Konflikt w Kosowie

Serbowie i Albańczycy

Kosowo w historii Jugosławii było, przynajmniej formalnie, częścią tego państwa. Po II wojnie światowej stanowiło południową część Serbii – jednej z sześciu jugosłowiańskich republik związkowych, gdzie od uchwalania konstytucji Jugosławii Kosowo cieszyło się pełną autonomią. Specyfika Kosowa brała się stąd, że traktowane było ono przez Serbów jako miejsce utożsamiane z początkami serbskiej państwowości, w którym do dziś znajduje się wiele zabytków ich średniowiecznego królestwa. Kosowo odgrywa także ogromną rolę w serbskiej martyrologii – w 1389 r. Serbowie stoczyli tam z Turkami osmańskimi przegraną bitwę na Kosowym Polu, która stanowiła preludium do trwającego kilka stuleci tureckiego panowania na ziemiach serbskich. Z drugiej strony terytorium to jest zamieszkane w ogromnej większości przez Albańczyków. Jest to konsekwencja polityki władz imperium osmańskiego, wysiedlającego stamtąd buntującą się ludność serbską i zasiedlającego lojalną wobec siebie muzułmańską ludność albańską. Innymi czynnikami było: opuszczanie Kosowa – najbiedniejszej prowincji Jugosławii – przez Serbów, poszukujących lepszego życia w pozostałych regionach państwa, a także wyższy przyrost naturalny w albańskiej części populacji.

Stosunki serbsko‑albańskie bardzo pogorszyły się już w czasie II wojny światowej. Albańczycy masowo kolaborowali z Włochami i Niemcami okupującymi Jugosławię, gdy zaś partyzanci Josipa Broza‑Titojugosłowiańscy partyzancipartyzanci Josipa Broza‑Tito ją wyzwolili, poddali ludność albańską okrutnym represjom. Przez niemal dwie dekady po wojnie władze Jugosławii utrzymywały w Kosowie stan wyjątkowy, a w 1981 r. doszło do kolejnych niepokojów społecznych. Trudna sytuacja ekonomiczna w prowincji zaostrzyła konflikt serbsko‑albański, a wrogość między tymi dwoma grupami etnicznymi narastała przez całe lata 80.

Zaostrzenie konfliktu

Kryzys kosowski stał się trampoliną do władzy dla Slobodana Miloševicia, działacza Związku Komunistów Serbii, chętnie posługującego się jednak retoryką nacjonalistyczną. Milošević, który został prezydentem Serbii w 1989 r., inaczej niż jego poprzednicy, nie dążył do mediacji między Serbami a Albańczykami. Stanął jednoznacznie po stronie ludności serbskiej, a wiosną 1989 r. doprowadził do nowelizacji konstytucji republiki, która de facto znosiła autonomię Kosowa. W następnym roku rozwiązano władze prowincji, Albańczyków zaś zaczęto masowo usuwać ze stanowisk oraz zwalniać z pracy w administracji państwowej.

R178j130uc4Uc1

Zdjęcie przedstawia dojrzałego, uśmiechającego się mężczyznę. Jego twarz jest owalna, włosy szpakowate, krótkie, rzadkie. Mężczyzna ma okulary. Ubrany jest w koszulę, sweter, garnitur, pod szyją ma zawiązaną apaszkę. Za jego plecami znajduje się biblioteczka z książkami i flaga z  napisem Dardania.

Reakcją ludności albańskiej na represje był bojkot instytucji państwa jugosłowiańskiego. Albańczycy przestali wysyłać swoje dzieci do szkół publicznych, odmawiali płacenia podatków, nie załatwiali żadnych spraw w państwowych urzędach. Przystąpili do tworzenia własnej administracji, równoległej wobec serbskiej, a także zaczęli przeprowadzać wybory do nieuznawanych przez Serbów organów władzy. W takich okolicznościach wybrano na prezydenta Kosowa Ibrahima Rugovę, a głównym stronnictwem politycznym miejscowych Albańczyków stała się utworzona przez niego Demokratyczna Liga Kosowa.

Wybuch wojny

R1G7aJVYrT5Og1

Zdjęcie przedstawia dojrzałego mężczyznę. Jego twarz jest kwadratowa, włosy szpakowate, krótkie. Mężczyzna przemawia do mikrofonu. Jest ubrany w płaszcz.

Ponieważ w latach 1991–1995 Serbowie prowadzili wyczerpujące wojny w Chorwacji oraz Bośni i Hercegowinie, a Rugova był zwolennikiem walki bez użycia przemocy, konflikt kosowski pozostawał w pierwszej połowie lat 90. zamrożony. Jednak wiosną 1996 r. zaczęło dochodzić do aktów przemocy w prowincji – tym razem w postaci zamachów terrorystycznych. Stała za nimi nowa organizacja kosowskich Albańczyków, odrzucająca koncepcję walki z Serbami bez użycia przemocy – Armia Wyzwolenia Kosowa (UÇK)Armia Wyzwolenia Kosowa (UÇK)Armia Wyzwolenia Kosowa (UÇK). Jej celem była pełna niepodległość prowincji, a drogą do jego zrealizowania miała być walka zbrojna. Bazy UÇK powstały w górzystym regionie północnej Albanii. To właśnie w tym kraju w 1997 r. trafiły w ręce bojowników tej organizacji duże zasoby broni z arsenałów albańskiej armii. Był to uboczny skutek chaosu, w jakim Albania pogrążyła się po krachu piramid finansowych. W rezultacie, jesienią 1997 r., wybuchła w Kosowie rebelia UÇK, a kilka miesięcy później organizacja zaczęła tworzyć na terenie prowincji „strefy wyzwolone”, zmuszając do ucieczki serbską policję.

