Różne podziały państw według poziomu rozwoju społeczno‑gospodarczego
Istnieje szereg mierników opartych na produkcie krajowym brutto. Należą do nich na przykład:
produkt krajowy brutto (nominalny) w przeliczeniu na jednego mieszkańca,
produkt krajowy brutto (według parytetu siły nabywczejparytet siły nabywczej (w skrócie PPPs)parytetu siły nabywczej) w przeliczeniu na jednego mieszkańca,
dochód narodowydochód narodowy dochód narodowy brutto (czyli PKB powiększony o dochody krajowych firm za granicą) w przeliczeniu na jednego mieszkańca,
udział poszczególnych sektorów gospodarki narodowej w tworzeniu PKB i w strukturze zatrudnienia.
Na podstawie wartości trzech pierwszych wskaźników wyróżnia się trzy grupy państw: wysoko, średnio i słabo rozwinięte. W przypadku ostatniego wskaźnika przyjmuje się, że wraz ze wzrostem poziomu rozwoju gospodarczego rośnie udział usług, a maleje udział rolnictwa w strukturze tworzenia PKB i strukturze zatrudnienia.
Innym przykładem miernika, na podstawie którego można wyróżnić kraje o różnym poziomie rozwoju jest wskaźnik rozwoju społecznego (HDI).
Polecenie 1
Przypomnij sobie, czym jest wskaźnik rozwoju społecznego (HDI) i jakie są jego składowe.
R1HnL89Mz7q0a
(Uzupełnij).
bg‑cyan
Wskaźnik rozwoju społecznego (HDI)
Wskaźnik rozwoju społecznego jest wskaźnikiem bardziej uniwersalnym niż mierniki oparte na PKB, ponieważ uwzględnia nie tylko poziom zamożności, ale również sferę zdrowotną i edukacyjną. Przyjmuje wartości od 0 do 1 i jest podawany najczęściej z dokładnością do trzech miejsc po przecinku. Wyższa jego wartość wskazuje na wyższy poziom rozwoju społeczno‑gospodarczego.
R8srBTTAdwvu1
Mapa myśli. Lista elementów:
Nazwa kategorii: Składowe HDI
Elementy należące do kategorii Składowe HDI
Nazwa kategorii: oczekiwana długość
życia
Nazwa kategorii: średnia liczba lat
edukacji otrzymanej
przez mieszkańców w
wieku 25 lat i starszych
Nazwa kategorii: oczekiwana liczba lat
edukacji dla dzieci
rozpoczynających
proces kształcenia
Nazwa kategorii: dochód narodowy per
capita w USD, liczony
według parytetu siły
nabywczej danej waluty
Koniec elementów należących do kategorii Składowe HDI
Mapa myśli. Lista elementów:
Nazwa kategorii: Składowe HDI
Elementy należące do kategorii Składowe HDI
Nazwa kategorii: oczekiwana długość
życia
Nazwa kategorii: średnia liczba lat
edukacji otrzymanej
przez mieszkańców w
wieku 25 lat i starszych
Nazwa kategorii: oczekiwana liczba lat
edukacji dla dzieci
rozpoczynających
proces kształcenia
Nazwa kategorii: dochód narodowy per
capita w USD, liczony
według parytetu siły
nabywczej danej waluty
Koniec elementów należących do kategorii Składowe HDI
Składowe HDI.
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., CC BY-SA 3.0, https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/.
bg‑cyan
HDI a poziom rozwoju społeczno‑gospodarczego
Wartości wskaźnika rozwoju społecznego wahały się w 2017 roku od 0,354 w Nigrze do 0,953 w Norwegii. Średnia wartość dla świata wynosiła 0,728. UNDPUNDP (ang. United Nations Development Programme)UNDP wyznaczyła następujące kategorie krajów ze względu na wartość tego wskaźnika:
państwa
wartości HDI
bardzo wysoko rozwinięte
≥ 0,900
wysoko rozwinięte
0,700 – 0,899
średnio rozwinięte
0,555 – 0,699
słabo rozwinięte
poniżej 0,555
W związku z tym do państw bardzo wysoko rozwiniętych zaliczono:
w Ameryce Północnej: USA, Kanadę i Bahamy,
w Ameryce Łacińskiej: Argentynę, Chile, Urugwaj i Barbados,
w Europie: większość państw, za wyjątkiem: Ukrainy, Mołdawii, Serbii, Bośni i Hercegowiny, Albanii i Macedonii Północnej,
w Ameryce Łacińskiej: większość krajów, tj. Meksyk, Belize, Kostarykę, Panamę, Wenezuelę, Ekwador, Peru, Brazylię, Surinam, Paragwaj, a także: Trynidad i Tobago, Antiguę i Barbudę, Saint Kitts i Nevis, Kubę, Grenadę, Saint Lucia, Dominikanę, Jamajkę, Saint Vincent i Grenadyny, Dominikę,
w Europie: Ukrainę, Mołdawię, Serbię, Bośnię i Hercegowinę, Albanię i Macedonię Północną,
w Azji: Mongolię, Chiny, Tajlandię, Sri Lankę, Turkmenistan, Uzbekistan, Iran, Liban, Jordanię, Turcję, Gruzję, Armenię i Azerbejdżan,
w Afryce: Algierię, Libię, Tunezję, Gabon, Botswanę a także: Malediwy, Seszele i Mauritius,
w Oceanii: Palau, Fidżi, Tonga, Samoa i Wyspy Marshalla.
