Łączność

Łączność to przekazywanie informacji na odległość. Jest jedną z najnowocześniejszych i najdynamiczniej rozwijających się dziedzin gospodarki, niezbędną w jej obecnym funkcjonowaniu. Obok transportu stanowi dział komunikacji.

Do współczesnych środków łączności zalicza się telefonię (zwłaszcza komórkową, internetową, czyli przesyłanie połączeń głosowych za pomocą łączy internetowych lub sieci wykorzystujących protokół IP, a także satelitarną, czyli przesyłanie danych głosowych z wykorzystaniem sztucznych satelitów Ziemi) oraz telekomunikacjętelekomunikacjatelekomunikację komputerową. Rozwijają się one obecnie bardzo dynamicznie.

Rozwój telefonii

Telefonia stacjonarna

Pierwszy telefon został skonstruowany w 1876 r. przez Alexandra Grahama Bella. Telefonia stacjonarna odgrywała ważną rolę w końcu XIX i XX w. Jest dobrze rozwinięta w krajach Europy Zachodniej, gdzie gęsta sieć linii telefonicznych została wybudowana jeszcze przed erą telefonii komórkowej (np. we Francji – 58 abonentówabonentabonentów na 100 mieszkańców, Japonia – 50 abonentów na 100 mieszkańców). Natomiast na obszarach o niewielkim zaludnieniu i w państwach o niskim poziomie rozwoju gospodarczego jest ona słabo rozwinięta, przede wszystkim z powodu wysokich kosztów budowy nowej infrastruktury (np. w Somalii czy Burkinie Faso – 0 abonentów na 100 mieszkańców).

Spadek dynamiki wzrostu liczby abonentów telefonii stacjonarnej (na rzecz telefonii komórkowej) został zapoczątkowany w połowie lat 90. XX w., natomiast od 2006 r. widoczne jest nawet powolne zmniejszanie się liczby abonentów na świecie (w 2019 r. – 12,1 abonentów na 100 mieszkańców). Powodem tego jest fakt, iż ceny świadczone w zakresie telefonii komórkowej są coraz bardziej przystępne (równe lub niższe niż koszty związane z telefonią stacjonarną).

R2WoVPraw0Z1K

Wykres przedstawiający liczbę abonentów telefonii komórkowej i telefonii stacjonarnej na świecie w latach 1990-2019. Na osi odciętych ukazano wybrany okres czasu. Oś rzędnych prezentuje liczbę abonamentów na sto osób, poziome linie osi poprowadzono co dwadzieścia jednostek. Telefony stacjonarne na wykresie oznaczono linią granatową. W tysiąc dziewięćset dziewięćdziesiątym roku wartość wynosiła około dziesięciu jednostek i systematycznie wzrastała, osiągając punkt kulminacyjny od dwa tysiące czwartego do dwa tysiące ósmego roku, kiedy to wartość wynosiła dwadzieścia jednostek. W następnych latach wartości systematycznie spadały do około dwunastu punktów w dwa tysiące dziewiętnastym roku. Liczbę abonamentów telefonii komórkowej na wykresie reprezentuje pomarańczowa linia. Do tysiąc dziewięćset dziewięćdziesiątego piątego roku wartości przyjmowały ten sam, bardzo niski poziom około jednego punktu. W kolejnych latach wartości zaczynają systematycznie i dynamicznie wzrastać od jedenastu punktów w dwutysięcznym roku do stu punktów w dwa tysiące szesnastym roku. W kolejnych latach krzywa nadal wzrasta od jednego do dwóch punktów rocznie, przekraczając w ten sposób próg stu abonamentów na sto osób.

R1YboriRnyFVZ

Wykres liczby abonentów telefonii stacjonarnej na świecie i w państwach o różnym poziomie rozwoju gospodarczego w latach 1990-2019. Na wykresie są cztery krzywe. Dotyczą świata, krajów wysoko rozwiniętych, średnio rozwiniętych i słabo rozwiniętych. Kraje słabo rozwinięte: na wykresie jest krzywa pokrywająca się praktycznie z osią X. Nieznacznie wznosi się nad osią od roku 1999. Krzywa w krajach średnio rozwiniętych rozpoczyna się nieznacznie nad osią X w 1990 roku, po czym wznosi się w latach 2005-2008 do wartości około 13 abonamentów na 100 osób i opada do wartości 9 w 2019 roku. Krzywa prezentująca kraje wysoko rozwinięte rozpoczyna się w miejscu wartości 40 w 1990 roku, następnie rośnie do wartości 54 abonamentów na 100 osób w 2000 roku, następnie spada do wartości 38 abonamentów na 100 osób w 2019 roku. Świat: krzywa rozpoczyna się od wartości 10 w 1990 roku, rośnie do 20 abonamentów na 100 osób w 2005 roku, następnie spada do 11 abonamentów na 100 osób w 2019 roku.

