Przeczytaj
Sytuacja Polski po rozpadzie bloku państw komunistycznych
Postęp przez współpracę. Przed organizacją były jeszcze tylko dwa lata istnienia.
Upadek bloku wschodniego i rozwiązanie Rady Wzajemnej Pomocy GospodarczejRady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (RWPG) wywarło głęboki wpływ na sytuację gospodarczą krajów postkomunistycznych, w tym również Polski. Dotychczasowe więzi z krajami socjalistycznymi zostały zerwane, raptem zamknęły się rynki zbytu dla własnej produkcji i pojawiły się trudności w dostępie do bazy surowcowej. Gwałtowny spadek wymiany handlowej spowodował załamanie się wielu gałęzi przemysłu.
W tej sytuacji Polska starała się wzmocnić swoje kontakty gospodarcze z krajami zachodnimi. Rząd polski podpisał z krajami zachodnimi szereg układów bilateralnychbilateralnych. Współpracę z zagranicznymi kontrahentami systematycznie nawiązywały poszczególne polskie przedsiębiorstwa. W efekcie już w 1992 r. udział krajów Unii Europejskiej w polskim handlu zagranicznym wyniósł prawie 60 proc., a w następnych latach ulegał dalszemu wzrostowi.
Rozwój współpracy z państwami zachodnimi przyniósł poważne korzyści polskiej gospodarce. Nastąpił znaczący wzrost gospodarczy, do Polski zaczął napływać zachodni kapitał, dzięki czemu możliwe były nowe inwestycje. Nowoczesne technologie trafiały do polskich firm, modernizowała się struktura krajowego przemysłu, dostosowując się do wymogów gospodarki europejskiej.
Droga Polski do Unii Europejskiej
Formalny wniosek o uzyskanie członkostwa we Wspólnotach Europejskich złożył w maju 1990 r. minister spraw zagranicznych Polski Krzysztof Skubiszewski. Po ponad rocznych negocjacjach 16 grudnia 1991 r. został podpisany układ o stowarzyszeniu Polski ze Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi, który wszedł w życie 1 lutego 1994 roku. Układ miał obowiązywać nie dłużej niż 10 lat.
Dla Polski był to czas na przystosowanie swojej gospodarki do wymogów zachodniego systemu ekonomicznego. W tym okresie Polska miała ograniczyć inflację, zrównoważyć budżet oraz wprowadzić system gospodarki rynkowej i unowocześnić polskie przedsiębiorstwa tak, aby w przyszłości były one zdolne do konkurowania na rynkach zachodnich.
Akcesja Polski do UE
Równocześnie w życie wszedł układ z Maastricht, powołujący do życia Unię Europejską (podpisany w lutym 1992 r.), a Polska rozpoczęła starania o uzyskanie w niej pełnego członkostwa. W 1993 r. na szczycie Rady Europejskiej w Kopenhadze przedstawiciele państw Unii wyrazili zgodę na przyjęcie do niej krajów Europy Środkowo‑Wschodniej oraz przedstawili warunki członkostwa – tzw. kryteria kopenhaskie. Dotyczyły one m.in. stabilności instytucji demokratycznych, praworządności, przestrzegania praw człowieka oraz sprawnej gospodarki rynkowej i zdolności do przyjęcia obowiązków wynikających z członkostwa. Formalny wniosek o przyjęcie do Unii Europejskiej Polska złożyła w kwietniu 1994 r. Rada Europejska wyznaczyła termin rozpoczęcia negocjacji akcesyjnych dla Polski oraz Czech, Estonii, Słowenii, Węgier i Cypru na marzec 1998 roku.
Polska rozpoczęła intensywne przygotowania. W 1996 r. powstał Komitet Integracji Europejskiej, którego zadaniem było koordynowanie działań dostosowawczych do standardów zachodnich. Dwa lata później powołano Zespół Negocjacyjny, składający się z przedstawicieli resortów najbardziej zaangażowanych w negocjacje. Proces negocjacyjny polegał na ocenie zgodności polskiego ustawodawstwa z prawem Unii Europejskiej i sporządzeniu listy niezgodności, a następnie opracowaniu harmonogramu usuwania tych rozbieżności.
