzchołek i funkcja zaczyna rosnąć. W punkcie 1, 0 wykres ma swój drugi wierzchołek i zaczyna maleć, następnie biegnie w stronę minus nieskończoności, przy czym wysokości y równej minus 2 wartość x znajduje się między 1 a dwa. Wykres podpisany jest literą f.
Ponieważ pierwiastek jest parzystego stopnia to wykres „odbija się” od osi . Ważne jest również, że współczynnik przy najwyższej potędze wielomianu jest ujemny, zatem krzywą rysujemy od prawej strony kartki zaczynając od dołu.
Grafika przedstawia układ współrzędnych z poziomą osią x od minus 5 do 4 i pionową osią y od minus 3 do pięć. Na płaszczyźnie zaznaczony jest wykres. Jest on krzywą. Wykres zaczyna się w minus nieskończoności, przy czym na wysokości y równej minus 3 wartość x znajduje się między minus 3 a minus dwa. Wykres przecina oś x w punkcie minus dwa. Pierwszy wierzchołek znajduje się pomiędzy wartością x równą minus 2 i minus 1, na wysokości y bliskiej pięć. Następnie wykres zaczyna maleć i przechodzi przez środek układu współrzędnych. Na wysokości punktu minus 0,5, 0,5 znajduje się kolejny wierzchołek i funkcja zaczyna rosnąć. W punkcie 1, 0 wykres ma swój drugi wierzchołek i zaczyna maleć, następnie biegnie w stronę minus nieskończoności, przy czym wysokości y równej minus 2 wartość x znajduje się między 1 a dwa. Wykres podpisany jest literą f. Na wysokości y równej 1 poprowadzona została pozioma linia, równoległa do osi x. Ma ona kolor czerwony i jest podpisana literą g.
Zatem równanie ma dwa rozwiązania.
Przykład 5
Obliczymy taką wartość parametru oraz taką wartość parametru , dla których poniższy rysunek przedstawia interpretację graficzną równania
.
R1bk8doUXxIO5
Grafika przedstawia układ współrzędnych z poziomą osią x od minus 5 do 4 i pionową osią y od minus 3 do dwa. Na płaszczyźnie zaznaczone są dwa wykresy. Oba wykresy są interpretacją graficzną równania trzeciego stopnia. Wykres pierwszy jest wykresem malejącym. Przecina oś y na wysokości jeden. Oś x również przecina w punkcie 1, 0. Jest on podpisany literą g. Drugi wykres jest wykresem o zmiennej monotoniczności. Najpierw rośnie od minus nieskończoności, przecina oś x w punkcie minus 1, 0. Pomiędzy wartościami x minus 1 i 0 zaczyna maleć, na wysokości y mniejszej niż 0,5. Następnie przechodzi przez środek układu współrzędnych. Pomiędzy wartościami x 0 i 1, na wysokości y większej niż minus 0,5 znajduje się wierzchołek i wykres zaczyna rosnąć. Przecina oś x w punkcie 1, 0 i ciągnie się do nieskończoności.
W układzie współrzędnych narysowane są wykresy funkcji
oraz .
Z wykresu wynika, że funkcja ma trzy pojedyncze miejsca zerowe: , , . Ze wzoru funkcji zapisanego w postaci iloczynowej wynika, że funkcja ma trzy miejsca zerowe , , . Czyli .
Wykres funkcji wielomianowej trzeciego stopnia przecina oś w punkcie o współrzędnych , zatem .
Słownik
miejsce zerowe funkcji
miejsce zerowe funkcji
taki argument , dla którego wartość funkcji równa się zero