Przeczytaj
Ćwiczenia
W powtórkowych lekcjach skupimy się na części poświęconej pytaniom. Odnoszą się one do wielu różnych materiałów źródłowych (nie tylko tekstów oraz ilustracji, ale również map, tabel czy wykresów itp.). Przede wszystkim musisz dokładnie zapoznać się z materiałami źródłowymi, ale także zwrócić uwagę na polecenia. Poniżej przybliżamy, jak rozumieć polecenia w zadaniach różnego typu:
każda przedstawiona ocena – o ile będzie dobrze uzasadniona – zostanie uznana, dlatego też kluczową rolę odgrywa umiejętność budowania argumentacji;, udowodnij w poleceniu tym zawarta jest teza, a twoim zadaniem jest stworzenia krótkiej narracji z podaniem argumentów na rzecz jej prawdziwości;, uzasadnij zadanie podobne jak powyżej, ale w tym przypadku powinno się określić sposób rozumowania, który umożliwia postawienie danej tezy;, wykaż należy tu wykazać prawdziwość lub nieprawdziwość związków przyczynowo‑skutkowych, odnoszących się do tezy; podaj, wymień, wskaż – takie polecenia występują w zadaniach półotwartych, w których jest miejsce na twoją odpowiedź; podajesz wtedy pojęcie, nazwę własną (pełną, bez skrótów), imię i nazwisko osoby itp.
wyjaśnij
twoim zadaniem jest zrekonstruowanie związku przyczynowo‑skutkowego, opisanie od początku do końca, o co chodzi i dlaczego;
scharakteryzuj
należy przeanalizować genezę, przebieg oraz konsekwencje danego procesu czy zjawiska, wymieniając uczestników wydarzeń (postacie, organizacje) lub inne istotne elementy;
porównaj
twoim zadaniem jest zestawienie wydarzeń, zachodzących procesów, danych itp. pod kątem występujących między nimi podobieństw oraz różnic;
rozstrzygnij
w tym wypadku oczekiwana odpowiedź jest jedna: „tak” lub „nie” - oczywiście wraz z uzasadnieniem, ale bez formułowania własnych ocen;
rozważ
należy tu sformułować zarówno argumenty, jak i kontrargumenty, czyli „za” i „przeciw”, wartościując słuszność danego rozumowania;
oceń
to polecenie pozwala ci przedstawić własną, subiektywną opinię na temat opisywanych zjawisk i procesów;
każda przedstawiona ocena – o ile będzie dobrze uzasadniona – zostanie uznana, dlatego też kluczową rolę odgrywa umiejętność budowania argumentacji;
udowodnij
w poleceniu tym zawarta jest teza, a twoim zadaniem jest stworzenia krótkiej narracji z podaniem argumentów na rzecz jej prawdziwości;
uzasadnij
zadanie podobne jak powyżej, ale w tym przypadku powinno się określić sposób rozumowania, który umożliwia postawienie danej tezy;
wykaż
należy tu wykazać prawdziwość lub nieprawdziwość związków przyczynowo‑skutkowych, odnoszących się do tezy; podaj, wymień, wskaż – takie polecenia występują w zadaniach półotwartych, w których jest miejsce na twoją odpowiedź; podajesz wtedy pojęcie, nazwę własną (pełną, bez skrótów), imię i nazwisko osoby itp.
Pamiętajcie, że odpowiedź musi odnosić się do źródła – błędem jest bazowanie wyłącznie na swojej wiedzy i zignorowanie podanego źródła. Chodzi bowiem o to, aby osoba odpowiadająca na pytanie umiejętnie połączyła analizę materiału źródłowego z własną wiedzą. Nie bójcie się korzystać z posiadanych informacji i zawsze odwołujcie się do podanych źródeł. Pamiętajcie również o tym, by wczytywać się w polecenia – czasem wiedza własna nie jest potrzebna, czasem tekst to tylko inspiracja, a innym razem należy połączyć wiedzę z interpretacją tekstu.
