Przeczytaj
Podstawowy podział kraju na pięć wielkich regionów pozostał niemal niezmieniony od czasów średniowiecza. Stanowią go dawne historyczne dzielnice Polski:
Wielkopolska,
Małopolska,
Pomorze,
Śląsk,
Mazowsze.
Polska jest zaliczana do państw jednolitych pod względem narodowościowym, etnicznym i religijnym.
Żyją tu następujące główne grupy etnicznegrupy etniczne (w nawiasie podano liczbę osób deklarujących przynależność do danej grupy):
Górale (2 935 osób),
Łemkowie (10 531 osób),
Kaszubi (232 547 osób),
Ślązacy (846 719 osób),
Kurpie (269 osób).
Indeks górny Źródło: dane z narodowego spisu powszechnego z 2011 roku. Indeks górny koniecŹródło: dane z narodowego spisu powszechnego z 2011 roku.
Zamieszkują również następujące mniejszości etnicznemniejszości etniczne:
Karaimi (346 osób),
Tatarzy (1 916 osób),
Łemkowie (10 531 osób),
Romowie (17 049 osób).
Do miana mniejszości etnicznych pretendują częściowo także Ślązacy i Kaszubi.
Prawo mniejszości etnicznych w Polsce gwarantuje Konstytucja oraz Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 o mniejszościach narodowychmniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym.
Charakterystyczną cechą mniejszości etnicznych jest ich odrębna gwara lub dialekt.
Mapa dialektów polskich przedstawia się następująco:
Górale – mieszkańcy terenów podgórskich i obszarów górskich. Zasiedlili obszary górskie (Karpaty) między XIV a XVIII wiekiem. EtnografowieEtnografowie podzielili polskich górali na 3 grupy: górali śląskich, górali czadeckich oraz małopolskich. Górale posiadają własną, bogatą w tradycje kulturę oraz posługują się charakterystyczną gwarą. Są wyznania rzymskokatolickiego, większość górali jest głęboko wierząca. Wyróżniają się na tle społeczeństwa polskiego charakterystycznym strojem, który zawsze ubierają na uroczystości narodowe, świąteczne czy rodzinne. Górale od czasów osiedlenia się na tych terenach zajmują się głównie wypasem owiec i bydła mlecznego na halach. Znani są z wyrobu sera tak w Polsce, jak i poza granicami kraju.
Łemkowie – zamieszkują głównie zachodnią Polskę, aż 93% z nich zasiedla trzy województwa: dolnośląskie, małopolskie i lubuskie. Łemkowie zachowali swą tożsamość i odrębność, zarówno kulturową, językową (język łemkowski to jedna z wielu odmian języka ukraińskiego z naleciałościami polskiego i słowackiego), jak i wyznaniową (są w większości wyznania grekokatolickiego).
A Łemkowie są, mają swoją, te właśnie rusińsko‑karpacką historię i kulturę (...). Łemko był, jest i pozostanie Łemkiem bez względu na to, gdzie los każe mu żyć. Swoją narodowość wybiera sobie każdy według swojego sumienia i duszy. Łemkowszczyznę zaś po wsze czasy będzie uznawał za swą ziemię.
Indeks górny Jarosław Zwoliński Indeks górny koniecJarosław Zwoliński
Kaszubi (Pomorzanie) – to słowiańska ludność autochtoniczna Pomorza. Część Kaszubów zachowała własną kulturę i znajomość języka. Są w większości katolikami. Zdecydowana większość jej członków posiada podwójną identyfikację – narodową polską i etniczną kaszubską, choć są i tacy, którzy identyfikują się wyłącznie jako Kaszubi.
Tyle zawsze było historii Kaszubów, ile w niej było dokonań samych Kaszubów. Ale historia ich będzie trwała tak długo, dopóki imię Kaszubów, ich mowa, ich obyczaj, ich kultura będą stanowiły wartość dla nich samych.
Indeks górny prof. Gerard Labuda Indeks górny koniecprof. Gerard Labuda
Ślązacy – zamieszkują głównie tereny Górnego Śląska. Odrębność kulturowa autochtonicznych Ślązaków polega na silnie rozwiniętym poczuciu tożsamości, która wyraża się w więziach regionalnych, elementach kultury i - szczególnie - w używaniu gwar śląskich. Część Ślązaków uznaje swoją przynależność etnograficzną za narodowość, a gwarę - za język. Są katolikami. Szczególnie ważny jest dla tej grupy etos pracy.
