Substancje, które zawierają wiązanie kowalencyjne (nazywane substancjami kowalencyjnymi), to pierwiastki lub związki chemiczne. W stanie stałym tworzą dwa rodzaje kryształów:
kowalencyjne – które są tworzone przez atomy i połączone wiązaniami kowalencyjnymi; charakteryzują się wysokimi temperaturami wrzenia i topnienia, dużą twardością i wytrzymałością mechaniczną, jak np. diament, krzem;
cząsteczkowe – które są tworzone zazwyczaj przez cząsteczki, oddziałujące na siebie słabymi siłami van der Waalsa (znacznie słabszymi niż w kryształach kowalencyjnych, jonowych, metalicznych); charakteryzują się niskimi temperaturami topnienia i wrzenia, niewielką twardością i małą wytrzymałością mechaniczną, jak np. , , .
R1PqCgyoPslcf1
bg‑violet
Czy substancje kowalencyjne przewodzą prąd elektryczny i rozpuszczają się w wodzie? Jakie mają temperatury topnienia i wrzenia?
Przewodnictwo elektryczne
Aby substancja przewodziła prąd elektryczny, niezbędne są swobodne nośniki prądu (jony, elektrony). Na ogół substancje kowalencyjne nie przewodzą prądu elektrycznego w stanie stałym ani po rozpuszczeniu w wodzie. Wyjątkiem jest grafit, który w stanie stałym jest dobrym przewodnikiem elektronowym. ZdelokalizowanedelokalizacjaZdelokalizowane wiązania pomiędzy atomami węgla umożliwiają swobodny ruch elektronów i przewodzenie prądu.
R93MIw9RJZ06b
Temperatury topnienia i wrzenia
Temperatura topnienia i wrzenia związków kowalencyjnych jest ogólnie niższa niż w przypadku związków jonowych. Cząsteczki gazów szlachetnych (tworzące kryształy molekularne) mają dość niskie temperatury wrzenia i topnienia, co jest spowodowane tym, że oddziaływania międzycząsteczkowe są słabe (tabela poniżej).
Tabela 1. Temperatury topnienia i wrzenia helowców na podstawie pl.wikipedia.org.
Helowiec
Temperatura topnienia [K]*
Temperatura wrzenia [K]*
Hel, He
-**
4,22
Neon, Ne
24,56
27,07
Argon, Ar
83,80
87,30
Krypton, Kr
115,80
119,93
Ksenon, Xe
161,40
165,10
Radon, Rn
202,00
211,30
*Pod ciśnieniem normalnym;
**Hel pod normalnym ciśnieniem nie przechodzi w stan stały, nawet w najniższej osiągalnej temperaturze.
Z kolei kryształy kowalencyjne cechują się wysokimi temperaturami topnienia, co wynika z dużej energii wiązań kowalencyjnych.
ReIY9rnNNm6AE
Twardość
Kryształy kowalencyjne są twarde (jak diament), ponieważ ich atomy są silnie związane w sieci krystalicznej, w przeciwieństwie do kryształów molekularnych, których cząsteczki są w stanie do pewnego stopnia poruszać się i czasami mogą to robić także względem siebie. Warstwowa budowa grafitu decyduje o jego łupliwości, dlatego jest tak miękki.
W substancjach kowalencyjnych występują wiązania kowalencyjne niespolaryzowanewiązanie kowalencyjne niespolaryzowanewiązania kowalencyjne niespolaryzowane (atomowe) albo kowalencyjne spolaryzowanewiązanie kowalencyjne spolaryzowanekowalencyjne spolaryzowane.
Wśród chemików rozpowszechniony jest pogląd, że „podobne rozpuszcza się w podobnym”. Przeanalizujmy zatem rozpuszczalność obu grup substancji i sprawdźmy, czy ta myśl jest słuszna.
1. Związki, które zawierają wiązania kowalencyjne niespolaryzowane, nie rozpuszczają się w rozpuszczalnikach polarnych, jak np. wodzie. Jej cząsteczki posiadają niewielki ładunek ujemny na atomie tlenu i niewielki ładunek dodatni na atomie wodoru, co oznacza, że są to cząsteczki polarne. Jednak wiemy przy tym również, że związki kowalencyjne z wiązaniem niepolarnym składają się z obojętnych cząsteczek lub cząsteczek o niewielkich ładunkach. Z tego powodu związki te nie są silnie przyciągane do cząsteczek wody.
Substancje kowalencyjne z wiązaniem kowalencyjnym niespolaryzowanymrozpuszczają się w rozpuszczalnikach niepolarnych (np. benzyna, olej), zgodnie z zasadą „podobne rozpuszcza podobne”.
2. Substancje o wiązaniach silnie spolaryzowanych rozpuszczają się w wodzie i dysocjują na jony, co jest konsekwencją oddziaływań międzycząsteczkowych. Przykładem są wodorki fluorowców i mocne kwasy tlenowe.
RQKTZ1NqAA9Xa1
R8ytaiUhH6XK31
Słownik
wiązanie kowalencyjne niespolaryzowane
wiązanie kowalencyjne niespolaryzowane
inaczej: atomowe; powstaje między dwoma atomami dzięki „uwspólnieniu” dwóch elektronów, z których każdy pochodzi od innego atomu; para elektronów jest uwspólniona w jednakowym stopniu przez oba atomy (wykazują one identyczną lub zbliżoną elektroujemność)
wiązanie kowalencyjne spolaryzowane
wiązanie kowalencyjne spolaryzowane
występuje między atomami różnych pierwiastków; chmura elektronowa, która tworzy to wiązanie, jest przesunięta w stronę atomu pierwiastka o większej elektroujemności
delokalizacja
delokalizacja
przemieszczanie się elektronów w cząsteczce, w wyniku którego elektrony mogą brać udział w tworzeniu więcej niż jednego wiązania
dysocjacja elektrolityczna
dysocjacja elektrolityczna
rozpad cząsteczek na jony (dodatnie i ujemne) pod wpływem wody
cząsteczka polarna
cząsteczka polarna
cząsteczka biegunowa; cząsteczka dipolowa; dipol; cząsteczka utworzona z atomów o różnej elektroujemności, w której nastąpiło wyodrębnienie ładunku dodatniego i ujemnego
Bibliografia
Bielański A., Podstawy Chemii nieorganicznej, t. 1‑2, Warszawa 2010.
Czerwiński A., Czerwińska A., Jeziorna M., Kańska M., Chemia 3. Podręcznik dla liceumogólnokształcącego, liceum profilowanego, technikum, Warszawa 2004.
Encyklopedia PWN
Litwin M., Styka‑Wlazło Sz., Szymońska J., To jest chemia 1, Warszawa 2013.