Zwróć uwagę na przypinki, które mają przy marynarkach politycy. Co symbolizują?
Długotrwałe negocjacje zakończyły się podpisaniem traktatu akcesyjnego 16 kwietnia 2003 roku. Miał wejść w życie po jego ratyfikacjiratyfikacji przez Polskę i wszystkie kraje członkowskie. W ostatnim etapie negocjacji premier Leszek Miller zdołał uzyskać wyższe od wcześniej proponowanego dofinansowania polskiego rolnictwa w ramach dopłat unijnych, ale nadal były one niższe niż dla rolników starych krajów Unii (stopniowo miały być podnoszone w kolejnych latach aż do osiągnięcia takiego samego poziomu). Dla polskich rolników bardzo ważnym zastrzeżeniem było czasowe uniemożliwienie zakupu ziemi rolnej w Polsce przez cudzoziemców. Natomiast strona polska musiała zgodzić się na czasowe ograniczenia w podejmowaniu pracy przez Polaków w krajach unijnych.
W dniach 7–8 czerwca 2003 r. odbyło się referendumreferendum akcesyjne, poprzedzone burzliwą kampanią, w której obawy eurosceptyków przeplatały się z nadziejami euroentuzjastów. Dla wielu Polaków decydujący okazał się głos papieża Jana Pawła II, który opowiedział się za przystąpieniem Polski do Unii. W referendum wzięło udział 58,8 proc. uprawnionych. Za przystąpieniem do Unii Europejskiej opowiedziało się 77,5 proc. głosujących.
W których województwach poparcie dla przystąpienia Polski do Unii było największe, a w których najmniejsze?
Pełne członkostwo Polski i pozostałych dziewięciu krajów kandydujących (Cypru, Czech, Estonii, Litwy, Łotwy, Malty, Słowacji, Słowenii i Węgier) nastąpiło 1 maja 2004 roku.
Polska w Unii Europejskiej
W pierwszych latach członkostwa Polski w Unii Europejskiej trwała ożywiona dyskusja między eurosceptykami – głównie przedstawicielami Ligi Polskich Rodzin i Samoobrony, a euroentuzjastami – przede wszystkim zwolennikami Platformy Obywatelskiej. Nabierała ona temperatury podczas okolicznościowych dyskusji na temat kierunków rozwoju Unii. Eurosceptycy obawiali się stopniowej utraty suwerenności i tożsamości narodowej, ubolewali nad wysokimi kosztami związanymi z koniecznością dostosowania polskiej gospodarki do standardów starych państw członkowskich. Euroentuzjaści podkreślali korzyści wynikające z zacieśnienia kontaktów z państwami Europy Zachodniej, zwłaszcza gospodarcze: dostęp do funduszy strukturalnychfunduszy strukturalnych i rynku wewnętrznego Unii oraz wzrost inwestycji. Dla Polski korzystny był również bilans finansowy przynależności do Unii Europejskiej – w pierwszym, jeszcze niepełnym roku członkostwa Polska otrzymała z kasy unijnej 2,7 mld euro przy wniesionej przez nią składce w wysokości 1,3 mld euro.
W czerwcu 2004 r. odbyły się pierwsze w Polsce wybory do Parlamentu Europejskiego. Przy niskiej frekwencji, która wyniosła zaledwie 24,1 proc., dobry wynik osiągnęły partie zupełnie inaczej odnoszące się wobec członkostwa Polski w Unii – pierwsze miejsce zajęła najbardziej prounijna Platforma Europejska, która zdobyła 24,1 proc. głosów, a drugie miejsce eurosceptyczna Liga Polskich Rodzin z poparciem 15,9 proc. głosujących. Zainteresowanie Polaków wyborami do Parlamentu Europejskiego nie stanowiło jednak odzwierciedlenia ich stosunku do Unii Europejskiej. Według badań przeprowadzonych przez CBOS w 2006 r. liczba zwolenników przynależności Polski do Unii wzrosła do 80 proc., a przeciwników zmalała do 11 proc.