R7De2lliGS5do

Mapa świata przedstawiająca liczbę użytkowanych telefonów stacjonarnych na stu mieszkańców w dwa tysiące dziewiętnastym roku. Największe wartości, powyżej czterdziestu telefonów, przypadają na kraje europejskie – Portugalię, Hiszpanię, Francję, Wielką Brytanię, Niemcy, Luksemburg, Austrię, Grecję i Białoruś. W pozostałych częściach świata podobny odsetek utrzymuje się jedynie w Japonii, Korei Południowej i w Gujanie Francuskiej. Wartości z przedziału od trzydziestu i jednej dziesiątej do czterdziestu odnotowano w Kanadzie, Stanach Zjednoczonych, Urugwaju, Australii, Nowej Zelandii, Iranie, Islandii, Irlandii, Holandii, Belgii, Szwajcarii, we Włoszech, Chorwacji, Słowenii, Izraelu, na Cyprze oraz na Węgrzech. W przedziale od dwudziestu i jednej dziesiątej do trzydziestu procent znalazły się następujące kraje: Rosja, Estonia, Mołdawia, Serbia, Czarnogóra, Bośnia i Hercegowina, Libia, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Laos, Malezja. Do przedziału od dziesięciu i jednej dziesiątej do dwudziestu procent należą: Polska, Czechy, Słowacja, Litwa, Łotwa, Dania, Szwecja, Norwegia, Bułgaria, Rumunia, Turcja, Macedonia, Syria, Liban, Arabia Saudyjska, Oman, Azerbejdżan, Gruzja, Armenia, Tunezja, Algieria, Sri Lanka, Turkmenistan, Uzbekistan, Kazachstan, Mongolia, Chiny, Meksyk, Kuba, Dominikana, Portoryko, Salwador, Gwatemala, Belize, Kostaryka, Panama, Ekwador, Kolumbia, Wenezuela, Gujana, Surinam, Brazylia, Chile i Argentyna. W pozostałych krajach odnotowano wartości poniżej dziesięciu procent, czyli między innymi we wszystkich krajach Aryki oprócz Tunezji, Libii i Algierii oraz Peru, Boliwii, Paragwaju, Hondurasie, Nikaragui, Ukrainie, Finlandii, Indiach i w pozostałych, do tej pory niewymienionych, krajach Azji.

Telefonia komórkowa

Pierwszy prototyp telefonu komórkowego wykonała szwedzka firma Ericsson w 1956 r. Natomiast pierwszy komercyjny telefon komórkowy został dopuszczony do użytku w 1983 r. Telefonia komórkowa rozwija się dynamicznie od lat 90. XX w. Liczba jej abonentów sukcesywnie rośnie. W krajach wysoko rozwiniętych rynek jest mocno przesycony (ok. 120–160 abonentów na 100 mieszkańców), natomiast w krajach słabo rozwiniętych istnieją duże dysproporcje (np. w Surinamie – 144 telefony na 100 mieszkańców, a w Ugandzie – 55). Afryka jest (po Azji) najszybciej rozwijającym się rynkiem telefonii komórkowej, czego głównymi przyczynami są ogromny rynku zbytu i niskie ceny.

RxZOSP2CdltKY

Liczba abonentów telefonii komórkowej na świecie i w państwach o różnym poziomie rozwoju gospodarczego w latach 1990-2019. Na wykresie są cztery krzywe. Dotyczą świata, krajów wysoko rozwiniętych, średnio rozwiniętych i słabo rozwiniętych. Kraje słabo rozwinięte: na wykresie jest krzywa, która w latach 1990-2003 pokrywa się z osią X, zaczyna się wznosić od 2004 roku. OSiąga wartość maksymalną w 2015 roku - prawie 60 abonentów na 100 osób, po czym nieznacznie spada i się stabilizuje. Krzywa przedstawiająca kraje średnio rozwinięte pokrywa się z osia X do roku 1999. Następnie stopniowo rośnie do wartości około 105 w roku 2019. Krzywa przedstawiająca kraje wysoko rozwinięte pokrywa się z osią X do roku 1991, po czym zaczyna rosnąć do wartości 125 abonentów na 100 osób w 2019 roku. Krzywa przedstawiająca świat pokrywa się z osią X do roku 1995, po czym rośnie do wartości 105 abonentów na 100 osób w 2019 roku.