Międzynarodowe systemy współpracy i bezpieczeństwa. Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego (NATO)
Idea NATO (z ang. North Atlantic Treaty Organization) wyłoniła się z pomysłu zwiększenia rzeczywistej zdolności współobrony w Unii Zachodniej. Pakt ten powstał na podstawie traktatu waszyngtońskiegotraktatu waszyngtońskiego (zwanego też traktatem północnoatlantyckim), podpisanego w 1949 r. Powstanie NATO było efektem zimnowojennego podziału świata na dwa bloki polityczno‑militarne i rywalizacji Stanów Zjednoczonych ze Związkiem Sowieckim. Pakt Północnoatlantycki był odpowiedzią Zachodu na zagrożenie ze strony Związku Sowieckiego.
Pierwotnymi jego członkami były państwa Unii ZachodniejUnii Zachodniej (Belgia, Francja, Niderlandy, Luksemburg, Wielka Brytania), USA, Kanada oraz Dania, Islandia, Norwegia, Portugalia i Włochy.
Główne założenia traktatu waszyngtońskiego (północnoatlantyckiego) zawarto w jego art. 5 i 6:
Traktat północnoatlantyckiArt. 5
Strony zgadzają się, że zbrojna napaść na jedną lub więcej z nich w Europie lub Ameryce Północnej będzie uznawana za napaść przeciwko nim wszystkim i dlatego zgadzają się, że jeżeli taka zbrojna napaść nastąpi, to każda z nich, w ramach wykonywania prawa do indywidualnej lub zbiorowej samoobrony, uznanego na mocy artykułu 51 Karty Narodów Zjednoczonych, udzieli pomocy Stronie lub Stronom napadniętym, podejmując niezwłocznie, samodzielnie, jak i w porozumieniu z innymi Stronami, działania, jakie uzna za konieczne, łącznie z użyciem siły zbrojnej, w celu przywrócenia i utrzymania bezpieczeństwa obszaru północnoatlantyckiego. (…)
Art. 6
W rozumieniu Artykułu 5, za napaść zbrojną, wymierzoną przeciwko jednej lub kilku Stronom, uważa się napaść zbrojną:
na terytorium którejkolwiek ze Stron w Europie lub Ameryce Północnej (…), na wyspy pod jurysdykcją którejkolwiek ze Stron na obszarze północnoatlantyckim na północ od Zwrotnika Raka,
na siły zbrojne, okręty lub samoloty którejkolwiek ze Stron znajdujące się na tych terytoriach lub nad nimi, albo na jakimkolwiek innym obszarze w Europie, na którym w dniu wejścia w życie traktatu stacjonowały wojska okupacyjne którejkolwiek ze Stron, lub też na Morzu Śródziemnym czy na obszarze północnoatlantyckim na północ od Zwrotnika Raka.
Źródło: Traktat północnoatlantycki, 4.04.1949 r., dostępny w internecie: nato.int [dostęp 28.04.2020 r.].
Struktura NATO
Rada zbiera się na różnych szczeblach co najmniej raz w tygodniu lub za każdym razem, kiedy zachodzi taka potrzeba. Przewodniczącym Rady jest sekretarz generalny, który pomaga członkom w dochodzeniu do porozumienia w kluczowych kwestiach., 4. Komitety Niższego Szczebla Struktura NATO obejmuje sieć komitetów, które zajmują się wszelkimi zagadnieniami istotnymi dla Sojuszu — od spraw o charakterze politycznym do kwestii bardziej technicznych. W pracach komitetów regularnie uczestniczą przedstawiciele oraz eksperci ze wszystkich państw członkowskich NATO., 5. Agencje Agencje oraz organizacje NATO odgrywają istotną rolę w budowaniu i podtrzymywaniu wspólnego potencjału Sojuszu. Specjalizują się w dziedzinach technicznych dopełniających program działania NATO i stanowiących jego integralną część. Są to: zaopatrzenie, wsparcie oraz komunikacja i informacje., 6. Sekretarz generalny Sekretarz generalny jest najwyższym rangą międzynarodowym urzędnikiem Sojuszu. Jego zadaniem jest kierowanie procesem konsultacji i podejmowania decyzji w obrębie Sojuszu oraz dbanie o wdrażanie decyzji. Sekretarz generalny jest również głównym rzecznikiem NATO oraz przewodniczącym Sztabu Międzynarodowego zapewniającego porady, wytyczne i wsparcie administracyjne dla krajowych przedstawicielstw przy głównej siedzibie NATO., 7. Organizacja i struktura wojskowa Gdy implikacje wdrażania decyzji politycznych mają charakter wojskowy, najważniejsze zaangażowane strony to: Komitet Wojskowy, w skład którego wchodzą szefowie obrony państw członkowskich NATO, Międzynarodowy Sztab Wojskowy, będący organem wykonawczym Komitetu Wojskowego, a także struktura dowództwa wojskowego obejmująca Sojusznicze Dowództwo Operacyjne oraz Sojusznicze Dowództwo ds. Transformacji.
