Przeczytaj
Cywilizacja doliny Indusu
Około 2500 r. p.n.e. w dolinie rzeki Indus narodziła się pierwsza historyczna kultura Indii, zwana kulturą harappańską (od jej największego ośrodka miejskiego – Harappy). Wyróżniała się ona niezwykle rozwiniętą siecią urbanistyczną. Badaczom udało się odkopać aż 70 starannie rozplanowanych miast o wysokim poziomie rozwoju technologicznego. Były one wyposażone w rozbudowany system kanalizacyjny: większość prywatnych domów posiadała osobną łazienkę, funkcjonowały także łaźnie publiczne. Największe osady, Harappa na północy i Mohendżo Daro na południu, liczyły ok. 40 tys. mieszkańców. Kwitło w nich wysokiej klasy rzemiosło zarówno artystyczne, jak i użytkowe. Były to również ważne ośrodki wymiany handlowej. Kluczowe dla powstania i długotrwałego istnienia kultury harappańskiej było rolnictwo. Podobnie jak w przypadku innych wielkich cywilizacji świata starożytnego żyła ona w symbiozie z wielką rzeką – Indusem, który dzięki prowadzonym intensywnie pracom irygacyjnymirygacyjnym użyźniał glebę, a także służył jako podstawowy węzeł komunikacyjny między głównymi miastami.
Bogata cywilizacja doliny Indusu upadła ok. 1500 r. p.n.e. Przyczyny tego są złożone i naukowcy nie są zgodni, co należy uznać tu za czynnik decydujący. Wydaje się, że istotne były zmiany klimatyczne spowodowane działalnością człowieka. Bez wątpienia jednak ostateczny cios został zadany z zewnątrz. Był to najazd indoeuropejskichindoeuropejskich Ariów.
Okres wedyjski. Najazd Ariów
Ariowie stopniowo podbijali subkontynentsubkontynent indyjski na przestrzeni kilku wieków, aż ok. 1500 r. p.n.e. podporządkowali sobie większość jego terytorium. Zaawansowaną cywilizację miejską epoki harappańskiej zastąpiła słabo rozwinięta kultura wiejska, oparta wyłącznie na rolnictwie i hodowli bydła. W czasie tysiącletniej dominacji nad Indiami jasnoskórzy Ariowie narzucili ujarzmionym ludom swój język, religię i kulturę. Wprowadzono również system kastkast oparty na podziale społeczeństwa na warstwy uprzywilejowane oraz podporządkowane na podstawie kryterium pochodzenia. Ariowie należeli do trzech stanów (warn) uprzywilejowanych: najważniejszych kapłanów (braminów), drugich w hierarchii wojowników (kszatrijów) oraz grupy wolnych chłopów, kupców i rzemieślników (wajśjów). Na samym dole drabiny społecznej plasowali się przedstawiciele ludności podbitej, zwani siudrami, którzy wykonywali dla Ariów prace służebne. Poza systemem warn znajdowali się pariasi (niedotykalni), czyli osoby z różnych powodów wykluczone ze swoich pierwotnych stanów.
W czasie długotrwałego panowania Ariów nie podjęto żadnych prób politycznego zjednoczenia Indii. Poszczególne plemiona, na czele których stali królowie, rządziły się same, podzielone na wioski i okręgi. Nasza, dość skromna, wiedza o tym okresie niemal w całości bierze się z lektury tzw. Wed – ksiąg zawierających aryjskie teksty o charakterze religijnym. Dały one nazwę całej epoce.
Ku zjednoczeniu. Imperium Maurjów
Od ok. 500 r. p.n.e. w Indiach dostrzec można pojawianie się tendencji zjednoczeniowych. W miejsce dotychczasowych niewielkich organizacji plemiennych powstały większe organizmy państwowe. W tym samym czasie nastąpiła ekspansja państwa perskiego, rządzonego przez króla Dariusza I Wielkiego, na tereny doliny Indusu. Polityczne centrum kraju i wysiłków zjednoczeniowych przeniosło się nad drugą wielką rzekę Indii – Ganges. Tamtejsze państwa otarły się o wielkie niebezpieczeństwo w 326 r. p.n.e., kiedy Aleksander MacedońskiAleksander Macedoński, podbiwszy Persję, wkroczył do Indii. Jednakże opór zmęczonych długotrwałymi kampaniami żołnierzy uniemożliwił mu dalszy pochód i zmusił do odwrotu. Niedługo potem, ok. 321 r. p.n.e., Ćandragupta Maurja, władca Magadhy, krainy w północno‑wschodnich Indiach, który aktywnie współpracował z Aleksandrem w czasie jego krótkiej kampanii nad Indusem, jako pierwszy zjednoczył większość subkontynentu indyjskiego.
