Dla zainteresowanych

Aby dowiedzieć się więcej na temat Friedricha Nietzschego, zapoznaj się z poniższymi materiałami:

Krytyka

W tym i następnym okresie głównymi przedmiotami krytyki Nietzschego były: klasyczna koncepcja prawdy, wiara w rozum, moralność oraz religia chrześcijańska.

RZo0uKYp77Tpc1
Prezentacja.

Koncepcja prawdy

Kiedy zakładamy, że jakieś zdanie jest prawdziwe, popadamy w sprzeczność z naturą świata. Świat jest ciągłym ruchem (Nietzsche podążał tu za myślą Heraklita), podczas gdy pojęcia są czymś statycznym – językowe ujęcie jakiejkolwiek prawdy jest więc z zasady niemożliwe i jednoznaczne z kłamstwem. Każda wypowiedź oznajmująca jest tylko interpretacją, czyli ujęciem rzeczy z pewnej perspektywy – i takich interpretacji jest zawsze wiele.

RH8Pybu3fN1Op1
Ferdinand Hodler, Prawda, 1903
Za jednego z najradykalniejszych krytyków bożka prawdy, za myśliciela, który na widok Alethei głośno zawołał bogini jest naga, uchodzi Nietzsche. Czy jednak Nietzsche w pełni wyzwolił się od jej czarów – nie jest to pewne. Co więcej, może właśnie dalsze trwanie uroku prawdy jest w jego rozważaniach najciekawsze.
Źródło:Hanna Buczyńska-Garewicz, Nietzscheańskie aporie prawdziwości.
Źródło: Vitold Muratov, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.

Już we wczesnym okresie twórczości Nietzsche zauważył, że pewne poglądy, przekonania, a więc pewne prawdy, mają funkcję psychologiczną. Przyjmujemy je, bo dzięki temu lepiej nam się żyje. W rzeczywistości są to więc kłamstwa, które pomagają nam żyć. W późniejszych pracach Nietzsche skoncentrował się na językowym aspekcie prawdy. Z tej perspektywy krytykował on wszelką filozoficzną metafizykęmetafizykametafizykę – nie da się wyrazić w słowach istoty rzeczywistości, co próbują uczynić wszyscy wielcy metafizycy. Świat, otaczający nas ruchomy ogrom, jest jak wiecznie otwarta księga – wszelka abstrakcyjna prawda to próba zamknięcia tej księgi. Wiara w stały sens słów i zdań jest tu przeszkodą.

R1764nsZuJeSd1
Jutrzenka. Myśli o przesądach moralnych – strona tytułowa pierwszego wydania.
Źródło: Friedrich Nietzsche, Wikimedia Commons, domena publiczna.
Friedrich Nietzsche Jutrzenka. Myśli o przesądach moralnych

Zawalają nam drogę słowa! – Ludzie pierwotni, tworząc jakieś słowo, byli przekonani, że dokonywają odkrycia. Jakżesz odmiennie przedstawiało się to w istocie! – potrącali jakieś zagadnienie i w mniemaniu, że je rozwiązali, do rozwiązania jego stwarzali przeszkodę. – Obecnie przy każdym poznaniu potykamy się o skamieniałe przedawnione słowa i łacniej przytem złamać nogę niż słowo.

K123 Źródło: Friedrich Nietzsche, Jutrzenka. Myśli o przesądach moralnych, tłum. S. Wyrzykowski.

Takie postawienie sprawy rodzi oczywiste pytanie: Jaki jest status poglądów Nietzschego? Czy są one prawdziwe czy nie? Jeżeli zaś wszystko jest interpretacją, to czy poszczególne interpretacje nie różnią się między sobą jakoś, tak że jedne są lepsze od innych? Jeżeli Nietzsche krytykował chrześcijaństwo, dlaczego nie możemy odeprzeć tej krytyki, wykorzystując broń filozofa przeciw niemu samemu i powiedzieć, że w końcu chrześcijaństwo to też przecież jedna z interpretacji świata, że atak na chrześcijaństwo to tylko kłótnia o słowa?

Słownik

metafizyka
metafizyka

(gr. tá metá tá physiká – to, co jest po fizyce) nauka filozoficzna, której przedmiotem są podstawowe kwestie dotyczące istoty i przyczyny bytu