Krytyka moralności

R1Uhl0wiTzfnM1

Obraz przedstawia starszego, niewidomego mężczyznę. Ubrany jest jasną togę, trzyma laskę. Prowadzony jest pod rękę przez młodzieńca w niebieskiej todze. Młodzieniec trzyma kosz oraz kamienie. Obok postaci znajduje się pies.

Pierwotna moralność, którą filozof określał mianem moralności dostojnej lub rycersko‑arystokratycznej, zasadzała się na rozróżnieniu na szlachetnych (dostojnych, silnych, udanych) i lichych (słabych, nieudanych). Pojęcia dostojny i szlachetny były w świecie presokratyków synonimami słowa dobry.

Przeciwieństwem dostojnego jest lichy, którego charakteryzują: słabość fizyczna i psychiczna, pospolitość, niezaradność życiowa, jednym słowem – cechy właściwe niewolnikom. Niewolnicy, zazdroszcząc panom ich siły, ustanowili odwrotną moralność, akcentującą takie cnoty jak litość i altruizmaltruizmaltruizm. W tej nowej, niewolniczej moralności to, co pierwotnie uchodziło za szlachetne, teraz jawi się jako złe, liche zaś uzyskuje status dobrego. „Bunt niewolników na polu moralności” oznacza więc odwrócenie naturalnego ładu moralnego. To tak jakby sportowcy, którzy zawsze przegrywają, ustanowili nową zasadę (narzucając ją wszystkim), zgodnie z którą najlepszym sportowcem jest ten, kto daje wygrać innym, a ten, kto dąży do zwycięstwa, tak naprawdę jest złym sportowcem, bo nie rozumie, że w sporcie co innego się liczy. Powodem „buntu niewolników na polu moralności” jest więc resentymentresentymentresentyment, a więc głęboko utajona zawiść, jaka budzi się w słabych wobec silnych i sprawia, że odrzucają oni wartości, których z różnych względów nie są w stanie realizować. Resentyment jest zjawiskiem nieświadomym – niewolnik nie wie, że kieruje nim zawiść, on wierzy w to, co głosi. W swym projekcie „przewartościowania wszystkich wartości” Nietzsche próbował odwrócić ten proces, dokonać ponownego przewartościowania porządku moralnego.

Słownik