Rj3LphNfHxxAj

Mapa świata przedstawiająca liczbę użytkowanych telefonów komórkowych przypadającą na 100 mieszkańców w dwa tysiące dziewiętnastym roku. Powyżej sto pięćdziesiąt telefonów na stu mieszkańców notuje się w Rosji, Litwie, Czarnogórze, Turkmenistanie, Zjednoczonych Emiratach Arabskich, Tajlandii, RPA, Kostaryce i Botswanie. W przedziale od stu dwudziestu pięciu i jednej dziesiątej do stu pięćdziesięciu mieszczą się kraje: Estonia, Finlandia, Szwecja, Polska, Ukraina, Słowacja, Dania, Niemcy, Holandia, Luksemburg, Szwajcaria, Włochy, Tunezja, Maroko, Sahara Zachodnia, Ghana, Wybrzeże Kości Słoniowej, Gabon, Iran, Kazachstan, Gruzja, Kirgistan, Mongolia, Nepal, Wietnam, Kambodża, Malezja, Indonezja, Panama, Kolumbia, Surinam, Chile, Argentyna, Urugwaj, Nowa Zelandia. Przedział od stu i jednej dziesiątej do stu dwudziestu pięciu reprezentują następujące kraje: Portugalia, Hiszpania, Francja, Irlandia, Islandia, Wielka Brytania, Norwegia, Słowenia, Czechy, Austria, Chorwacja, Bośnia i Hercegowina, Węgry, Rumunia, Bułgaria, Grecja, Łotwa, Białoruś, Syria, Arabia Saudyjska, Armenia, Azerbejdżan, Uzbekistan, Tadżykistan, Chiny, Bangladesz, Birma, Sri Lanka, Australia, Algieria, Mauretania, Mali, Senegal, Gwinea, Burkina Faso, Namibia, Kenia, Stany Zjednoczone, Gwatemala, Gujana Francuska, Peru, Boliwia, Paragwaj, Australia. Wartości od pięćdziesięciu i jednej dziesiątej do stu notuje się w Belgii, Mołdawii, Turcji, Albanii, Macedonii, Serbii, Jordanii, Iraku, Jemenie, Indiach, Bhutanie, Pakistanie, Afganistanie, Laosie, Libii, Egipcie, Sudanie, Liberii, Sierra Leone, Gwinei Bissau, Beninie, Togo, Nigerii, Kamerunie, Kongu, Ugandzie, Rwandzie, Burundi, Tanzanii, Zambii, Zimbabwe, Kanadzie, Meksyku, Kubie, Dominikanie, Portoryko, Hondurasie, Nikaragui, Brazylii, Ekwadorze, Wenezueli, Gujanie. W pozostałych krajach omawiany wskaźnik wyniósł pięćdziesiąt lub mniej. Dla Kosowa brak danych.

Powstała w 1981 r., choć dostępna dopiero od kilku lat, telefonia satelitarna zapewnia łączność głosową i przesyłanie danych z wykorzystaniem sztucznych satelitów telekomunikacyjnych. Bezpośrednią łączność między telefonem a satelitą uzyskuje się drogą fal radiowych, dzięki czemu można nawiązywać połączenia również na obszarach znajdujących się poza zasięgiem sieci komórkowej. Poważną barierę w jej rozwoju stanowią jednak wysokie koszty połączeń.

Telekomunikacja komputerowa

Innym rodzajem współczesnych środków łączności jest telekomunikacja komputerowa. Pierwszy komputer skonstruowano w 1941 r. Dokonał tego Konrad Zuse. W 1969 r. powstała pierwsza sieć komputerowa. Natomiast pierwszego maila wysłał (sam do siebie) Raymond Tomlinson w 1971 r. Największą i najpopularniejszą siecią komputerową jest internet. Można się z nim połączyć również za pomocą tabletu czy telefonu komórkowego. Jest to wygodne zwłaszcza z użyciem smartfona. Pierwszy smartfon powstał w 1992 r., a pierwszy iPhone – w 2007 r. Dostęp do internetu umożliwia m.in. szybkie wyszukiwanie informacji, korzystanie z poczty elektronicznej, dokonywanie operacji finansowych, rezerwację biletów, zakup towarów czy oglądanie filmów. Obecnie obserwuje się łączenie różnych form telekomunikacji – za pomocą komputera, smartfona czy tabletu można m.in. oglądać telewizję, transmitować wydarzenia na żywo, słuchać radia, prowadzić rozmowy telefoniczne, rozmowy wideo i czatować (np. za pomocą komunikatorów), a także integrować ze sobą różne urządzenia, np. sterować telewizorem poprzez smartfon. Radio i telewizja są więc wypierane przez internet, mimo że w ostatnich latach telewizja rozwija się coraz dynamiczniej, o czym świadczą m.in cyfrowa jakość dźwięku, a także obraz w wysokiej rozdzielczości (HD) oraz 3D. Najnowsze odbiorniki telewizyjne reagują na głos i gesty ich posiadaczy. Internet wypiera m.in. usługi pocztowe (dzięki rozwojowi firm kurierskich, e‑mailom i możliwości wykonywania przekazów pieniężnych) i prasę (dzięki portalom informacyjnym).