Liczba stałych sił wojskowych NATO jest bardzo niewielka. Kiedy Rada Północnoatlantycka wyraża zgodę na rozpoczęcie operacji, państwa członkowskie dobrowolnie udzielają wsparcia wojskowego. Po zakończeniu misji siły te wracają do swoich krajów.
Sekretarze generalni NATO
Struktura wojskowa
Komitet Wojskowy NATO
Jest najwyższym organem wojskowym NATO. Ma za zadanie doradztwo bądź wydawanie zaleceń Radzie Północnoatlantyckiej w zakresie wojskowym oraz koordynuje prace dowództw regionalnych sił NATO. Składa się z przedstawicieli szefów sztabów generalnych sił zbrojnychsił zbrojnych państw członkowskich. Komitet Wojskowy podlega Radzie NATO.
SojuszSojusz ma również dwóch strategicznych dowódców: Naczelnego Dowódcę Sił Sojuszniczych dla Europy i Naczelnego Dowódcę Sił Sojuszniczych ds. Transformacji. Zakres ich odpowiedzialności przedstawia się następująco:
Dowódca Sił Sojuszniczych NATO ds. Operacji ma siedzibę w Najwyższej Kwaterze Głównych Sił Zbrojnych Mocarstw Sprzymierzonych w Europie w Mons (Belgia). Pełni on tę funkcję w ramach Dowództwa Sił Sojuszniczych ds. Operacji. Odpowiada za wszystkie misje i operacje wojskowe Sojuszu. Funkcja ta łączy się ze stanowiskiem Dowódcy Amerykańskich Sił w Europie.
Dowódca Sił Sojuszniczych NATO ds. Transformacji. Nadzoruje transformację sił zbrojnych oraz ich zdolności operacyjne.
Poszczególne siły zbrojne NATO podlegają przez cały czas państwu członkowskiemu, które je wydelegowało. NATO nie ma bowiem własnych niezależnych sił zbrojnych. W ramach misji NATO podlegają one jednak dowództwu międzynarodowemu.
Po rozpadzie Związku Sowieckiego, zakończeniu wojen domowych na terenie byłej Jugosławii oraz zamachach terrorystycznych z 11 września 2001 r. NATO było zmuszone do reform w celu przystosowania swojej działalności do wymogów XXI w. Ustalono je podczas szczytu w Pradze w 2002 r., a najważniejsze z nich to:
utworzenie sił operacyjnych, mające na celu przeprowadzanie błyskawicznych akcji wojskowych w sytuacji zagrożenia;
zmodyfikowanie struktur dowodzenia NATO i przystosowanie ich do prowadzenia wielonarodowych misji i operacji wojskowych;
rozwijanie zdolności wojskowych w zakresie: wykorzystania nowoczesnej technologii w dowodzeniu, łączności, wymiany informacji, przeprowadzania operacji w obliczu zagrożenia użycia broni masowego rażenia i dostępu do nowoczesnych systemów uzbrojenia.
Na mocy postanowień podjętych w Pradze utworzono Centrum Szkolenia Sił Powietrznych (JFTC) w Bydgoszczy.
Instytucje afiliowane przy NATO
Instytucje afiliowane są to międzynarodowe organizacje i stowarzyszenia pozarządowe wspierające działalność NATO. Pełnią one funkcje doradcze i opiniodawcze. Najważniejszym z nich jest Zgromadzenie Północnoatlantyckie (NAA) – forum wspierające i propagujące cele Sojuszu, utworzone z przedstawicieli parlamentów państw członkowskich. Inne instytucje afiliowane to m.in.: Stowarzyszenie Traktatu Północnoatlantyckiego (ATA), Międzysojusznicza Konferencja Oficerów Rezerwy (CIOR).