Tragedia Górnoślązaka polega na tym, że nie jest on ani Polakiem, ani Niemcem, ale właśnie Górnoślązakiem, i że w każdym wypadku robi mu się krzywdę, gdy zalicza się go do Polski albo do Niemiec.
Indeks górny August Scholtis Indeks górny koniecAugust Scholtis
Kurpie – zamieszkują tereny dwóch puszcz mazowieckich: Puszczy Zielonej (zwanej też Puszczą Kurpiowską lub Zagajnicą) i Puszczy Białej. Są znani z wytwarzania biżuterii z bursztynu. Stworzyli niepowtarzalną kulturę obejmującą obyczaje, budownictwo, rękodzieło, śpiew i taniec. Do dziś zachowała się i wciąż jest w użyciu mowa kurpiowska. Kurpie są gorliwymi katolikami.
Karaimi – są najmniej liczną mniejszością etniczną w Polsce, którą wyróżniają obyczaje, język (karaimski, rzadko jednak używany w życiu codziennym – zachowany w obrzędach religijnych) i religia. Wyznają karaimizm – religię wywodzącą się z judaizmu, ale czerpiącą również z islamu i chrześcijaństwa. Są rozproszeni po całym kraju, a największa ich społeczność zamieszkuje województwa: mazowieckie, łódzkie, dolnośląskie i pomorskie.
Tatarzy – ludność pochodzenia tureckiego z Europy Wschodniej i północnej Azji. Wyróżniają się bogatą spuścizną kulturową będącą połączeniem orientalnej kultury islamu z kulturą chrześcijańską. Są muzułmanami. Po II wojnie światowej w granicach Polski pozostały dwie wsie, które zachowały charakter tatarski. Obie położone są w województwie podlaskim: Bohoniki i Kruszyniany. Gminy tatarskie działają również w Białymstoku, Gorzowie Wielkopolskim i Gdańsku.
Romowie – mniejszość etniczna wywodząca się z Indii. Mieszkają na terenie całej Polski, a największe ich skupiska występują w Małopolsce i na Dolnym Śląsku. Łączą tradycje katolickie, protestanckie lub muzułmańskie z elementami pogaństwa, hinduizmu i własnych obrzędów. W swoim środowisku posługują się językiem romani (romskim).
Słownik
dyscyplina zajmująca się opisem i analizą (często porównawczą) kultur ludzkich oraz ich dziedzin i wytworów w historycznych uwarunkowaniach (żródło: słownik PWN)
grupa ludzi identyfikujących się ze sobą w oparciu o wspólne doświadczenia społeczne, kulturowe, narodowe oraz historyczne; przynależność do grupy etnicznej najczęściej wiąże się ze wspólnym dziedzictwem kulturowym, językiem, strukturą społeczną, wierzeniami, rytuałami, kuchnią czy wyglądem zewnętrznym
grupa etniczna, która jest osiedlona na terytorium innej zbiorowości i wyróżnia się odrębnym pochodzeniem i kulturą, a często także językiem i religią; z jednej strony mniejszości etniczne zwykle starają się zachować swoją odrębność, z drugiej strony podlegają procesom asymilacji kulturowej; mniejszość etniczna, w odróżnieniu od mniejszości narodowej, nie posiada i nigdy nie posiadała własnego państwa.
grupa ludzi zamieszkująca obszar danego państwa, odróżniająca się od większości społeczeństwa językiem, kulturą, pochodzeniem etnicznym bądź religią; mniejszość narodowa, w odróżnieniu od mniejszości etnicznej, posiada lub posiadała własne państwo, które - zgodnie z funkcjonalną teorią powstania państwa - jest najwyższą formą rozwoju grupy społecznej
jest rozumiany na dwa sposoby: jako umowne pojęcie lub jako rzeczywistość historyczna; jest to więc pewna całość zajmująca miejsce w przestrzeni oraz narzędzie do grupowania cech tej przestrzeni; w celu wyznaczania poszczególnych regionów istotne są relacje pomiędzy przestrzenią a występującymi na niej zjawiskami kulturowymi oraz działalnością człowieka w określonej perspektywie czasowej (źródło: A. Brencz)