Przeczytaj
Socjologia a antropologia
Antropologia fizyczna to nauka o człowieku, z kolei antropologia kulturowa jest nauką o człowieku jako jednostce w społeczeństwie, człowieku jako twórcy kultury. Socjologia natomiast jest nauką o społeczeństwie. Dopiero w czasach rewolucji przemysłowej pojawiło się zapotrzebowanie na systematyczną refleksję nad stosunkami społecznymi w zbiorowościach. Związki między socjologią i antropologią są bardzo bliskie. Zarówno antropologia, jak i socjologia zajmują się zbiorowościami ludzi i ich kulturą, którą wytworzyli w czasie trwania tych zbiorowości. O ile jednak socjologia badała społeczeństwa współczesne socjologom, zmieniające się pod wpływem uprzemysłowienia, to klasycznym przedmiotem antropologii były tzw. społeczności (społeczeństwa) tradycyjne (przedprzemysłowe). A wśród nich: zbieracko‑łowieckie, które, przynajmniej częściowo, prowadzą koczowniczy tryb życia, i społeczeństwa rolnicze.
Społeczeństwa tradycyjne (przedprzemysłowe)
Metoda badań wg Bronisława Malinowskiego
Bronisław MalinowskiBronisław Malinowski zrewolucjonizował antropologię społeczną, która w jego czasach bazowała głównie na badaniach „gabinetowych”. Według Malinowskiego natomiast podstawowymi źródłami danych powinna być obserwacja. O ile to możliwe, obserwacja uczestnicząca, a także rozmowy z członkami badanej społeczności.
Argonauci Zachodniego Pacyfiku. Relacje o poczynaniach i przygodach krajowców z Nowej GwineiTylko takie źródła etnograficzne mają bezsporną wartość naukową, w których możemy przeprowadzić wyraźne rozróżnienie pomiędzy rezultatami bezpośrednich obserwacji i wypowiedziami oraz interpretacjami krajowców z jednej strony, a wnioskami autora opartymi na zdrowym rozsądku i psychologicznym wyczuciu z drugiej strony.
Źródło: Bronisław Malinowski, Argonauci Zachodniego Pacyfiku. Relacje o poczynaniach i przygodach krajowców z Nowej Gwinei, Warszawa 1981, s. 30.
W przekonaniu Malinowskiego wiele zjawisk niezwykle doniosłych, które nazywa imponderabiliamiimponderabiliami aktualnego życia
nie da się uchwycić tylko na podstawie rozmów czy dokumentacji statystycznej. Niezbędna jest obserwacja in vivoin vivo.
Argonauci Zachodniego Pacyfiku. Relacje o poczynaniach i przygodach krajowców z Nowej GwineiTutaj należą takie zjawiska, jak przebieg i rutyna codziennej pracy, szczegóły ubioru i pielęgnacji ciała, sposób przygotowywania i przyjmowania pożywienia; atmosfera rozmów i życia towarzyskiego, przejawy trwałych przyjaźni czy nienawiści, przelotnych sympatii antypatii miedzy ludźmi, a także subtelne, a jednakże nie ulegające wątpliwości, przejawy osobistych próżnostek i ambicji znajdujące wyraz w zachowaniu jednostki oraz w emocjonalnych reakcjach jej najbliższego otoczenia.
Źródło: Bronisław Malinowski, Argonauci Zachodniego Pacyfiku. Relacje o poczynaniach i przygodach krajowców z Nowej Gwinei, Warszawa 1981, s. 50.
Oto zestaw zaleceń, jaki sformułował Malinowski dla antropologów, którzy, chcąc odkryć to, co jest zwyczajem i powszechną regułą w badanej społeczności, powinni stać się aktywnymi łowcami, którzy przenikną do sposobów myślenia i odczuwania badanych tubylców.
Miejsce
Naukowiec powinien przebywać w badanej społeczności cały czas. Nie powinien zakładać stacji badawczej tuż przy obserwowanej przez siebie wiosce i przychodzić do niej jak „do pracy”.
Język
Należy zmierzać do jak najszybszego opanowania języka tubylców i wyeliminowania pośrednictwa tłumacza, który jest niepożądanym filtrem.
Wnioskowanie i źródła
Badacz sam powinien osądzić badane fakty. Nie powinien się kierować opiniami innych (np. misjonarzy) ani swoimi teoriami stworzonymi przed przybyciem do badanej społeczności.
Stosunek do badanej społeczności
Badacz nie może zakłócać życia badanej społeczności – musi stać się jej elementem i respektować obowiązujące w niej obyczaje, reguły postępowania.
Socjalizacja jako „wychowanie przez samo życie”
Przedmiotem zainteresowania Malinowskiego była rodzina, którą uważał za podstawę struktury społecznej i organizacji pierwotnych społeczności w podklany i klanyklany. W pracy Życie seksualne dzikichŻycie seksualne dzikich… szczegółowo analizuje przebieg procesu socjalizacjisocjalizacji: począwszy do narodzin, aż po wejście członka społeczności w dojrzałe, dorosłe życie. Organizacja gospodarstwa domowego w rodzinie Trobriandczyków bazowała na zasadach równości i rozdzieleniu funkcji. Podział obowiązków był ściśle respektowany, a ich wykonywanie znajdowało się pod kontrolą społeczności wioskowej. Tak oto przebiegał proces socjalizacji w społeczności badanej przez Malinowskiego.