Z czasem nastąpił wzrost poparcia dla procesu integracji. Przyczyniły się do tego dopłaty rolnicze, które poprawiły postrzeganie UE na wsi – wcześniej dominowały tam obawy przed napływem tańszej (bo silniej dotowanej) produkcji rolnej z zachodnich krajów Unii. Szybko rósł eksport do krajów unijnych, zwłaszcza polskiej żywności, który w ciągu dwóch lat uległ podwojeniu. Setki tysięcy Polaków mogło, mimo ograniczeń nałożonych przez niektóre kraje, legalnie wyjechać do pracy. Swoje rynki pracy dla Polaków jako pierwsze otworzyły Wielka Brytania, Irlandia i Szwecja. Dla Polaków zmagających się od lat z problemem ogromnego bezrobocia była to korzyść najwyżej ceniona.
Główną wartością Unii Europejskiej jest jednolity rynek wewnętrzny, w ramach którego są realizowane cztery podstawowe wolności:
- Nazwa kategorii: Jednolity rynek wewnętrzny UE:
- Nazwa kategorii: swobodny przepływ towarów
- Nazwa kategorii: swobodny przepływ osób
- Nazwa kategorii: swobodny przepływ usług
- Nazwa kategorii: swobodny przepływ kapitału Koniec elementów należących do kategorii Jednolity rynek wewnętrzny UE:
- Elementy należące do kategorii Jednolity rynek wewnętrzny UE:
Wszystkie te wolności (poza czasowym ograniczeniami) stały się udziałem Polski. Dzięki temu rozwój polskiej gospodarki nabrał niespotykanej wcześniej dynamiki. Najbardziej odczuwalnym dla Polaków rezultatem była poprawa na rynku pracy – stopa bezrobocia, która jeszcze w 2004 r. sięgała 20 proc., spadła do 9 proc. w 2008 roku.
Po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej polska młodzież może też podejmować studia na uczelniach europejskich, na zasadach obowiązujących w kraju, w którym znajduje się wybrana uczelnia. Ponadto w grudniu 2007 r. Polska przystąpiła do układu z Schengen. Odtąd Polacy mogli przekraczać wewnętrzne granice UE bez kontroli granicznej i swobodnie podróżować po krajach członkowskich Unii.
Słownik
(z łac. accessio – zbliżenie, od accessus – przystąpienie, przyjęcie do czegoś) jednostronne przystąpienie do wielostronnej, obowiązującej już od pewnego czasu inne państwa umowy międzynarodowej
(z łac. bi- + lateralis – dwu- + boczny – od łac. latus – strona) dwustronne fundusze strukturalne – pięć europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych, w ramach których rozdzielana jest ponad połowa środków unijnych (Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz Społeczny, Fundusz Spójności, Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich, Europejski Fundusz Morski i Rybacki)
fundusze przyznawane w ramach unii Europejskiej na realizację polityki mającej na celu zrestrukturyzowanie oraz zmodernizowanie gospodarek państw członkowskich UE
RWPG, organizacja powołana w 1949 r. w Moskwie, której zadaniem było koordynowanie współpracy gospodarczej państw należących do bloku komunistycznego i podporządkowanych ZSRS; działała do 1991 roku
(franc. ratification z łac. ratificatio – usankcjonowanie) wyrażenie ostatecznej zgody na związanie się umową międzynarodową przez upoważniony do tego organ państwowy
(z łac. referre – odnosić się, informować) forma głosowania o charakterze powszechnym, w której udział mogą brać wszyscy obywatele uprawnieni do głosowania; referendum akcesyjne – referendum podejmowane w celu uzyskania zgody społeczeństwa na przystąpienie krajów kandydujących do Unii Europejskiej
(z łac. respondens, D. respondentis – odpowiadający, od respondere – odpowiadać) osoba fizyczna lub prawna przekazująca dane dla celów statystycznych
Słowa kluczowe
Unia Europejska, przystąpienie Polski do Unii Europejskiej, referendum akcesyjne, świat na przełomie tysiącleci
Bibliografia
A. Domagała, Integracja Polski z Unią Europejską, Warszawa 2011.
A. Dudek, Historia polityczna Polski 1989–2012, Kraków 2013.
W. Roszkowski, Historia Polski 1914–2015, Warszawa 2017.