Rozkwit kraju nastąpił za panowania wnuka Ćandragupty, AśokiAśoki. Zgodnie ze słowami samego Aśoki, uwiecznionymi w jednej z inskrypcji, po zwycięskiej wojnie we wschodnich Indiach na początku swych rządów władca, przerażony okrucieństwami, których był świadkiem, wyrzekł się przemocy i przeszedł na buddyzmbuddyzm. Dalszą część jego rządów znamionowały pokojowy rozwój kraju oraz propagowanie buddyzmu w Indiach i poza nimi. To Aśoce przypisuje się zaszczepienie nauk buddyjskich w Nepalu i w Chinach za pośrednictwem wysyłanych tam misjonarzy. Upowszechnianiu bliskich władcy idei w jego własnym kraju służyła stworzona przez niego idea dhammy (dharma), która nakazywała wyrzeczenie się stosowania przemocy zarówno wobec ludzi, jak i zwierząt, a także prawdomówność.
Wkrótce po śmierci Aśoki (232 r. p.n.e.) budowane z trudem państwo Maurjów się rozpadło. Nastąpił długi okres niepokojów wewnętrznych i niestabilności politycznej, zakończony dopiero w IV w. n.e., kiedy to władzę nad większością Indii ponownie przejęli władcy królestwa Magadhy.
Słownik
najwybitniejszy władca dynastii Maurjów (III w. p.n.e.), stworzył orędzia zapisane na skałach; był propagatorem prawa opartego na miłości powszechnej, pokoju, tolerancji religijnej i harmonii społecznej. Uważany jest za przywódcę, który wyprzedził swoją epokę.
(zwany Wielkim) król macedoński rządzący w latach 336–323 p.n.e.; w czasie swojego krótkiego panowania podbił większość znanego ówczesnym Grekom świata i dotarł aż do doliny Indusu; po jego śmierci stworzone przez niego wielkie imperium rozpadło się na mniejsze organizmy państwowe; jednym z celów Aleksandra było stworzenie uniwersalnego imperium, które nie ograniczało się do tradycji i obyczajów jednej grupy etnicznej
system religijny i filozoficzny założony przez żyjącego na przełomie VI i V w. p.n.e. Siddharthę Gautamę, zwanego Buddą (oświeconym). Nauki buddyjskie opierają się na tzw. Czterech Szlachetnych Prawdach, które miały dopomagać człowiekowi w uwolnieniu się od cierpienia.
lud koczowniczy, który wiekach IV i V n.e. najeżdżał tereny imperium rzymskiego, przyczyniając się do upadku jego zachodniej części
(łac. „castus” — czysty, dziewiczy) — zamknięta warstwa społeczna, do której przynależność jest dziedziczna.
ludy, które posługują się językami indoeuropejskimi, wywodzącymi się ze wspólnego prajęzyka
zabiegi rolnicze polegające na dostarczaniu wody do gleby w celu polepszenia jej jakości
duże obszary lądu najczęściej stanowiące półwysep, zwykle oddzielony od reszty kontynentu barierą naturalną (np. masywem górskim)
ustrój polityczny, w którym naczelną władzę w państwie sprawuje stan kapłański
Słowa kluczowe
Aśoka, Budda, buddyzm, hinduizm, pradzieje, starożytny Wschód, cywilizacje starożytnego Bliskiego Wschodu, cywilizacje starożytnego Dalekiego Wschodu
Bibliografia
Kieniewicz J., Historia Indii, 1985.
Wielka Historia Świata, t. 5, Cywilizacje Azji: Dolina Indusu – Indie – Kambodża, Oxford, Warszawa 2005.