Okres niemowlęcy
Dziecko pozostaje pod opieką matki, chociaż ojciec bierze udział w czynnościach opiekuńczych.
Od ok. 4 roku życia do czasu osiągnięcia dojrzałości płciowej
Jest to okres, kiedy dziecko przebywa w grupach rówieśniczych, tworząc społeczność dziecięcą. Dzieci mają dużą samodzielność w organizowaniu swych zajęć i rozwiązywaniu problemów związanych z uczestnictwem w tej społeczności. Kontrola dorosłych nad poczynaniami dzieci nie jest zbyt surowa. By skłonić je do aprobowanych zachowań, dorośli obierają najczęściej perswazyjne metody nakłaniania do takich zachowań. Przymus fizyczny jest niezwykle rzadko stosowany. W tym okresie dzieci poznają i zaczynają rozumieć tradycje plemienne, jakie zachowania są akceptowane, dozwolone, a jakie naganne, zabronione i dlaczego. Innymi słowy, poznają powoli świat wartości, norm, wzorów zachowań, jakie obowiązują w społeczności. Uczą się hierarchii społecznej i adekwatnych zachowań uwzględniających pozycję osoby w społecznej strukturze wioski.
Okres młodzieńczy (do momentu zawarcia związku małżeńskiego)
To czas powolnego przyswajania sobie obowiązków związanych z pracą zaspokajającą różnorakie potrzeby mieszkańców. Jest to zarazem czas największej swobody seksualnej młodzieży. Chłopcy i dziewczęta nabywają w tej sferze niezbędnego doświadczenia, zaspokajają swój popęd płciowy. Malinowski, szczegółowo opisując praktyki seksualne młodzieży, nadzwyczaj silnie akcentuje regulację tych zachowań przez instytucje, które w konsekwencji definiują precyzyjnie, w jakich okolicznościach i z kim stosunek seksualny jest dozwolony. To, co pozornie wydaje się swobodą seksualną, jest regulowaną przez instytucje socjalizacją młodzieży w tej sferze. Jest przygotowaniem do małżeństwa, w którym znika swoboda seksualna. Jest przygotowaniem do pełnienia obowiązków związanych z przejściem do grupy dorosłych mieszkańców wsi, dorosłych członków społeczności.
Socjalizacja opisana przez Malinowskiego ma pełny charakter. Obejmowała bowiem wszystkie aspekty życia jednostki. Była jednocześnie niezwykle efektywna. Malinowski rzadko bowiem obserwował wśród TrobriandczykówTrobriandczyków zachowania naruszające ład aksjonormatywny. Konflikty były najczęściej rozwiązywane zgodnie z obowiązującymi regułami ich rozstrzygania – strony zazwyczaj podporządkowały się tym regułom.
Słownik
(z gr. axios – godny, cenny; logos – słowo, nauka, wiedza); dział filozofii zajmujący się wartościami; w szerszym znaczeniu to ogólna teoria wartości; w znaczeniu węższym to dziedzina rozważań wchodząca w skład innych dyscyplin naukowych nad wartościami (na przykład moralnymi, estetycznymi, religijnymi itp.); szczegółowe teorie wyjaśniające istnienie i funkcjonowanie wartości
coś, co jest trudne do uchwycenia, ale mające wpływ, czasami bardzo duży, na nasze działania; bardzo często są to pewne wartości podstawowe, którymi kierujemy się w życiu, a o których nie chcemy mówić, bo są oczywiste
(z łac. in vivo – na żywym); termin stosowany zazwyczaj w biologii; odnosi się do czegoś, co ma miejsce wewnątrz żywego organizmu; w naukach społecznych oznacza badanie przebiegające wewnątrz zbiorowości, a nie za pośrednictwem zewnętrznego oglądu, obserwację wewnętrzną (uczestniczącą), a nie badanie pośrednie, na przykład na podstawie danych statystycznych
ród, czyli osoby ze sobą spokrewnione (także spowinowacone); w innym znaczeniu: jest to grupa (związek) osób, które mając wspólne interesy, wspierają się nawzajem
nakaz lub zakaz określonego zachowania, działania mające chronić i zarazem podtrzymywać wartość cenioną w grupie lub całym społeczeństwie; w innym, węższym znaczeniu: trwały, przyjęty w społeczeństwie lub zbiorowościach sposób działania
(z łac. socialis – społeczny, towarzyski); uspołecznienie, proces nabywania przez podmiot umiejętności (a przede wszystkim przyswajania sytemu wartości, norm i wzorów zachowań akceptowanych i podtrzymywanych przez zbiorowość lub społeczeństwo); proces, w którym jednostka ze swoimi specyficznymi biologicznymi i psychicznymi dyspozycjami staje się dojrzała społecznie; w wyniku tego zostaje wyposażona w dynamicznie podtrzymywane w okresie całego życia zdolności i umiejętności skutecznego działania w obrębie całego społeczeństwa (jak i w poszczególnych jego elementach); jednocześnie jest to proces powstawania i rozwoju osobowości zachodzący we wzajemnej zależności ze społecznie przekazywanym środowiskiem socjalnym i materialnym