Liczba użytkowników internetu stale wzrasta (według ITU z ok. 30 mln w połowie lat 80. XX w. do ponad 4,1 mld w 2019 r.). W związku z tym więcej niż połowa ludności świata jest użytkownikami internetu.

R1TG3sAoD5tNs

Wykres liniowy przedstawiający liczbę użytkowników internetu na świecie i w państwach o różnym poziomie rozwoju gospodarczego w latach 1990-2019. Oś odciętych przedstawia skalę czasu, a oś rzędnych odsetek użytkowników od zera do stu procent. Dane dla świata przedstawiono linią bordową. Do tysiąc dziewięćset dziewięćdziesiątego siódmego roku przyjmuje niskie wartości – od zera do około dwóch procent. Następnie równomiernie wzrasta, w dwa tysiące dziesiątym osiągając wartość trzydziestu procent, a w dwa tysiące dziewiętnastym pięćdziesięciu czterech. Kraje średnio rozwinięte oznaczono pomarańczową linią. Na wykresie linia ma zbliżony kształt do poprzedniej, biegnie jednak nieco niżej. Osiągnięta wartość w dwa tysiące dziesiątym roku to dwadzieścia procent, potem różnica nieco maleje, w dwa tysiące dziewiętnastym roku sięgając około sześciu procent, kiedy liczba internautów w krajach rozwiniętych wynosiła czterdzieści osiem procent. Kraje wysoko rozwinięte oznaczono kolorem granatowym. Wartości od zera do dwóch procent utrzymują się do tysiąc dziewięćset dziewięćdziesiątego czwartego roku. W kolejnych latach przebiega dynamiczny wzrost odsetka internautów, osiągający próg pięćdziesięciu procent w dwa tysiące trzecim roku. W kolejnych latach krzywa nieco wyhamowuje – jednak nadal ciągle wzrasta do poziomu blisko dziewięćdziesięciu procent w roku dwa tysiące dziewiętnastym. Kraje słabo rozwinięte oznaczono linią w kolorze turkusowym. Liczba internatów w tych krajach do dwa tysiące piątego roku nie przekraczała jednego procenta. W kolejnych latach notuje się systematyczny wzrost, osiągający poziom osiemnastu procent w dwa tysiące dziewiętnastym roku.

R1PF9SWLSLfYd

Mapa świata przedstawiająca udział użytkowników internetu w ogólnej liczbie ludności poszczególnych krajów w dwa tysiące dziewiętnastym roku. Najwyższy odsetek internautów, ponad osiemdziesiąt procent, notuje się w krajach na zachodzie i w centrum Europy oraz w Rosji, Kanadzie, Stanach Zjednoczonych, Chile, Gujanie Francuskiej, Kazachstanie, Izraelu, Arabii Saudyjskiej, Omanie, Zjednoczonych Emiratach Arabskich, Katarze, Bahrajnie, Korei Południowej, Japonii, Australii, Nowej Zelandii, Singapurze i Malezji. Odsetek od sześćdziesięciu i jednej dziesiątej procent do osiemdziesięciu procent notuje się w Portugalii, we Włoszech, we wszystkich krajach bałkańskich, Mołdawii, Turcji, krajach Kaukazu, Iranie, Jordanii, Wietnamie, Birmie, Tunezji, Maroku, Gabonie, Meksyku, Kubie, Dominikanie, Portoryko, Gwatemali, Kolumbii, Wenezueli, Brazylii, Argentynie, Paragwaju i Urugwaju. Odsetek od czterdziestu i jednej dziesiątej do sześćdziesięciu procent użytkowników internetu notuje się krajach takich jak: Ukraina, Mongolia, Chiny, Irak, Uzbekistan, Bhutan, Filipiny, Indonezja, Algieria, Egipt, Nigeria, Senegal, RPA, Suazi, Botswana, Namibia, Ekwador, Peru, Boliwia, Surinam. Od dwudziestu i jednej dziesiątej do czterdziestu procent internautów – Turkmenistan, Kirgistan, Tadżykistan, Indie, Nepal, Birma, Laos, Kambodża, Libia, Mauretania, Sudan, Wybrzeże Kości Słoniowej, Ghana, Kamerun, Uganda, Kenia, Tanzania, Rwanda, Zimbabwe, Gujana, Honduras, Nikaragua. W pozostałych krajach odsetek internautów wynosi dwadzieścia lub poniżej dwudziestu procent.