Do krajów średnio rozwiniętych zaliczono:
w Ameryce Łacińskiej: Salwador, Nikaraguę, Gwatemalę, Honduras, Gujanę i Boliwię,
w Azji: Indonezję, Filipiny, Timor Wschodni, Wietnam, Laos, Kambodżę, Bangladesz, Indie, Butan, Nepal, Pakistan, Tadżykistan, Kirgistan i Irak,
w Afryce: Egipt, Maroko, Wyspy Zielonego Przylądka, Kongo, Ghanę, Gwineę Równikową, Kamerun, Kenię, Wyspy Świętego Tomasza i Książęcą, Zambię, Angolę, RPA, Namibię i Suazi,
w Oceanii: Mikronezję, Kiribati i Vanuatu.
Natomiast do krajów słabo rozwiniętych zaliczono:
w Ameryce Łacińskiej: Haiti,
w Azji: Afganistan, Syrię i Jemen,
w Afryce: większość krajów Afryki Subsaharyjskiej: Tanzanię, Zimbabwe, Nigerię, Rwandę, Lesotho, Mauretanię, Madagaskar, Ugandę, Benin, Senegal, Komory, Togo, Sudan, Wybrzeże Kości Słoniowej, Malawi, Dżibuti, Etiopię, Gambię, Gwineę, Demokratyczną Republikę Konga, Gwineę‑Bissau, Erytreę, Mozambik, Liberię, Mali, Burkinę Faso, Sierra Leone, Burundi, Czad, Sudan Południowy, Republikę Środkowoafrykańską i Niger,
w Oceanii: Papuę‑Nową Gwineę i Wyspy Salomona.
Polecenie 2
Przeanalizuj poniższe wykresy, a następnie porównaj wartości HDI oraz jego składowe w krajach o różnym poziomie rozwoju.
R1FMjADJhdzol
Wykres kolumnowy. Lista elementów:
1. zestaw danych:
poziom rozwoju: bardzo wysoko rozwinięte
HDI: 0.894
2. zestaw danych:
poziom rozwoju: wysoko rozwinięte
HDI: 0.757
3. zestaw danych:
poziom rozwoju: średnio rozwinięte
HDI: 0.645
4. zestaw danych:
poziom rozwoju: słabo rozwinięte
HDI: 0.504
5. zestaw danych:
poziom rozwoju: świat
HDI: 0.728
Wykres kolumnowy. Lista elementów:
1. zestaw danych:
poziom rozwoju: bardzo wysoko rozwinięte
HDI: 0.894
2. zestaw danych:
poziom rozwoju: wysoko rozwinięte
HDI: 0.757
3. zestaw danych:
poziom rozwoju: średnio rozwinięte
HDI: 0.645
4. zestaw danych:
poziom rozwoju: słabo rozwinięte
HDI: 0.504
5. zestaw danych:
poziom rozwoju: świat
HDI: 0.728
HDI w państwach o różnym poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego.
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., CC BY-SA 3.0, https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/ Opracowanie własne na podstawie danych Human Development Reports, UNDP, [online], dostępny w internecie: http://hdr.undp.org/sites/default/files/2018_human_development_statistical_update.pdf, dostępny w internecie: http://hdr.undp.org/sites/default/files/2018_human_development_statistical_update.pdf.
