Przeczytaj
Aby dowiedzieć się więcej na temat Friedricha Nietzschego, zapoznaj się z poniższymi materiałami:
Friedrich Nietzsche: specyfika twórczości i jej fazyFriedrich Nietzsche: specyfika twórczości i jej fazy
Wczesne prace Friedricha NietzschegoWczesne prace Friedricha Nietzschego
Friedrich Nietzsche: krytyka moralnościFriedrich Nietzsche: krytyka moralności
Friedricha Nietzschego krytyka religii chrześcijańskiejFriedricha Nietzschego krytyka religii chrześcijańskiej
Krytyka
W tym i następnym okresie głównymi przedmiotami krytyki Nietzschego były: klasyczna koncepcja prawdy, wiara w rozum, moralność oraz religia chrześcijańska.
-
Wolnego ducha i filozofa cechuje wolność, którą zawdzięczają precyzyjnemu, jasnemu i — jak to ujął Nietzsche — okrutnemu myśleniu.
-
Precyzja i jasność oznaczają dla Nietzschego rodzaj surowości, która polegaja na odrzuceniu wszelkich założeń, demaskowaniu stereotypów, przesądów, manipulacji.
-
Okrucieństwo natomiast oznacza bezwzględne odrzucenie wszelkich konstrukcji myślowych, dzięki którym człowiek uzyskuje złudne poczucie bezpieczeństwa, sensu, kontroli nad własnym życiem.
-
Nietzsche dążył więc do obalenia mitów, ale niekoniecznie proponował coś w zamian — stawiał człowieka w obliczu ogromu, zagadkowości i nieprzeniknioności świata.
Koncepcja prawdy
Kiedy zakładamy, że jakieś zdanie jest prawdziwe, popadamy w sprzeczność z naturą świata. Świat jest ciągłym ruchem (Nietzsche podążał tu za myślą Heraklita), podczas gdy pojęcia są czymś statycznym – językowe ujęcie jakiejkolwiek prawdy jest więc z zasady niemożliwe i jednoznaczne z kłamstwem. Każda wypowiedź oznajmująca jest tylko interpretacją, czyli ujęciem rzeczy z pewnej perspektywy – i takich interpretacji jest zawsze wiele.
Za jednego z najradykalniejszych krytyków bożka prawdy, za myśliciela, który na widok Alethei głośno zawołał
bogini jest naga, uchodzi Nietzsche. Czy jednak Nietzsche w pełni wyzwolił się od jej czarów – nie jest to pewne. Co więcej, może właśnie dalsze trwanie uroku prawdy jest w jego rozważaniach najciekawsze.
Źródło:Hanna Buczyńska-Garewicz, Nietzscheańskie aporie prawdziwości.
Już we wczesnym okresie twórczości Nietzsche zauważył, że pewne poglądy, przekonania, a więc pewne prawdy, mają funkcję psychologiczną. Przyjmujemy je, bo dzięki temu lepiej nam się żyje. W rzeczywistości są to więc kłamstwa, które pomagają nam żyć. W późniejszych pracach Nietzsche skoncentrował się na językowym aspekcie prawdy. Z tej perspektywy krytykował on wszelką filozoficzną metafizykęmetafizykę – nie da się wyrazić w słowach istoty rzeczywistości, co próbują uczynić wszyscy wielcy metafizycy. Świat, otaczający nas ruchomy ogrom, jest jak wiecznie otwarta księga – wszelka abstrakcyjna prawda to próba zamknięcia tej księgi. Wiara w stały sens słów i zdań jest tu przeszkodą.
Jutrzenka. Myśli o przesądach moralnychZawalają nam drogę słowa! – Ludzie pierwotni, tworząc jakieś słowo, byli przekonani, że dokonywają odkrycia. Jakżesz odmiennie przedstawiało się to w istocie! – potrącali jakieś zagadnienie i w mniemaniu, że je rozwiązali, do rozwiązania jego stwarzali przeszkodę. – Obecnie przy każdym poznaniu potykamy się o skamieniałe przedawnione słowa i łacniej przytem złamać nogę niż słowo.
Źródło: Friedrich Nietzsche, Jutrzenka. Myśli o przesądach moralnych, tłum. S. Wyrzykowski.
Takie postawienie sprawy rodzi oczywiste pytanie: Jaki jest status poglądów Nietzschego? Czy są one prawdziwe czy nie? Jeżeli zaś wszystko jest interpretacją, to czy poszczególne interpretacje nie różnią się między sobą jakoś, tak że jedne są lepsze od innych? Jeżeli Nietzsche krytykował chrześcijaństwo, dlaczego nie możemy odeprzeć tej krytyki, wykorzystując broń filozofa przeciw niemu samemu i powiedzieć, że w końcu chrześcijaństwo to też przecież jedna z interpretacji świata, że atak na chrześcijaństwo to tylko kłótnia o słowa?
Słownik
(gr. tá metá tá physiká – to, co jest po fizyce) nauka filozoficzna, której przedmiotem są podstawowe kwestie dotyczące istoty i przyczyny bytu