W ostatnich latach wzrasta także odsetek osób korzystających z szerokopasmowego dostępu do internetuszerokopasmowy dostęp do internetuszerokopasmowego dostępu do internetu (około 15 abonentów na 100 osób w 2019 r.). Największe wartości tego wskaźnika występują w wysoko rozwiniętych krajach Europy (np. we Francji – 56,3 abonentów na 100 osób) i Korei Południowej (42,8 abonentów na 100 osób).

R19s456DNY9kx

Na mapie świata zaznaczono liczbę abonentów szerokopasmowego dostępu do internetu przypadająca na 100 mieszkańców w 2019 r. Wartość powyżej 40 abonentów na 100 mieszkańców: Islandia, Norwegia, Niemcy, Szwajcaria, Dania, Holandia, Francja, Korea Południowa. Wartości od 30,1 do 40 abonentów: Kanada, Stany Zjednoczone, Szwecja, Finlandia, Wielka Brytania, Hiszpania, Portugalia, Czechy, Węgry, Słowenia, Grecja, Białoruś, Estonia, Emiraty Arabskie, Chiny, Japonia, Australia, Nowa Zelandia. Wartości od 20,1 do 30: pozostałe kraje Europy z wyjątkiem Ukrainy, Serbii, Albanii, Mołdawii, Rosja, Gruzja. Wartości od 10,1 do 20: Meksyk, Kostaryka, Panama, Kolumbia, Ekwador, Brazylia, Argentyna, Chile, Brazylia, Arabia Saudyjska, Oman, Iran, Irak, Turcja, Serbia, Ukraina, Mołdawia, Albania, Armenia, Azerbejdżan, Kazachstan, Uzbekistan, Wietnam, Tajlandia, Tunezja. Pozostałe kraje mniejsze lub równe 10 abonentów. Korea Północna brak danych.

Wydaje się, że idealnym rozwiązaniem jest telefonia internetowa (VoIP), np. Skype. Umożliwia ona przesyłanie dźwięku i obrazu za pomocą łączy internetowych.

Zalety i wady telekomunikacji komputerowej

Telekomunikacja odgrywa bardzo ważną rolę w gospodarce, między innymi z uwagi na:

• skrócenie czasu w zakresie kontaktów między osobami prywatnymi, podmiotami gospodarczymi oraz instytucjami różnego typu,

• tworzenie, przetwarzanie i przesyłanie danych w sieciach komputerowych w sposób niezwykle szybki i efektywny, niezależnie od objętości,

• wyszukiwanie w bardzo szybki sposób informacji w różnych dziedzinach życia, (dzięki wyszukiwarkom internetowym),

• sprzedaż towarów i usług przez internet (e‑commerce),

• korzystanie z e‑usług i bankowości elektronicznej,

• nauczanie przy wykorzystaniu sieci komputerowych (e‑learning),

• rozwój tzw. telepracytelepraca (praca zdalna)telepracy, polegającej na wypełnianiu obowiązków służbowych poza siedzibą przedsiębiorstwa za pośrednictwem internetu czy telefonu; często korzystają z niej m.in. osoby niepełnosprawne i kobiety wychowujące dzieci,

• możliwość zdalnego załatwianie spraw urzędowych (dzięki elektronicznemu podpisowi),

• przyspieszenie procesów globalizacyjnych oraz integracyjnych.

Z drugiej strony powoduje też wiele negatywnych konsekwencji, np.:

• ograniczenie kontaktów międzyludzkich,

• szerzenie się przestępczości i ataków hakerskich (kradzież danych osobowych, włamywanie się do kont bankowych itp.),

• ułatwiony dostęp do nielegalnych treści,

• zacieranie się granicy między sferą prywatną i publiczną (na przykładzie portali społecznościowych),

• występowanie różnych schorzeń (np. oczu, kręgosłupa) w wyniku długotrwałego korzystania z komputera.

O roli łączności w kształtowaniu społeczeństwa informacyjnego przeczytasz w e‑materiale „Rola telekomunikacji w kształtowaniu się społeczeństwa informacyjnego”.

Natomiast o rozwoju łączności w Polsce przeczytasz w e‑materiale „Tradycyjne i nowoczesne technologie telekomunikacyjne w Polsce. Dynamika i trendy zmian w polskiej łączności”.

Słownik