RU8miRTduUOSi
Wykres kolumnowy. Lista elementów:
1. zestaw danych:
poziom rozwoju: bardzo wysoko rozwinięte
oczekiwana długość życia: 79.5
2. zestaw danych:
poziom rozwoju: wysoko rozwinięte
oczekiwana długość życia: 76
3. zestaw danych:
poziom rozwoju: średnio rozwinięte
oczekiwana długość życia: 69.1
4. zestaw danych:
poziom rozwoju: słabo rozwinięte
oczekiwana długość życia: 60.8
5. zestaw danych:
poziom rozwoju: świat
oczekiwana długość życia: 72.2
Wykres kolumnowy. Lista elementów:
1. zestaw danych:
poziom rozwoju: bardzo wysoko rozwinięte
oczekiwana długość życia: 79.5
2. zestaw danych:
poziom rozwoju: wysoko rozwinięte
oczekiwana długość życia: 76
3. zestaw danych:
poziom rozwoju: średnio rozwinięte
oczekiwana długość życia: 69.1
4. zestaw danych:
poziom rozwoju: słabo rozwinięte
oczekiwana długość życia: 60.8
5. zestaw danych:
poziom rozwoju: świat
oczekiwana długość życia: 72.2
Oczekiwana długość życia w latach (jako składowa HDI) w państwach o różnym poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego.
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., CC BY-SA 3.0, https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/ Opracowanie własne na podstawie danych Human Development Reports, UNDP, [online], dostępny w internecie: http://hdr.undp.org/sites/default/files/2018_human_development_statistical_update.pdf.
RCXmPSXQTk2S0
Wykres kolumnowy. Lista elementów:
1. zestaw danych:
poziom rozwoju: bardzo wysoko rozwinięte
oczekiwana liczba lat edukacji dla dzieci rozpoczynających proces edukacji: 16.4
2. zestaw danych:
poziom rozwoju: wysoko rozwinięte
oczekiwana liczba lat edukacji dla dzieci rozpoczynających proces edukacji: 14.1
3. zestaw danych:
poziom rozwoju: średnio rozwinięte
oczekiwana liczba lat edukacji dla dzieci rozpoczynających proces edukacji: 12
4. zestaw danych:
poziom rozwoju: słabo rozwinięte
oczekiwana liczba lat edukacji dla dzieci rozpoczynających proces edukacji: 9.4
5. zestaw danych:
poziom rozwoju: świat
oczekiwana liczba lat edukacji dla dzieci rozpoczynających proces edukacji: 12.7
Wykres kolumnowy. Lista elementów:
1. zestaw danych:
poziom rozwoju: bardzo wysoko rozwinięte
oczekiwana liczba lat edukacji dla dzieci rozpoczynających proces edukacji: 16.4
2. zestaw danych:
poziom rozwoju: wysoko rozwinięte
oczekiwana liczba lat edukacji dla dzieci rozpoczynających proces edukacji: 14.1
3. zestaw danych:
poziom rozwoju: średnio rozwinięte
oczekiwana liczba lat edukacji dla dzieci rozpoczynających proces edukacji: 12
4. zestaw danych:
poziom rozwoju: słabo rozwinięte
oczekiwana liczba lat edukacji dla dzieci rozpoczynających proces edukacji: 9.4
5. zestaw danych:
poziom rozwoju: świat
oczekiwana liczba lat edukacji dla dzieci rozpoczynających proces edukacji: 12.7
Oczekiwana liczba lat edukacji dla dzieci rozpoczynających proces kształcenia (jako składowa HDI) w państwach o różnym poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego.
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., CC BY-SA 3.0, https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/ Opracowanie własne na podstawie danych Human Development Reports, UNDP, [online], dostępny w internecie: http://hdr.undp.org/sites/default/files/2018_human_development_statistical_update.pdf.