Rada Bezpieczeństwa ONZ potępiła działalność Serbów w Kosowie. Władze jugosłowiańskie uznały UÇK za organizację terrorystyczną i wysłały do Kosowa armię z zadaniem stłumienia rebelii. Na przełomie 1998 i 1999 r. Kosowo stało się areną regularnej wojny partyzanckiej. Jej ofiarami była również ludność cywilna, która ginęła w ostrzałach artyleryjskich przeprowadzanych przez jugosłowiańską armię. W takich okolicznościach państwa zachodnie zażądały od obu stron konfliktu zaprzestania działań militarnych i podjęcia rokowań.

Interwencja NATO

Nie udało się jednak doprowadzić do porozumienia, a zwołana konferencja w Rambouillet zakończyła się fiaskiem. Ponieważ siły jugosłowiańskie kontynuowały walkę z UÇK, w której życie tracili postronni cywile, państwa NATO podjęły decyzję o jednostronnej interwencji humanitarnejinterwencja humanitarnainterwencji humanitarnej. W marcu 1999 r. lotnictwo Sojuszu Północnoatlantyckiego rozpoczęło bombardowanie jugosłowiańskich obiektów wojskowych. Celem tej operacji było zmuszenie prezydenta Jugosławii, Slobodana Miloševicia, do wycofania się z Kosowa i wpuszczenie sił międzynarodowych. Ten w odpowiedzi na działania NATO zainicjował w prowincji wielką czystkę etniczną skierowaną przeciwko Albańczykom. W ciągu kilku tygodni kilkaset tysięcy z nich zostało wyrzuconych z domów i znalazło schronienie w Albanii, Macedonii i Czarnogórze. Jednak zaostrzenie bombardowań – lotnictwo Sojuszu Północnoatlantyckiego przeszło do ataków na jugosłowiańskie zakłady przemysłowe oraz infrastrukturę energetyczną, a także groźba interwencji lądowej, zmusiły Miloševicia do ustępstw.

Zawarte porozumienie przewidywało wycofanie sił jugosłowiańskich z Kosowa i wprowadzenie do prowincji międzynarodowych wojsk rozjemczych. Rada Bezpieczeństwa ONZ w rezolucji 1244 z czerwca 1999 r. ustanowiła Misję Tymczasowej Administracji Organizacji Narodów Zjednoczonych w Kosowie (UNMIKUNMIKUNMIK), która miała przejąć zadania administracji jugosłowiańskiej. Bezpieczeństwo mieszkańców powierzono z kolei międzynarodowym siłom pokojowym Sojuszu Północnoatlantyckiego (KFORKFORKFOR). W ten sposób dotychczasowa prowincja serbska stała się de facto międzynarodowym protektoratem.

Niepodległość Kosowa

Powyższe rozwiązanie miało być tymczasowe. Chodziło o wstrzymanie rozlewu krwi oraz podjęcie politycznych rokowań w sprawie ostatecznego statusu Kosowa. Nadzieje na normalizację stosunków serbsko‑albańskich wzrosły, gdy w 2000 r. został obalony prezydent Slobodan Milošević. Jednak nawet demokratyzacja Jugosławii nie pomogła stronom konfliktu znaleźć kompromisu. Po kilku dekadach napięć Albańczycy domagali się pełnej niepodległości dla Kosowa. Gotowi byli jedynie na jej odroczenie oraz przejściowy międzynarodowy nadzór nad nowym państwem. Serbowie z kolei nie akceptowali żadnego rozwiązania, które oznaczałoby trwałą utratę prowincji. Oferowali stronie albańskiej jedynie daleko idącą autonomię, ale w ramach Serbii.

Mimo międzynarodowych mediacji nie udało się wypracować rozwiązania, które byłoby do zaakceptowania dla obu stron, a sytuacja wydawała się patowa. W takich okolicznościach parlament Kosowa w 2008 r. jednostronnie przyjął deklarację niepodległości republiki. Serbia (Jugosławia przestała istnieć w 2003 r.) nie zaakceptowała tej uchwały i do dziś stoi na stanowisku, że nadzorowana przez siły międzynarodowe prowincja jest integralną częścią jej terytorium. Państwowość Kosowa uznało – w ciągu kolejnych lat – ok. 100 krajów, m.in. USA i zdecydowana większość państw europejskich. Stanowisko serbskie popiera jednak kilkadziesiąt innych, a wśród nich Rosja, Chiny, Grecja i Hiszpania.

R1Y9Ixpcphg3q

Grafika przedstawia flagę Kosowa. Na błękitnym tle, w centralnej części flagi znajduje się żółty kształt przypominający obszar Kosowa. Nad nim widnieje sześć pięcioramiennych, białych gwiazd.

Słownik