Proces rozszerzania współpracy i członkostwa w NATO
Od czasu upadku państw komunistycznych w Europie, już na początku lat 90. XX w., NATO rozpoczęło politykę otwartych drzwi wobec państw aspirujących do członkostwa. Większa liczba członków NATO oraz tworzenie specjalnych programów współpracy ma na celu zwiększenie stabilności i bezpieczeństwa międzynarodowego.
Państwa aspirujące do członkostwa uczestniczą w opracowanym w 1999 r. Planie Działania na rzecz Członkostwa (MAP). Plan ten tworzy ramy i mechanizmy współpracy wzajemnej w zakresie opracowania i realizacji projektów integracji i dostosowywania poszczególnych państw.
Współpraca NATO z państwami partnerskimi
Partnerstwo dla Pokoju to program zainicjowany w 1994 r. będący podstawą współpracy NATO z państwami partnerskimi w zakresie obronności. W ramach niego zawierane są indywidualne porozumienia między Sojuszem a państwami partnerskimi. W trakcie realizacji tego programu państwa w nim uczestniczące dostosowują własne systemy obrony do standardów NATO, zwiększają przejrzystość planowania obronnego, wprowadzają demokratyczny system kontroli nad siłami zbrojnymi oraz biorą udział w międzynarodowych manewrach wojskowych. W celu sformalizowania współpracy w 1997 r. powstała Rada Partnerstwa Euroatlantyckiego. Ponadto od 1994 r. kraje północnej Afryki i Bliskiego Wschodu współpracują z NATO w ramach Dialogu Śródziemnomorskiego. Dzięki niemu w 2004 r. na szczycie w Stambule państwa członkowskie zaprosiły do nawiązania rozszerzonego partnerstwa Algierię, Egipt, Izrael, Jordanię, Mauretanię, Maroko i Tunezję. Jednocześnie ogłoszono Inicjatywę Współpracy skierowaną do Bahrajnu, Kataru, Kuwejtu i Zjednoczonych Emiratów Arabskich.
Operacje wojskowe NATO
-
Bośnia i Hercegowina | od lutego 1993 r. do 1995 r. Na mocy mandatu ONZ (na prośbę jej sekretarza generalnego Boutrosa Boutrosa-Ghalego) i KBWE, siły NATO, po raz pierwszy od czasu powstania organizacji, przeprowadziły operację militarną z użyciem siły (lotniczej), uczestnicząc w działaniach przeciwko wojskom serbskim w Bośni i Hercegowinie.
-
Bośnia i Hercegowina | od 1995 r. w ramach IFOR, a od 1996 do 2004 r. jako wojskowe siły stabilizacyjne (SFOR). Wojska NATO uczestniczyły w procesie pokojowym w Bośni i Hercegowinie. Od 2004 r. stacjonują w niej pokojowe siły wojskowe UE (EUFOR). Misja SFOR składała się z wojsk 16 krajów członkowskich NATO oraz wojsk 19 innych państw (m.in. Australii, Austrii, Maroka, Rosji).
-
Kosowo | od czerwca 1999 r. Siły NATO zostały zaangażowane w pierwszy konflikt zbrojny w Kosowie (KFOR – Kosovo Force). Obecnie są odpowiedzialne za utrzymanie bezpieczeństwa i porządku w tej republice.
-
Afganistan | po 11 września 2001 r. Siły NATO uruchomiły po raz pierwszy procedurę związaną z wypełnieniem zobowiązania traktatowego (agresja na jedno z państw należących do NATO jest atakiem na cały sojusz). Uczestniczyły w działaniach skierowanych przeciw terrorystom, m.in. lotnictwo brytyjskie prowadziło naloty na obiekty w Afganistanie, a także wspomagały amerykańskie operacje wojskowe. Powołane w ramach NATO Międzynarodowe Siły Wspierające Bezpieczeństwo (ISAF, od 2014 r. RS) są obecne w Afganistanie od grudnia 2001 r., realizując operacje w części terytorium tego kraju. W 2003 r. NATO wyraziło zgodę na rozszerzenie zakresu działania tych sił (m.in. wojsk USA, Wielkiej Brytanii, Francji, Niemiec, Holandii, Polski, Włoch – spośród krajów NATO – oraz spoza NATO, m.in. Australii, Nowej Zelandii, Gruzji, Turcji) na terytorium całego państwa afgańskiego. Ich zadaniem jest wsparcie władz afgańskich w zapewnieniu bezpieczeństwa w tym kraju.
