Łańcuch pokarmowy, nazywany także łańcuchem troficznym, tworzą organizmy ustawione w pewnej kolejności. Ogniwo poprzedzające w danym szeregu stanowi dla kolejnego ogniwa źródło pożywienia. Można powiedzieć, że łańcuch pokarmowy to ciąg organizmów zjadających i zjadanych.

Struktura pokarmowa danej biocenozybiocenozabiocenozy wiąże się z grupami organizmów, określanymi mianem producentów i konsumentów. Producenci to samożywne organizmy, które dzielimy na organizmy wodne – glony, sinice (stanowiące fitoplankton) – oraz lądowe – rośliny, bakterie, protisty. Wyprodukowane przez producentów substancje tworzą biomasę roślinną, z której korzystają konsumenci nazywani również organizmami heterotroficznymiheterotroforganizmami heterotroficznymi. Roślinami (producentami) żywią się konsumenci I rzędu, czyli roślinożercy. Z kolei roślinożercy stanowią pokarm dla drapieżników I rzędu, nazywanych również konsumentami II rzędu. Odrębną grupą są saprofagisaprofagsaprofagi, które żywią się martwymi szczątkami wymienionych powyżej elementów sieci troficznej (roślin, roślinożerców, drapieżników I rzędu i kolejnych rzędów).

Krótkie łańcuchy pokarmowe występują przede wszystkim w biocenozach sztucznie wytworzonych przez człowieka. Są to na przykład biocenozy uprawne, nazywane agrocenozamiagrocenozaagrocenozami. Natomiast długie, złożone łańcuchy pokarmowe są charakterystyczne dla dojrzałych biocenoz leśnych.

Łańcuch spasania jest jednym z typów łańcuchów pokarmowych. Jego cechą charakterystyczną jest to, że pierwsze ogniwo stanowi organizm będący producentem (organizmem samożywnym, czyli autotrofemautotrofautotrofem). Kolejnym ogniwem w tym łańcuchu pokarmowym jest roślinożerca (konsument I rzędu), a następnym konsument II rzędu, czyli drapieżnik I rzędu, żywiący się roślinożercą.

Oto prosty przykład łańcucha spasania: trawa (będąca producentem), sarna (roślinożerca = konsument I rzędu) oraz zjadający ją wilk (drapieżnik I rzędu = konsument II rzędu).

Pierwszym ogniwem łańcucha pokarmowego detrytusowego jest martwa materia organiczna, nazywana detrytusemdetrytusdetrytusem, od której pochodzi nazwa tego łańcucha. Martwą materię organiczną tworzą szczątki producentów, roślinożerców, a także drapieżników. Są to na przykład opadłe liście roślin czy martwe zwierzęta. Kolejnym ogniwem tego łańcucha są saprofagi (nazywane również szczątkojadami), które żywią się martwą materią organiczną. Z kolei saprofagami żywią się drapieżnicy I rzędu. Do saprofagów należą m.in. nicienie i larwy niektórych owadów.

Oto przykład łańcucha detrytusowego: martwa materia organiczna zjadana przez dżdżownicę, która z kolei jest pokarmem dla kury. Ostatnim ogniwem tego łańcucha może być człowiek, dla którego pokarmem stanie się kura.

Jak widać, w tym łańcuchu pokarmowym brak roślin zielonych, będących producentami. Taki łańcuch pokarmowy, którego podstawa to martwa materia organiczna, jest charakterystyczny dla środowisk z ograniczonym dostępem światła słonecznego (głębiny wodne, jaskinie), ponieważ nie mogą się tam rozwijać rośliny zielone, którym do fotosyntezy i produkcji biomasy potrzebna jest energia świetlna. Łańcuch ten odgrywa także ważną rolę w ekosystemie leśnym, w którym martwą materią organiczną żywią się liczne, drobne zwierzęta.

Warto wiedzieć, że organizmy saprofityczne zdolne do redukowania związków organicznych do związków nieorganicznych, nazywane są też reducentami (destruentami)reducent (destruent)reducentami (destruentami). Reducenci to przede wszystkim bakterie i grzyby. Mineralizacja związków organicznych pozwala na przywrócenie do obiegu wielu ważnych pierwiastków.

Słownik