R1IozWFoQhrk9
Wykres kolumnowy. Lista elementów:
1. zestaw danych:
poziom rozwoju: bardzo wysoko rozwinięte
średnia liczba lat edukacji otrzymanej przez mieszkańców w wieku 25 lat i starszych: 12.2
2. zestaw danych:
poziom rozwoju: wysoko rozwinięte
średnia liczba lat edukacji otrzymanej przez mieszkańców w wieku 25 lat i starszych: 8.2
3. zestaw danych:
poziom rozwoju: średnio rozwinięte
średnia liczba lat edukacji otrzymanej przez mieszkańców w wieku 25 lat i starszych: 6.7
4. zestaw danych:
poziom rozwoju: słabo rozwinięte
średnia liczba lat edukacji otrzymanej przez mieszkańców w wieku 25 lat i starszych: 4.7
5. zestaw danych:
poziom rozwoju: świat
średnia liczba lat edukacji otrzymanej przez mieszkańców w wieku 25 lat i starszych: 8.4
Wykres kolumnowy. Lista elementów:
1. zestaw danych:
poziom rozwoju: bardzo wysoko rozwinięte
średnia liczba lat edukacji otrzymanej przez mieszkańców w wieku 25 lat i starszych: 12.2
2. zestaw danych:
poziom rozwoju: wysoko rozwinięte
średnia liczba lat edukacji otrzymanej przez mieszkańców w wieku 25 lat i starszych: 8.2
3. zestaw danych:
poziom rozwoju: średnio rozwinięte
średnia liczba lat edukacji otrzymanej przez mieszkańców w wieku 25 lat i starszych: 6.7
4. zestaw danych:
poziom rozwoju: słabo rozwinięte
średnia liczba lat edukacji otrzymanej przez mieszkańców w wieku 25 lat i starszych: 4.7
5. zestaw danych:
poziom rozwoju: świat
średnia liczba lat edukacji otrzymanej przez mieszkańców w wieku 25 lat i starszych: 8.4
Średnia liczba lat edukacji otrzymanej przez mieszkańców w wieku 25 lat i starszych (jako składowa HDI) w państwach o różnym poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego.
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., CC BY-SA 3.0, https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/ Opracowanie własne na podstawie danych Human Development Reports, UNDP, [online], dostępny w internecie: http://hdr.undp.org/sites/default/files/2018_human_development_statistical_update.pdf.
R1F4DjL8IolE4
Wykres kolumnowy. Lista elementów:
1. zestaw danych:
poziom rozwoju: bardzo wysoko rozwinięte
dochód narodowy per capita w USD liczony według parytetu siły nabywczej: 40041
2. zestaw danych:
poziom rozwoju: wysoko rozwinięte
dochód narodowy per capita w USD liczony według parytetu siły nabywczej: 14999
3. zestaw danych:
poziom rozwoju: średnio rozwinięte
dochód narodowy per capita w USD liczony według parytetu siły nabywczej: 6849
4. zestaw danych:
poziom rozwoju: słabo rozwinięte
dochód narodowy per capita w USD liczony według parytetu siły nabywczej: 2521
5. zestaw danych:
poziom rozwoju: świat
dochód narodowy per capita w USD liczony według parytetu siły nabywczej: 15295
Wykres kolumnowy. Lista elementów:
1. zestaw danych:
poziom rozwoju: bardzo wysoko rozwinięte
dochód narodowy per capita w USD liczony według parytetu siły nabywczej: 40041
2. zestaw danych:
poziom rozwoju: wysoko rozwinięte
dochód narodowy per capita w USD liczony według parytetu siły nabywczej: 14999
3. zestaw danych:
poziom rozwoju: średnio rozwinięte
dochód narodowy per capita w USD liczony według parytetu siły nabywczej: 6849
4. zestaw danych:
poziom rozwoju: słabo rozwinięte
dochód narodowy per capita w USD liczony według parytetu siły nabywczej: 2521
5. zestaw danych:
poziom rozwoju: świat
dochód narodowy per capita w USD liczony według parytetu siły nabywczej: 15295
Dochód narodowy per capita w USD, liczony według parytetu siły nabywczej danej waluty (jako składowa HDI) w państwach o różnym poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego.
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., CC BY-SA 3.0, https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/ Opracowanie własne na podstawie danych Human Development Reports, UNDP, [online], dostępny w internecie: http://hdr.undp.org/sites/default/files/2018_human_development_statistical_update.pdf.
Słownik
dochód narodowy
dochód narodowy
łączna wartość dóbr i usług wytworzonych w ciągu roku przez obywateli danego państwa oraz przez osoby prawne z siedzibą na terenie tego kraju pomniejszona o koszty amortyzacji i o podatki dochodowe
parytet siły nabywczej (w skrócie PPPs)
parytet siły nabywczej (w skrócie PPPs)
wskaźniki poziomu różnic w cenach pomiędzy krajami; PPPs informuje o tym, jaki jest koszt (wyrażony w jednostkach walutowych) określonych towarów i usług w różnych krajach; używając PPPs do konwersji wydatków wyrażonych w walutach krajowych na wspólną, sztuczną walutę, standard siły nabywczej (PPS), eliminowany jest efekt wpływu na poziom różnic w cenach spowodowany wahaniami kursów walut
UNDP (ang. United Nations Development Programme)
UNDP (ang. United Nations Development Programme)
organ pomocniczy ONZ, Program Narodów Zjednoczonych na rzecz Rozwoju