Polska w NATO
Polska została zaproszona do przystąpienia do NATO w 1997 r. W tym samym czasie podobną propozycję skierowano także do Czech i Węgier. Te trzy państwa, które wcześniej były członkami podporządkowanego ZSRS Układu Warszawskiego (rozwiązanego w 1991 r.), przystąpiły do NATO w 1999 r.
W okresie poprzedzającym wstąpienie do paktu, w latach 90. XX w., w Polsce tworzono infrastrukturę współpracy i komunikacji w ramach Partnerstwa dla Pokoju i Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego.
Armia polska, jako część wojsk Sojuszu, rozpoczęła proces dostosowania się do standardów NATO przede wszystkim przez odpowiednie wyposażenie jednostek, modernizację, a także w zakresie organizacji i stosowanych procedur. Osiągnięcie jednakowych standardów dla wszystkich państw członkowskich jest konieczne dla koordynacji działań i współpracy sił Sojuszu.
Udział Polski w wybranych działaniach NATO:
od 1996 r. – w Siłach Zaprowadzania Pokoju (IFOR), a następnie od 1996 r. w Siłach Stabilizujących (SFOR) w Bośni i Hercegowinie;
w 1999 r. – w misji humanitarnej w ramach Wielonarodowych Sił NATO (AFOR) w Albanii;
od maja 2003 do 2004 r. – w ramach koalicji antyterrorystycznej w walce z reżimem Saddama Husajna w Iraku, a od 2008 r. w tym kraju w misji wojskowej szkoleniowej NATO (NMTI);
od 2004 do 2014 r. – w operacji Międzynarodowych Sił Wspierania Bezpieczeństwa (ISAF) w Afganistanie;
od 2015 r. – Operacja Resolute Support, kontynuacja działań w Afganistanie o charakterze szkoleniowym, doradczym i pomocowym.
Obecnie polscy żołnierze uczestniczą w operacjach pokojowych m.in. w Kosowie, Afganistanie i Iraku.
Słownik
siły militarne pod dowództwem Paktu Północnoatlantyckiego powołane przez ONZ do utrzymania pokoju w Afganistanie
operacje wojskowe zapobiegania, ograniczania, łagodzenia i kończenia działań wojennych między państwami albo wewnątrz państwa przez interwencję strony trzeciej na rzecz pokoju, zorganizowaną i kierowaną przez organizację międzynarodową przy użyciu personelu wojskowego, policyjnego i cywilnego do przywrócenia i utrzymania pokoju
układ o wspólnym działaniu obejmujący dwie lub więcej stron; ma na celu doprowadzić do osiągnięcia zamierzonego postanowienia
siły i środki wydzielane przez państwo do zabezpieczenia go, jak również prowadzenia walki zbrojnej i obrony
(z ang. North Atlantic Treaty, pot. traktat waszyngtoński); międzynarodowy układ sojuszniczy podpisany 4 kwietnia 1949 r. w Waszyngtonie; obowiązuje bezterminowo od 24 sierpnia 1949 r.; stał się podstawą funkcjonowania Organizacji Paktu Północnoatlantyckiego (NATO); zgodnie z treścią traktatu sygnatariusze zobowiązali się do rozstrzygania sporów międzynarodowych środkami pokojowymi i do powstrzymania się od użycia lub groźby użycia siły w sposób niezgodny z celami Narodów Zjednoczonych
sojusz wojskowy powstały na mocy traktatu brukselskiego z 17 marca 1948 r.; stanowił rozwinięcie traktatu z Dunkierki (Francja, Wielka Brytania) o kraje Beneluksu; w 1954 r. Unię Zachodnią przekształcono w Unię Zachodnioeuropejską